Ekonomia globale dhjetë vjet më vonë
Shkruan: JIM O'NEILL
Do të thuhet shumë për përvjetorin e dhjetë të krizës financiare të vitit 2008, kështu që unë do të përqendrohem në ekonominë globale, e cila nuk ka qenë pothuajse aq e dobët sa duket të mendojnë shumë njerëz. Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, norma e rritjes reale të GDP-së (e korrigjuar me inflacionin) në botë në vitin 2000-2010 ishte mesatarisht 3.7%, dhe do të ishte afër 4%, sikur të mos ishte i ashtuquajturi Recesioni i Madh. Për krahasim, norma mesatare vjetore e rritjes deri tani gjatë kësaj dekade ka qenë 3.5%, që është pak më e ulët se norma mesatare në vitet 2000, por mbi nivelin 3.3% në vitet 1980 dhe 1990. Nga llogaritjet që i kam bërë unë, Kina ka kontribuar me një pjesë edhe më të madhe të rritjes globale në këtë dekadë sesa në të kaluarën, me GDP-në e saj që pothuajse u trefishua nga 4.6 trilionë dollarë në fund të vitit 2008 në rreth 13 trilionë dollarë sot. Kjo shtesë prej 8 trilionësh përbën më shumë se gjysmën e rritjes së GDP-së globale gjatë dekadës së kaluar.
Treguesit globalë nuk janë aq inkurajues
Për një kohë të gjatë, krizën financiare ua kam atribuuar zhbalancimeve brenda dhe midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës, dy ekonomive më të mëdha në botë. Ndërsa deficiti i llogarisë rrjedhëse të SHBA-së ishte afërsisht 5% e GDP-së në vitin 2008 (dhe më afër vlerës 7% në disa tremujorë të vitit 2007), Kina ruante një tepricë të llogarisë rrjedhëse, prej 9% ose më shumë. Pas krizës, unë parashikova se Shtetet e Bashkuara dhe Kina do të duhet të shkëmbenin vendet deri në një farë mase gjatë dekadës së ardhshme. Kina duhej të kursente më pak dhe të shpenzonte më shumë; dhe SHBA-ja kishte nevojë për të kursyer më shumë dhe për të shpenzuar më pak. Duke gjykuar nga llogaritë e tyre aktuale sot, të dy vendet duket se kanë bërë përparim të ndjeshëm. Në vitin 2018, suficiti i Kinës do të ketë rënë në rreth 0.5 - 1% të GDP-së, gjë që është e jashtëzakonshme duke marrë parasysh që GDP-ja e saj është dyfishuar që nga viti 2008. Po aq me rëndësi, SHBA-ja do të regjistrojë një deficit prej 2 - 2.5% të GDP-së, gjë që është brenda intervalit prej 2 - 3%, që shumë ekonomistë e konsiderojnë të qëndrueshëm. Megjithatë treguesit e tjerë globalë nuk janë aq inkurajues. Në vitin 2008, eurozona kishte një deficit në llogarinë rrjedhëse prej 1.5% të GDP-së, me Gjermaninë duke regjistruar një suficit prej rreth 5.5%. Por, suficiti i madh i Gjermanisë i detyrohej shumë deficiteve të mëdha në vendet e tjera të eurozonës dhe se mosbalancimi i dha fuqi krizës së euros pas vitit 2009. Me keqardhje, suficiti i Gjermanisë që nga ajo kohë ka qenë rreth 8% të GDP-së. Si rezultat, eurozona tani ka një tepricë të afërt me 3.5%, pavarësisht, dhe ndoshta për shkak të, viteve të kërkesës së brendshme të dobët në vendet anëtare në regjionin e Mesdheut. Kjo sigurisht që është një shenjë e paqëndrueshmërisë së mëtejshme përpara. Në fakt, kriza e ngadaltë në Itali mund të jetë një paralajmërues i asaj që pret bllokun. Një tipar qendror i ekonomisë para krizës financiare ishte flluska e strehimit (shtëpive) në SHBA, e cila vetë rezultoi nga shpikja e sektorit