Shndërrimi i Brexitit në një festim të demokracisë

Shndërrimi i Brexitit në një festim të demokracisë
  • 28 December 2018 - 09:49

Shkruan: YANIS VAROUFAKIS

Një pakënaqësi e pa fund i afrohet Britanisë. Si mbështetësit, po ashtu edhe kundërshtarët e Brexitit janë njësoj të dëshpëruar. Qeveria e Madhërisë së saj dhe opozita laburiste janë të ndarë në mënyrë të barabartë. Mbretëria e Bashkuar është thellësisht e ndarë midis një Skocie eurofile dhe një Anglie euroskeptike, midis qyteteve angleze pro-BE-së (përfshirë Londrën) dhe qyteteve anti-BE, bregdetare dhe veriore. As klasa punëtore dhe as ajo sunduese nuk mund të bashkohen pas ndonjë prej opsioneve të Brexitit. A është çudi që aq shumë britanikë ndihen të shqetësuar dhe të tradhtuar nga sistemi i tyre politik?

E megjithatë, paradoksalisht, edhe pse bllokimi aktual i Brexitit është i ngarkuar me rrezik, britanikët duhet ta mirëpresin atë. Që nga viti 1945, çështja e Evropës ka lënë anash të paktën tetë pyetje të tjera themelore për Britaninë - për veten, institucionet e saj politike dhe vendin e saj në botë. Brexit tani po i nxjerr të gjitha ato në pah, dhe pakënaqësia mbizotëruese është kushti i parë i adresimit të tyre. Në të vërtetë, Brexit mund të fuqizojë demokracinë britanike për të zgjidhur disa prej krizave të vjetra të vendit.

Së pari, ekziston çështja irlandeze. Megjithëse pjesërisht u zgjodh me Marrëveshjen e Premtes së Madhe një gjeneratë më parë, Partia Demokratike e Bashkimit Demokratik të Irlandës së Veriut po e rihap këtë çështje duke këmbëngulur që krahina, e cila është pjesë e Britanisë së Madhe, në asnjë mënyrë nuk duhet të dallojë, për shembull, nga Uellsi dhe qarqe qendrore.

Edhe çështja skoceze është ringjallur gjithashtu. Vetëm dy vjet pasi referendumi i dështuar i Skocisë për pavarësinë në vitin 2014, la nacionalistët e dëshpëruar, referendumi i vitit 2016 i Brexitit përsëri i fuqizoi ata.

Ekziston edhe çështja angleze. “Transferimi” (devolution) i papërfunduar i ish-kryeministrit Tony Blair bëri që anglezët njerëzit e vetëm të Britanisë së Madhe të mos kishin asamblenë e tyre të dedikuar ose parlamentin, duke i lënë ata të varur nga një parlament i Westminster-it që shumë njerëz mendojnë se është larg dhe nuk përfaqëson shqetësimet e tyre.

Brexit gjithashtu testoi stresin e një sistemi të ngurtë partiak të partisë të krijuar nga një sistem zgjedhor i së kaluarës që kufizon konkurrencën ndaj lojtarëve ekzistues. Si rezultat, partitë e Britanisë kanë filluar të funksionojnë si kartele të agjendave kontradiktore.

Referendumi i vitit 2016 gjithashtu theksoi çështjen e rolit të demokracisë direkte në politikën britanike. Duke pasur parasysh thirrjet në rritje për një referendum të dytë, kur dhe si duhet të mbahen votimet popullore duhet të adresohen më shpejt, pa vonesë.

Por, roli i demokracisë përfaqësuese duhet të trajtohet gjithashtu. Brexiti zbuloi mitin e sovranitetit të Dhomës së përfaqësuesve kur, në procesin e largimit nga BE-ja, qeveria ia mohoi Parlamentit ndonjë të drejtë reale edhe në atë se si legjislacioni i BE-së duhet të transkriptohet në ligjin e Mbretërisë së Bashkuar.

Brexiti gjithashtu vuri në pah ??zhgënjimin e maskuar në lidhje me masat shtrënguese, të cilat morën formën e një paniku moral për migracionin. Lëvizja e lirë e njerëzve brenda BE-së fsheh rolin e shkurtimeve të buxhetit të brendshëm në kufizimin e shërbimeve publike dhe strehimit social, duke e bërë të pashmangshme një ngritje të ksenofobisë.

Së fundi, që nga mesi i viteve 1980, pas vandalizmit të qëllimshëm të industrisë britanike të Margaret Thatcher, ekonomia e Britanisë së Madhe është mbështetur në "mirësinë e të huajve". Asnjë ekonomi tjetër evropiane, përveç Irlandës, nuk ka nevojë për infuzione të tilla të mëdha të kapitalit të huaj.

