Tërheqja e Trump-it nga Siria, shans për paqe
Shkruan: Jeffrey D. Sachs
Ushtria amerikane mund të jetë çelësi i suksesit të politikës së jashtme
Tërheqja e njoftuar e presidentit Donald Trump e forcave amerikane nga Siria ka hasur në një dënim pothuajse universal nga demokratët dhe republikanët. Kjo flet më pak për Trump-in, sesa për vizionin e verbëruar të establishmentit të politikës së jashtme amerikane.
Pjesa kryesore e të dyja partive politike shfaq disa gjykime refleksive: se Shtetet e Bashkuara duhet të mbajnë një prani trupash në mbarë botën me qëllim që të parandalojnë kundërshtarët nga mbushja e një vakuumi; se ushtria amerikane mund të jetë çelësi i suksesit të politikës së jashtme; dhe se kundërshtarët e Amerikës janë armiq të padurueshëm të papërshtatshëm për diplomacinë.
Tërheqja e Trump-it nga Siria mund të jetë me të vërtetë një prelud i rrezikshëm për një luftë të zgjeruar rajonale; megjithatë, me imagjinatë dhe diplomaci, tërheqja mund të jetë një hap kritik në rrugën e një paqeje të pakapshme në rajon.
Përzënia e forcave iraniane jashtë Sirisë
Establishmenti i politikës së jashtme të SHBA-së kishte arsyetuar në mënyrë retorike praninë e Amerikës në Siri si pjesë e luftës kundër Shtetit Islamik (ISIS). Me ISIS-in të mposhtur dhe të shpërndarë, Trump vuri në pah blofin e establishmentit. Megjithatë, papritur, establishmenti deklaroi arsyet aktuale për praninë e zgjeruar të Shteteve të Bashkuara. Veprimi i Trumpit, sipas establishmentit, do t'i jepte avantazhe gjeopolitike Bashar al-Assadit të Sirisë, Vladimir Putin të Rusisë dhe Ali Khameneit të Iranit, duke rrezikuar Izraelin, duke tradhtuar kurdët dhe duke shkaktuar probleme të tjera që në thelb nuk kanë lidhje me ISIS.
Ky ndryshim kishte përfitimin e zhbllokimit të qëllimeve reale të Amerikës në Lindjen e Mesme, të cilat nuk janë kaq të panjohura, në fund të fundit, përveç faktit që ekspertët kryesorë, strategët e establishmentit të SHBA-së dhe anëtarët e Kongresit kanë tendencë të mos i përmendin ato në një shoqëri të sjellshme. Shtetet e Bashkuara nuk kanë qenë në Siri (ose Irak, Afganistan, Jemen, Bririn e Afrikës, Libi dhe gjetkë në rajon) për shkak të ISIS-it. Në fakt, ISIS ishte më shumë pasojë sesa një shkak i pranisë amerikane. Qëllimet reale kanë qenë hegjemonia rajonale e SHBA-së dhe pasojat e vërteta kanë qenë katastrofike.
Rrallëherë është thënë e vërteta rreth pranisë amerikane në Siri. Por mund të jemi të sigurt se SHBA-ja nuk ka pasur kurrfarë skrupuj rreth demokracisë në Siri apo gjetkë në rajon, pasi përqafimi i saj i ngrohtë i Arabisë Saudite e demonstron me zell. SHBA-ja vendosi të nxiste një kryengritje për ta përmbysur Bashar al-Assadin në vitin 2011 jo sepse SHBA dhe aleatët si Arabia Saudite deshën një demokraci siriane, por sepse vendosën që Assad ishte një pengesë për interesat rajonale të SHBA-së. Mëkatet e Asadit ishin të qarta: ai u bashkua me Rusinë, dhe mori mbështetje nga Irani. Për këto arsye, Presidenti Barack Obama dhe Sekretarja e Shtetit Hillary Clinton deklaruan se "Assad duhet të shkojë." Amerika dhe partnerët e saj rajonalë, duke përfshirë Izraelin, Turqinë, Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Katarin, vendosën të ofrojnë armë, logjistikë, dhe strehim (veçanërisht në Jordani dhe Turqi) për një rebelim anti-Assad.
Obama nënshkroi një gjetje presidenciale (Operacionin "Timber Sycamore") duke i bërë thirrje CIA-s të punojë me Arabinë Saudite (paguesit) për të përmbysur Assadin. Obama, duke kërkuar të shmangë kundërshtimin e fortë të publikut amerikan për një luftë tjetër të drejtuar nga CIA-n me trupat amerikane në terren, zgjodhi të mbështeste xhihadistët në vend. Megjithatë, qëllimi i operacionit sirian ishte i qartë: instalimi i një regjimi sirian miqësor ndaj Turqisë dhe Arabisë Saudite, anulimi i një aleati të Rusisë përzënia e forcave iraniane jashtë Sirisë. E gjitha kjo dukej aq e qartë për SHBAnë, Izraelin, Turqinë dhe Arabinë Saudite.