financiar të metodave gjithnjë e më të ndërlikuara (dhe të dyshimta) të riciklimit të kursimeve globale. Një dekadë më vonë, vlen të përmendet se shumë "qytete globale" si Londra, Nju Jorku, Sidnej dhe Hong Kongu tani kanë çmime të shtëpive të cilat vetëm një pakicë shumë e vogël e banorëve të tyre të përhershëm mund ta përballojnë, për shkak të kërkesës në rritje nga investitorët e pasur jashtë vendit . Por që nga sivjet, ka shenja në rritje që çmimet e banesave në këto dhe qytete të tjera mund të jenë duke rënë. Kjo thjesht mund të pasqyrojë veprimet e ndërmarra nga qeveritë komunale për të siguruar strehim më të përballueshëm për banorët e tyre; por gjithashtu mund të tregojë se blerësit e rinj pak më të pasur janë duke u bërë më të rrallë. Për të qenë të sigurt, një rënie graduale e çmimeve të shtëpive në këto qytete do të ishte një zhvillim i mirëpritur në aspektin e barazisë ekonomike dhe sociale. Por, dikush do të kërkonte më kot për një kohë kur rënia e çmimeve të shtëpive nuk do të prodhonte efekte anësore të dëmshme.
Fitimet e biznesit në të vërtetë i shërbejnë një qëllimi
Duke marrë tashmë kryesimin në "Chatham House", jam i etur të inkurajoj më shumë hulumtime se si faktorë të tillë, si kostoja e strehimit, lidhen me çështjet më të mëdha të të ardhurave dhe pabarazisë në pasuri. Për mendjen time, bota ka nevojë për parametra matës shumë më të mirë për gjurmimin e këtyre ndërlidhjeve. Për shembull, është e qartë se pabarazia e pasurisë është rritur shumë më tepër se pabarazia e të ardhurave gjatë dekadës së fundit, me një rritje të shpejtë të çmimeve të banesave urbane që luajnë një rol qendror. Në shumë vende të zhvilluara, duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, pabarazia ekonomike është një problem serioz. Megjithatë, sa iu përket të ardhurave, të dhënat më të fundit tregojnë se pabarazia në të vërtetë ka rënë përsëri në nivelet (ende tepër të larta) të viteve 1980. Nëse perceptimet e zakonshme rreth pabarazisë tentojnë të rritin atë që po ndodh, kjo është për shkak se drejtuesit më të lartë të kompanive po fitojnë shuma gjithnjë e më të mëdha në krahasim me punëtorët e tyre. Paketat e tilla të kompensimit mund të racionalizohen në kontekst të performancës së çmimit të aksioneve, por që vështirë se i bën ato të justifikueshme. Kjo është një çështje tjetër që unë shpresoj se do ta studiojmë në "Chatham House". Tubimi i çuditshëm i tregut të kapitalit që ka vazhduar pothuajse i pandërprerë që nga viti 2009, është ushqyer kryesisht nga blerjet e korporatave të mëdha. Në disa raste të rëndësishme, kompanitë kanë lëshuar edhe borxhe për të financuar riblerjen e aksioneve të tyre. A shpjegon prevalenca në rritje e blerjeve pse investimet fikse dhe produktiviteti kanë mbetur aq të dobëta në të gjithë Perëndimin? Dhe, a munden këta faktorë makroekonomikë të shpjegojnë disa nga trazirat politike në demokracitë perëndimore, si në Britania e Madhe dhe SHBA, në vitet e fundit? Në të dy rastet, dyshoj se përgjigjja është po. Nëse nuk mund ta ruajmë një botë në të cilën fitimet e biznesit në të vërtetë i shërbejnë një qëllimi, gjasat për goditje tjera ekonomike, politike dhe shoqërore do të mbeten tepër të larta.
