Lufta e Ftohtë 2.0

ARMËT BËRTHAMORE SOLLËN NJË DISIPLINË

Rusia mbetet një nga dy shtetet kryesore me armë bërthamore

Shkruan: RICHARD N. HAASS

Një çerek shekulli pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, bota papritmas gjendet në një luftë tjetër të ftohtë. Ky zhvillim kishte mundësi që të evitohej, meqë eskalimi i mëtejmë i tensioneve nuk është në dobi të askujt 

L ufta e Ftohtë zgjati katër dekada, në shumë mënyra, duke filluar dhe duke mbaruar, në Berlin. Lajmi i mirë ishte se ajo luftë qëndroi e ftohtë - kryesisht për shkak se armët bërthamore sollën një disiplinë e cila mungonte në rivalitetet e mëparshme të fuqive të mëdha dhe se Shtetet e Bashkuara së bashku me aleatët e saj evropianë dhe aziatikë dolën fitimprurëse, për shkak të mbështetjes politike, ekonomike dhe ushtarake përpjekje, me të cilat një Bashkim Sovjetik i vetëm nuk mund të matej. Një çerek shekulli pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, papritur e gjejmë veten në një luftë të dytë të tillë. Kjo është një luftë e ndryshme dhe e njohur, në të njëjtën kohë. Rusia nuk është më një superfuqi, por më tepër një vend prej rreth 145 milionë njerëzish me një ekonomi të varur nga çmimi i naftës dhe gazit dhe pa ideologji politike për t'ia ofruar botës. Megjithatë, mbetet një nga dy shtetet kryesore me armë bërthamore, ka një vend të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe është e gatshme të përdorë aftësitë ushtarake, energjetike dhe kibernetike për të mbështetur miqtë dhe për të dobësuar fqinjët dhe kundërshtarët.

Vullneti i mirë nuk zgjati

Kjo gjendje nuk ishte aspak e pashmangshme. Fundi i Luftës së Ftohtë pritej të çonte në një epokë të re të lidhjeve miqësore ruse me Shtetet e Bashkuara dhe Evropën. Mendohej gjerësisht se Rusia postkomuniste do të përqendrohej në zhvillimin ekonomik dhe politik. Marrëdhëniet nisën një fillim të mirë kur Rusia, në vend që të qëndronte pranë klientit të saj të gjatë - Irak, bashkëpunoi me SHBA-në për të përmbysur pushtimin e Saddam Husseinit nga Kuvajti. Vullneti i mirë nuk zgjati. Arsyeja pse do të jetë një çështje debati midis historianëve për dekadat e ardhshme. Disa vëzhgues do të fajësojnë presidentët e njëpasnjëshëm të SHBA-së, duke treguar mungesën e mbështetjes të zgjeruar ekonomike ndaj Rusisë dhe më shumë në zgjerimin e NATO-s, gjë që, duke e trajtuar Rusinë si një kundërshtar të mundshëm, rriti shanset që do të bëhej një. Është e vërtetë se SHBA-ja mund dhe duhet të ketë qenë më bujare pasi Rusia bëri tranzicionin e saj të dhimbshëm në një ekonomi tregu në vitet 1990. As nuk është e qartë se zgjerimi i NATO-s ishte i preferueshëm ndaj marrëveshjeve të tjera të sigurisë për Evropën që do të përfshinin Rusinë. Thënë këtë, pjesa më e madhe e përgjegjësisë për shfaqjen e një lufte të dytë të ftohtë bie mbi Rusinë dhe, mbi të gjitha, mbi Vladimir Putinin. Ashtu si shumë prej paraardhësve të tij, Putini shihte rendin botëror të dominuar nga SHBA-ja, si një kërcënim për sundimin e tij dhe për atë që ai konsideronte vend të ligjshëm të Rusisë në botë. Rusia në vitet e fundit ka përdorur forcën e armatosur për të marrë, okupuar dhe aneksuar Krimenë, në procesin e shkeljes së parimit themelor të së drejtës ndërkombëtare që kufijtë nuk mund të ndryshohen nga forca e armatosur. Putin vazhdon të përdorë mjete ushtarake ose të fshehta për të destabilizuar Ukrainën Lindore, Gjeorgjinë dhe pjesë të Ballkanit. Dhe, Rusia ushtroi forcë ushtarake në mënyra veçanërisht brutale në Siri për të përkrahur regjimin e tmerrshëm të Bashar al-Assadit. Rusia e Putinit gjithashtu shkoi gjerësisht, sipas fjalëve të Këshilltarit Special të SHBA-së, Robert Mueller, për të kryer "mashtrime me qëllim të ndërhyrjes në proceset politike dhe elektorale të SHBA-së, duke përfshirë zgjedhjet presidenciale të vitit 2016". Shefat e agjencive amerikane të inteligjencës kanë bërë të qartë se presin përpjekje të mëtejshme të tilla, duke filluar nga tani, e deri pas mbajtjes së zgjedhjeve afatmesme të Kongresit në nëntor.