Turqia mund të pushtojë Sirinë veriore
Por, si zakonisht me operacionet e CIA-s për ndërrimin e regjimit, edhe ky operacion dështoi keq. Rusia vuri në pah blofin e Amerikës, mbështeti Assadin, dhe Irani siguroi gjithashtu mbështetje jetike. Ndërkohë, lufta e ndërsjellë e furnizuar nga SHBA-ja dhe aleatët e saj çoi në më shumë se 500,000 vdekje të luftëtarëve dhe civilëve dhe zhvendosjen e më shumë se dhjetë milionë sirianëve deri tani, si dhe një krizë të madhe refugjatësh në Evropë që vazhdon të rrëmbejë politikën e Bashkimit Evropian. Dhe pastaj, një fraksion i xhihadistëve të pamëshirshëm u nda nga një tjetër për të krijuar ISIS-in.
Pas videove tronditëse të prerjeve të kokave të amerikanëve dhe robërve të tjerë, Obama vendosi të ndërhyjë në vitin 2014 me sulme ajrore dhe disa trupa amerikane për të mbështetur një sulm të udhëhequr nga kurdët kundër fortesave të ISIS-it. Nga pikëpamja e Trumpit, një regjim sirian kukull, i instaluar nga SHBA-ja, që do të nxirrte jashtë Rusinë dhe Iranin, nuk është as qendrore për sigurinë kombëtare të SHBA-së as praktike. Dhe, këtu, Trump ka të drejtë për një ndryshim. Nuk ka dyshim se tërheqja e njëanshme e SHBA-së mund të krijojë një katastrofë edhe më të madhe.
Turqia mund të pushtojë Sirinë veriore për të shtypur forcat kurde; Rusia dhe Turqia mund të gjejnë veten në një përballje të rrezikshme. Izraeli mund të nisë një luftë kundër forcave iraniane në Siri. Izraeli dhe Arabia Saudite kanë formuar tashmë një aleancë të heshtur kundër Iranit. Lufta siriane mund të zgjerohet në një luftë të plotë në Lindjen e Mesme. Kjo është e gjitha tmerrësisht e besueshme. Megjithatë, kjo nuk është e pashmangshme - larg prej saj. Diplomacia e suksesshme është e mundur, nëse establishmenti i politikës së jashtme të SHBA-së do të pranonte një herë se diplomacia e bazuar në Kombet e Bashkuara, në vend të luftës, mund të jetë rruga e kujdesshme.
Nën përkujdesjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së (me miratimin thelbësor të SHBA-së, Kinës, Rusisë, Francës dhe Mbretërisë së Bashkuar), gjashtë hapa mund të rregullohen për të krijuar një paqe më të gjerë dhe jo për të krijuar një luftë më të gjerë. Së pari, të gjitha forcat e huaja do të largoheshin nga Siria (përfshirë SHBA-në, xhihadistët mbështetës të Saudisë, forcat e mbështetura nga Turqia, trupat ruse dhe forcat e mbështetura nga Irani). Së dyti, KS i OKB-së do të mbështesë sovranitetin e qeverisë siriane mbi të gjithë vendin. Së treti, KS i OKB-së, dhe ndoshta paqeruajtësit e OKB-së, do të garantonin sigurinë e kurdëve. Së katërti, Turqia do të angazhohej që të mos pushtonte Sirinë. Së pesti, SHBA-ja do të hiqte sanksionet e saj ekstraterritoriale mbi Iranin.
Dhe, e gjashta, OKB do të rriste fonde për rindërtimin sirian. Irani mund të shkëmbejë një dalje nga Siria për t'i dhënë fund sanksioneve ekstraterritoriale amerikane; SHBA dhe Izraeli mund të pranojnë fundin e sanksioneve iraniane në këmbim të tërheqjes ushtarake të Iranit nga Siria; Turqia mund të pajtohet të kufizohet nëse KS i OKB-së është e qartë se nuk do të ketë Kurdistan separatist; dhe Rusia dhe Irani mund të bien dakord të tërhiqen nga Siria për sa kohë që qeveria e Assadit mbështetet nga OKB-ja dhe të hiqen sanksionet ndaj Iranit. Duhet vënë re se sanksionet ekstraterritoriale të Shteteve të Bashkuara kundër Iranit po dëmtojnë me të vërtetë ekonominë iraniane, por po ndajnë SHBA-në nga pjesa tjetër e botës dhe dështojnë të zhvendosin politikën e brendshme iraniane. Trump mund të pajtohet të heqë ato në këmbim të një tërheqjeje të forcave iraniane nga Siria.
Ekziston një pamje edhe më e madhe. Çelësi i paqes në Lindjen e Mesme është që turqit, iranianët, arabët dhe hebrenjtë të bashkëjetojnë. Pengesa më e madhe që nga nënshkrimi i Traktatit të Versajës në fund të Luftës së Parë Botërore ka qenë ndërhyrja e fuqive të mëdha, Britania, Franca, Rusia dhe SHBA në pika të ndryshme. Është koha ta lëmë rajonin të zgjidhë punët e veta, pa iluzionin se fuqitë e huaja mund t'i lejojnë një garuesi ose një tjetri për të shmangur kompromiset dhe pa armët masive që derdhen nga jashtë. Për shembull, Izraeli dhe Arabia Saudite janë nën iluzionin se SHBA-ja do t'iu ndihmojë atyre kundër Iranit pa pasur nevojë për ndonjë kompromis. Pas 100 vjetësh ndërhyrjeje imperialiste perëndimore, është koha për kompromis dhe akomodim të qetë nga aktorët e rajonit nën ombrellën e OKB-së dhe të së drejtës ndërkombëtare.
(Kosova Sot)
