R.I.P. Brexit?

R.I.P. Brexit?
  • 23 December 2018 - 08:11

Shkruan: JACEK ROSTOWSKI

Një Brexit i shpejtë në një marrëveshje të tregtisë së lirë është logjikisht i pamundur

Ideja që Britania mund të siguronte një "marrëveshje të besueshme" dhe të mbajë "qasje pa fërkime" në tregun e vetëm duke ndjekur marrëveshjet e veta tregtare kudo tjetër ishte gjithmonë një fantazi 

Plani i kryeministres britanike, Theresa May për të tërhequr vendin e saj nga Bashkimi Evropian në një mënyrë të rregullt, është duke u shembur. Megjithëse ajo i ka mbijetuar votëbesimit, në muajin janar Dhoma e Përbashkët do të kundërshtojë pothuajse me siguri marrëveshjen e saj të daljes, me udhëheqësit e BE-së. Në mënyrë që të shmanget një Brexit kaotik "pa-marrëveshje", qeveria e saj do të duhet të kërkojë nga BE-ja një zgjatje të datës së daljes, ose tërheqë njoftimin e saj "synimi për të lënë", të paktën përkohësisht. Sido që të jetë, hapi tjetër do të ishte mbajtja e një referendumi të dytë me opsionin e një të ashtuquajturit dalje nga Brexit, e cila do të ndryshonte vendimin e vitit 2016 për t'u larguar. Votuesit ende mund të vendosin të mbështesin marrëveshjen e May-it, të zgjedhin një marrëveshje "të stilit norvegjez", ose të dalin nga BE-ja pa asnjë marrëveshje. Por, sondazhi i fundit tregon se zgjedhja e mbetjes në BE do të fitonte. Si përfundoi kështu një vend me 400 vjet qeverisje kushtetuese dhe një kulturë të kompromisit politik?

Një Brexit i rregullt do të ishte i pamundur brenda dy vjetëve

Shumica e komentatorëve tregojnë problemin në dukje të pazgjidhshëm të kufirit irlandez. Sipas Marrëveshjes të Premtes së Mirë të vitit 1998, e cila i dha fund dekadave të armiqësisë së dhunshme midis protestantëve dhe katolikëve në Irlandën e Veriut, Britania ra dakord të lejonte lëvizjen e lirë të personave, mallrave dhe disa shërbimeve përtej kufirit me Republikën e Irlandës. Një traktat i detyrueshëm ndërkombëtar pa ndonjë dispozitë për dalje, Marrëveshja e Premtes së Mirë u nënshkrua nën supozimin se Britania dhe Irlanda do të mbeteshin në BE për një kohë të pacaktuar. Marrëveshja e May-it me BE-në përfshin një "pengesë" që do të parandalonte ri-vendosjen e një kufiri të fortë midis Irlandës së Veriut dhe Republikës Irlandeze në mungesë të një marrëveshjeje formale tregtare pas Brexitit. Problemi është se mbi 100 anëtarë të partisë së May-it e kanë hedhur poshtë drejtpërsëdrejti dhe do të votojnë kundër marrëveshjes së saj për atë arsye, duke e bërë të vdekur që në fillim. Por, përkrahja irlandeze është, në të vërtetë, një çështje anësore. Edhe në qoftë se nuk kishte asnjë problem irlandez, një Brexit i rregullt do të ishte i pamundur brenda dy viteve të caktuara në Britani të Madhe sipas nenit 50 të Traktatit të Lisbonës. Siç theksova në tetor, zinxhirët e furnizimit të prodhimit britanik janë të integruar aq shumë me ato të Evropës kontinentale, saqë nuk mund të mbijetonin në krijimin e papritur të doganave dhe kontrolleve të tjera në kufirin britanik. Industritë britanike të automobilave, hapësirës ajrore dhe instrumente precize do të shkatërroheshin. Për të qenë të sigurt, shumë vende jo-evropiane eksportojnë vëllime të mëdha të mallrave industriale në BE. Por, ndryshe nga mallrat britanike, këto zakonisht kalojnë kufirin e BE-së vetëm një herë. E njëjta gjë do të mbetej e vërtetë për mallrat e Britanisë vetëm pasi vendi të veçohet nga rrjeti i zinxhirëve evropianë të furnizimit. Vetëm kjo detyrë do të ishte e krahasueshme me ristrukturimin e vendeve postkomuniste pas rënies së Këshillit për Ndihmë të Ndërsjellë Ekonomike (Comecon, blloku tregtar i epokës sovjetike). Plotësimi i tij mund të zgjasë pesë ose më shumë vite. Pas referendumit të vitit 2016, qeveria e Mejit duhet të kishte pasur një diskutim të rritur rreth formës që Brexit do të merrte, në vend që thjesht të deklaronte, "Brexit do të thotë Brexit." Skenarët në të cilat Britania mund të qëndronin në tregun e vetëm, bashkimi doganor ose të dyja ishin në ofertë nga BE. Qeveria gjithashtu duhet të kishte bërë shumë më tepër për të njoftuar komunitetin e biznesit për planet e saj.

Frikë nga pasojat politike

Për më tepër, nëse qëllimi ishte gjithmonë të largohej nga tregu i përbashkët dhe nga unioni doganor, duke mbajtur vetëm një marrëveshje të tregtisë së lirë me Evropën, qeveria duhet të kishte bërë të qartë se do të duhej një "periudhë zbatimi" prej së paku pesë vjetësh për ta bërë këtë në një mënyrë të rregullt. Gjatë kësaj kohe do të jetë e detyruar nga ligjet evropiane - duke përfshirë detyrimin e saj për të paguar rreth 13 miliardë euro (16.4 miliardë dollarë) në vit për buxhetin e BE-së. May nuk duhet të ketë përdorur Nenin 50 derisa të gjitha këto vendime të jenë marrë, u janë komunikuar palëve përkatëse dhe ato të ishin pajtuar të paktën në parim. Një arsye pse qeveria e May-it përfundoi duke marrë qëndrimin e saktë të kundërt është se as politikanët e lartë, as burokratët nuk kuptojnë shkallën në të cilën ekonomia britanike është e ndërthurur me Evropën. Fakti që një Brexit i shpejtë në një marrëveshje të tregtisë së lirë është logjikisht i pamundur, duket se ka qenë plotësisht i humbur në to.Por, problemi më i madh ishte se një shqyrtim i balancuar i opsioneve të mundshme do ta kishte vënë në pah gënjeshtrën mbi të cilën bazohet fushata "Brexit". Ideja që Britania mund të siguronte një "marrëveshje të besueshme" dhe të mbajë "qasje pa fërkime" në tregun e vetëm duke ndjekur marrëveshjet e veta tregtare kudo tjetër ishte gjithmonë një fantazi. Duke pasur frikë pasojat politike të pranimit të kësaj të vërtete themelore, mund të miratohej një strategji negocimi krejtësisht jorealiste, duke shpresuar që "një lloj Brexit" të ndodhte përpara se publiku britanik të kuptonte se ishte mashtruar. Sot, vetëm tre muaj para datës së daljes, ky "demarche" thellësisht mashtrues është shpërbërë para syve të May-it - ashtu siç duhet.

 

(Kosova Sot)