Kremlini nuk ka interes për një përshkallëzim ushtarak në Siri 

Derisa Rusia është bërë një vend revizionist, me pak, apo aspak shqetësime rreth përmbysjes së status quos me çfarëdo mënyre që gjykon të nevojshme, forcimi i mbrojtjes së Evropës dhe ofrimi i armëve vdekjeprurëse Ukrainës është një përgjigje e ndjeshme. Por, çka më tepër duhet të bëjë SHBA-ja, përtej reduktimit të ndjeshmërisë së makinave të votimit dhe duke kërkuar që firmat e teknologjisë të ndërmarrin hapa për të parandaluar qeveritë e huaja që të përpiqen të ndikojnë në politikën amerikane? Së pari, amerikanët duhet të pranojnë se mbrojtja nuk është e mjaftueshme. Kongresi ka të drejtë të kërkojë sanksione shtesë dhe Donald Trump e ka gabim të refuzojë zbatimin e sanksioneve që Kongresi i ka miratuar. Qeveria e SHBA-së gjithashtu duhet të gjejë zërin e saj dhe të kritikojë një regjim rus që arreston kundërshtarët e vet dhe besohet se është i përfshirë në vrasjen e gazetarëve. Nëse Trump, për çfarëdo arsye, vazhdon të ulë Rusinë, atëherë Kongresi, mediat, fondacionet dhe akademikët duhet të detajojnë publikisht korrupsionin që karakterizon sundimin e Putinit. Qarkullimi i një informacioni të tillë mund të rrisë kundërshtimin e brendshëm ndaj Putinit, ta bindë atë që të pengojë ndërhyrjen e mëtejshme në politikën amerikane dhe evropiane dhe me kalimin e kohës të mbështesë forcat më të përgjegjshme brenda Rusisë. Në të njëjtën kohë, qëllimi nuk duhet të jetë që t'i japë fund asaj pak që ka mbetur nga marrëdhëniet SHBARusi, e cila tashmë është në gjendje më të keqe sesa ishte për pjesën më të madhe të Luftës së Ftohtë. Bashkëpunimi diplomatik duhet të kërkohet sa herë që është e mundur dhe në interes të Amerikës. Rusia mund të jetë e gatshme të ndalojë ndërhyrjen në Ukrainën Lindore në shkëmbim të një lehtësimi të sanksioneve, nëse mund të sigurohet se rusët etnikë nuk do të përballeshin me represione. Po kështu, Kremlini nuk ka interes për një përshkallëzim ushtarak në Siri që do të rriste koston relativisht modeste të ndërhyrjes së saj atje. Në të njëjtën kohë, nevojitet mbështetje ruse për të shtrënguar sanksionet kundër Koresë së Vejariut. Dhe mbajtja e marrëveshjeve të kontrollit të armëve dhe shmangia e një gare të re të armëve bërthamore do të ishte në interes të të dy vendeve. Prandaj, ka një rast për takimet e rregullta diplomatike, shkëmbimet kulturore dhe akademike, dhe vizitat në Rusi nga delegacionet e Kongresit - jo si një favor, por si një mjet për të bërë të qartë se shumë amerikanë janë të hapur për një marrëdhënie më normale me Rusinë nëse vepron me kufizim më të madh. SHBA dhe partnerët e saj kanë një pjesë të madhe në përmbajtjen më të madhe ruse, ndërsa Putin mbetet në pushtet - dhe në një Rusi të karakterizuar ndryshe nga Putinizmi pasi ai është zhdukur. 
(Richard N. Haass është president i Këshillit për Raporte me Jashtë) 

(Kosova Sot)