(Kosova Sot)
Do të thuhet shumë për përvjetorin e dhjetë të krizës financiare të vitit 2008, kështu që unë do të përqendrohem në ekonominë globale, e cila nuk ka qenë pothuajse aq e dobët sa duket të mendojnë shumë njerëz. Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, norma e rritjes reale të GDP-së (e korrigjuar me inflacionin) në botë në vitin 2000-2010 ishte mesatarisht 3.7%, dhe do të ishte afër 4%, sikur të mos ishte i ashtuquajturi Recesioni i Madh. Për krahasim, norma mesatare vjetore e rritjes deri tani gjatë kësaj dekade ka qenë 3.5%, që është pak më e ulët se norma mesatare në vitet 2000, por mbi nivelin 3.3% në vitet 1980 dhe 1990. Nga llogaritjet që i kam bërë unë, Kina ka kontribuar me një pjesë edhe më të madhe të rritjes globale në këtë dekadë sesa në të kaluarën, me GDP-në e saj që pothuajse u trefishua nga 4.6 trilionë dollarë në fund të vitit 2008 në rreth 13 trilionë dollarë sot. Kjo shtesë prej 8 trilionësh përbën më shumë se gjysmën e rritjes së GDP-së globale gjatë dekadës së kaluar.
Treguesit globalë nuk janë aq inkurajues
Për një kohë të gjatë, krizën financiare ua kam atribuuar zhbalancimeve brenda dhe midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës, dy ekonomive më të mëdha në botë. Ndërsa deficiti i llogarisë rrjedhëse të SHBA-së ishte afërsisht 5% e GDP-së në vitin 2008 (dhe më afër vlerës 7% në disa tremujorë të vitit 2007), Kina ruante një tepricë të llogarisë rrjedhëse, prej 9% ose më shumë. Pas krizës, unë parashikova se Shtetet e Bashkuara dhe Kina do të duhet të shkëmbenin vendet deri në një farë mase gjatë dekadës së ardhshme. Kina duhej të kursente më pak dhe të shpenzonte më shumë; dhe SHBA-ja kishte nevojë për të kursyer më shumë dhe për të shpenzuar më pak. Duke gjykuar nga llogaritë e tyre aktuale sot, të dy vendet duket se kanë bërë përparim të ndjeshëm. Në vitin 2018, suficiti i Kinës do të ketë rënë në rreth 0.5 - 1% të GDP-së, gjë që është e jashtëzakonshme duke marrë parasysh që GDP-ja e saj është dyfishuar që nga viti 2008. Po aq me rëndësi, SHBA-ja do të regjistrojë një deficit prej 2 - 2.5% të GDP-së, gjë që është brenda intervalit prej 2 - 3%, që shumë ekonomistë e konsiderojnë të qëndrueshëm. Megjithatë treguesit e tjerë globalë nuk janë aq inkurajues. Në vitin 2008, eurozona kishte një deficit në llogarinë rrjedhëse prej 1.5% të GDP-së, me Gjermaninë duke regjistruar një suficit prej rreth 5.5%. Por, suficiti i madh i Gjermanisë i detyrohej shumë deficiteve të mëdha në vendet e tjera të eurozonës dhe se mosbalancimi i dha fuqi krizës së euros pas vitit 2009. Me keqardhje, suficiti i Gjermanisë që nga ajo kohë ka qenë rreth 8% të GDP-së. Si rezultat, eurozona tani ka një tepricë të afërt me 3.5%, pavarësisht, dhe ndoshta për shkak të, viteve të kërkesës së brendshme të dobët në vendet anëtare në regjionin e Mesdheut. Kjo sigurisht që është një shenjë e paqëndrueshmërisë së mëtejshme përpara. Në fakt, kriza e ngadaltë në Itali mund të jetë një paralajmërues i asaj që pret bllokun. Një tipar qendror i ekonomisë para krizës financiare ishte flluska e strehimit (shtëpive) në SHBA, e cila vetë rezultoi nga shpikja e sektorit financiar të metodave gjithnjë