Prizreni në gjurmët e traditës

Prej shekujsh, qyteti i Prizrenit në Kosovën perëndimore ka qenë i njohur për stolitë e filigranit prej ari dhe argjendi. Por shumë pak zejtarë të filigranit kanë mbetur, sepse sot shumë mallra të këtij lloji importohen me çmime të ulta. Filigrani në Prizren i reziston konkurrencës dhe përpiqet të ruajë traditën, shkruan “Zëri i Amerikës”. Filigrani është një zeje që kërkon durim dhe sy artistik. Punimet e filigranit bëhen nga fije metali, i cili përdridhet në forma të ndryshme dhe pastaj nxehet e pastrohet duke marrë shkëlqim. Në kooperativën "Filigrani", Haki Bamja flet për traditën e Prizrenit në këtë zeje: Haki Bamja, "Filigrani". "Prizreni ishte në kryqëzimin e shumë rrugëve nga Selaniku në Itali prandaj kjo zeje u zhvillua në të gjitha këto zona, sidomos në Prizren." Zoti Bamja thotë se importet e lira e kanë dëmtuar tregtinë e filigranit. "Kosova është treg i hapur për çdo gjë, prandaj mallrat që vijnë nga Kina dhe Tajvani ia kanë marrë një pjesë të vlerës zejes sonë." Ai thotë se njerëzit e tij punojnë vetëm me argjend sepse ari është shtrenjtuar shumë. "Filigrani," ka qenë një ndërmarrje e madhe në kohën e ish Jugosllavisë, më vonë u privatizua dhe tani është një punishte me vetëm 8 partnerë, të cilëve u duhet të punojnë shumë për të shkrirë telin e argjëndit dhe për ta punuar e kthyer atë në format e objekteve të ndryshme. Bashkim Tejeci, një tjetër partner i "Filigranit" e kujton kështu kohën kur kjo zeje ishte më e vlerësuar. "Bregdeti i ish-Jugosllavisë ishte plot me prodhime të ndërmarrjes sonë në Prizren. Edhe sot e kësaj dite, argjendarët e bregdetit kroat ka të ngjarë të jenë nga Prizreni ose ta kenë mësuar zanatin nga dikush këtu. Tani, vëmendja është shumë e vogël, tregu është zvogëluar dhe po ashtu interesimi dhe mbështetja është shumë, shumë e vogël". Mjeshtrja e filigranit, Hilmije Bytyqi thotë se kjo tregti është në prag të zhdukjes. "Kjo zeje mund të zhduket sepse të rinjtë nuk kanë durim për këto lloj punësh. Ata e kalojnë kohën nëpër kafene dhe përpara komjuterit". Punëtorët fitojnë mesatarisht 300 euro në muaj. Periudha me shitjet më të mëdha është pragu i verës kur sezoni i dasmave arrin kulmin. Kërkohen sidomos unazat, varëset dhe rripat e mesit prej filigrani. Pjesën tjetër të vitit punëtorët prodhojnë byzylykë, llulla ose korniza. Disa prej tyre e ushtrojnë zejen edhe në shtëpi. Mehmed Kastrati u mëson djemve artin e filigranit dhe për të kjo është kthyer në një traditë familjare. Ai thotë se zeja është në duar të sigurta: "Nuk mendoj se zanati po zhduket. Ka një farë rreziku, por kur shikoj se fëmijët e mi po e trashëgojnë zanatin, do të mbetet dikush që do ta vazhdojë." Ai nuk ka frikë nga konkurrenca e vendeve me prodhim masiv, si Kina dhe thotë se askush nuk mund ta konkurrojë cilësinë e mallit të punuar me dorë.