Kjo është arsyeja pse Britania mbështetet te konvenienca: taksat e ulëta, pagat e ulëta, kontratat zero-orëshe dhe financat e parregulluara. Nëse Britania do të shkojë përtej trojkës së aftësive të ulëta, produktivitetit të ulët dhe rritjes së ngadaltë, qytetarët e saj duhet të rishikojnë vendin e tyre në ekonominë globale. Brexiti është një mundësi e mrekullueshme për ta bërë këtë, duke shmangur thirrjeve për paga edhe më të ulëta, taksa më të vogla dhe rregullimin.

Derisa kanë mbetur disa javë përpara se Britania të largohet nga BE-ja, asnjë nga tri opsionet kryesore në ofertë - një Brexit pa marrëveshje; marrëveshja e tërheqjes e kryeministres Theresa May me BE-në dhe, heqja e nenit 50 me qëllim të mbetjes në BE – nuk ka një shumicë në Parlament ose në mesin e popullatës. Secili opsion krijon pakënaqësi maksimale: Skenari pa marrëveshje godet më shumë si një zhytje e rrezikshme në të panjohurën. Marrëveshja e May-it i tmerron kundërshtarët e Brexitit dhe shihet nga shumica e tyre si një lloj dokumenti të cilin do ta nënshkruante vetëm një vend i mundur në luftë. Së fundi, një ndryshim i Brexitit do të konfirmonte besimin e mbështetësve të Brexitit, se demokracia lejohet vetëm kur jep rezultate të favorshme për establishmentin e Londrës.

Mençuria konvencionale në Britani thotë se ky ngërç është trishtues dhe se dëshmon dështimin e demokracisë britanike. Unë nuk pajtohem për këto dy akuzat. Nëse ndonjë nga opsionet e menjëhershme në dispozicion do të miratohej, themi, në një referendum të dytë, pakënaqësia do të rritej dhe pyetjet më të mëdha që shqetësojnë Mbretërinë e Bashkuar, do të mbeteshin pa përgjigje. Vullneti i britanikëve për të mbështetur çdo opsion të Brexitit për momentin është, nga ky këndvështrim, një shenjë e mençurisë kolektive dhe një mundësi e rrallë për të arritur të përballet me sfidat e mëdha të vendit ndërsa ri-mendon marrëdhëniet e Mbretërisë së Bashkuar me BE-në. Por për ta arritur atë, Mbretëria e Bashkuar duhet të investojë në një "Debat Popullor", që çon, në kohë, në një "Vendim të Popullit".

Debati i Popullit duhet të trajtojë gjashtë çështje: kushtetutën britanike, duke përfshirë krijimin e një parlamenti anglez apo asambletë të shumta rajonale angleze; sistemin zgjedhor dhe rolin e referendumeve; çështjen irlandeze, duke përfshirë mundësinë e sovranitetit të përbashkët britanik-irlandez ndaj Irlandës së Veriut; migracionin dhe lirinë e lëvizjes; Modeli ekonomik i Britanisë, veçanërisht roli i jashtëzakonshëm i financave dhe nevoja për të rritur investimet ekologjike në të gjithë vendin; dhe natyrisht marrëdhëniet midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE-së.

 Që të jetë demokratik, debati popullor duhet të zhvillohet në asambletë regjionale, duke çuar te një konventë nacionale, ku një meny opsionesh do të finalizohet para se Dhoma e përfaqësuesve t’i përkthejë ato në pyetje të referendumit, i cili do ta mundësonte Vendimin popullor deri në vitin 2022.

Kështu, qeveria e Britanisë duhet ta sigurojë një periudhë tranzicioni pasi që vendi formalisht të dalë nga BE-ja, më 29 mars, e cila do të zgjaste të paktën derisa të mund të vendoste populli, tri vjet më vonë. Gjatë periudhës së tranzicionit, Britania do të duhej të mbetej në unionin doganor të BE-së dhe në tregun e përbashkët të saj, me liri të lëvizjes dhe të drejta të plota për shtetasit e BE-së në Britani. Më pas, në vitin 2022, votuesit do të mund të vendosnin a të vazhdohet me qëndrimin në Unionin doganor dhe në tregun e përbashkët; a të dilet tërësisht; apo të bëhet aplikimi që Britania përsëri të bëhet vend anëtar i plotë i BE-së.

Kur pakënaqësia është aq e madhe, sikur që është sot në Britani, atëherë ajo mund të zgjidhet vetëm me shumë demokraci.

 

(Kosova Sot)