e më të ndërlikuara (dhe të dyshimta) të riciklimit të kursimeve globale. Një dekadë më vonë, vlen të përmendet se shumë "qytete globale" si Londra, Nju Jorku, Sidnej dhe Hong Kongu tani kanë çmime të shtëpive të cilat vetëm një pakicë shumë e vogël e banorëve të tyre të përhershëm mund ta përballojnë, për shkak të kërkesës në rritje nga investitorët e pasur jashtë vendit . Por që nga sivjet, ka shenja në rritje që çmimet e banesave në këto dhe qytete të tjera mund të jenë duke rënë. Kjo thjesht mund të pasqyrojë veprimet e ndërmarra nga qeveritë komunale për të siguruar strehim më të përballueshëm për banorët e tyre; por gjithashtu mund të tregojë se blerësit e rinj pak më të pasur janë duke u bërë më të rrallë. Për të qenë të sigurt, një rënie graduale e çmimeve të shtëpive në këto qytete do të ishte një zhvillim i mirëpritur në aspektin e barazisë ekonomike dhe sociale. Por, dikush do të kërkonte më kot për një kohë kur rënia e çmimeve të shtëpive nuk do të prodhonte efekte anësore të dëmshme.
Fitimet e biznesit në të vërtetë i shërbejnë një qëllimi
Duke marrë tashmë kryesimin në "Chatham House", jam i etur të inkurajoj më shumë hulumtime se si faktorë të tillë, si kostoja e strehimit, lidhen me çështjet më të mëdha të të ardhurave dhe pabarazisë në pasuri. Për mendjen time, bota ka nevojë për parametra matës shumë më të mirë për gjurmimin e këtyre ndërlidhjeve. Për shembull, është e qartë se pabarazia e pasurisë është rritur shumë më tepër se pabarazia e të ardhurave gjatë dekadës së fundit, me një rritje të shpejtë të çmimeve të banesave urbane që luajnë një rol qendror. Në shumë vende të zhvilluara, duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, pabarazia ekonomike është një problem serioz. Megjithatë, sa iu përket të ardhurave, të dhënat më të fundit tregojnë se pabarazia në të vërtetë ka rënë përsëri në nivelet (ende tepër të larta) të viteve 1980. Nëse perceptimet e zakonshme rreth pabarazisë tentojnë të rritin atë që po ndodh, kjo është për shkak se drejtuesit më të lartë të kompanive po fitojnë shuma gjithnjë e më të mëdha në krahasim me punëtorët e tyre. Paketat e tilla të kompensimit mund të racionalizohen në kontekst të performancës së çmimit të aksioneve, por që vështirë se i bën ato të justifikueshme. Kjo është një çështje tjetër që unë shpresoj se do ta studiojmë në "Chatham House". Tubimi i çuditshëm i tregut të kapitalit që ka vazhduar pothuajse i pandërprerë që nga viti 2009, është ushqyer kryesisht nga blerjet e korporatave të mëdha. Në disa raste të rëndësishme, kompanitë kanë lëshuar edhe borxhe për të financuar riblerjen e aksioneve të tyre. A shpjegon prevalenca në rritje e blerjeve pse investimet fikse dhe produktiviteti kanë mbetur aq të dobëta në të gjithë Perëndimin? Dhe, a munden këta faktorë makroekonomikë të shpjegojnë disa nga trazirat politike në demokracitë perëndimore, si në Britania e Madhe dhe SHBA, në vitet e fundit? Në të dy rastet, dyshoj se përgjigjja është po. Nëse nuk mund ta ruajmë një botë në të cilën fitimet e biznesit në të vërtetë i shërbejnë një qëllimi, gjasat për goditje tjera ekonomike, politike dhe shoqërore do të mbeten tepër të larta.
(Kosova Sot)
