Nga xhaketat e verdha deri te një marrëveshje e re, e gjelbër

Shkruan: Joseph E Stiglitz

Kemi nevojë për diçka pozitive për të na shpëtuar nga vala e shëmtuar e populizm

Marrëveshja e re e gjelbër do të duhet të zgjerohet dhe kjo është veçanërisht e vërtetë në ato vende si SHBA-ja, ku shumë qytetarë të thjeshtë nuk kanë qasje në arsimim të mirë, kujdes shëndetësor adekuat ose strehim të mirë.

Është lajm i vjetër të thuash se segmente të mëdha të shoqërisë janë bërë thellësisht të pakënaqura me atë që ata e shohin si "establishment", veçanërisht klasa politike. Protestat e "Xhaketave të verdha" në Francë, të shkaktuara nga vendimi i presidentit Emmanuel Macron për të rritur taksat e karburantit në emër të luftimit të ndryshimeve të klimës, janë por shembulli më i fundit i shkallës së këtij tjetërsimi. Ka arsye të mira për pakënaqësinë e tashme: katër dekadat e premtimeve nga udhëheqësit politikë të qendrës së majtë dhe të qendrës së djathtë, duke shprehur besimin neoliberal që globalizimi, financiarizimi, liberalizimi, privatizimi dhe një numër reformash të lidhura do të sillnin prosperitet të pashembullt, kanë përfunduar të paplotësuara. Ndërsa një elitë e vogël duket se ka arritur shumëçka, breza të tërë të popullsisë kanë rënë nga klasa e mesme dhe janë zhytur në një botë të re të brishtësisë dhe pasigurisë. Edhe liderët në vendet me pabarazi të ulët, por në rritje e kanë ndjerë zemërimin e publikut të tyre.

Një mjedis i mirë është një pjesë thelbësore e mirëqenies njerëzore

Sipas numrave, Franca duket më mirë se shumica e vendeve tjera, por janë perceptimet, jo numrat, ato që kanë rëndësi: edhe në Francë, e cila shmangi disa nga ekstremizmi i epokës Reagan-Thatcher, gjërat nuk shkojnë mirë për shumëkënd. Kur ulen taksat për të pasurit ekstremë, por ngrihen për qytetarët e zakonshëm për të përmbushur kërkesat buxhetore (qoftë nga Brukseli apo nga autoritetet vendore), nuk duhet të jetë befasi fakti që disa janë të zemëruar. Përmbysja e xhaketave të verdha flet për shqetësimet e tyre: "Qeveria flet për fundin e botës. Ne jemi të shqetësuar për fundin e muajit".

Ka pakënaqësi të madhe ndaj qeverive dhe politikanëve, që do të thotë se kërkimi i sakrificave sot në këmbim të premtimit për një jetë më të mirë nesër, nuk do të kalojë. Dhe kjo është sidomos e vërtetë për politikat e "zbutjes": shkurtimet e taksave për të pasurit që përfundimisht, supozohet, të përfitojnë të gjithë të tjerët. Kur isha në Bankën Botërore, mësimi i parë në reformën e politikave ishte ajo e renditjes dhe e mbajtjes së hapit. Premtimi i Marrëveshjes së Gjelbër të Re, që tani është duke u mbrojtur nga progresistët në Shtetet e Bashkuara, i merr si duhet të dyja këto elemente. Marrëveshja e re e gjelbër bazohet në tri observime: Së pari, ka burime të pa shfrytëzuara dhe të pak të shfrytëzuara, veçanërisht ato njerëzore, që mund të përdoren në mënyrë efektive. Së dyti, nëse ka më shumë kërkesa për ata me aftësi të ulëta dhe mesatare, pagat e tyre dhe standardet e jetesës do të rriteshin.

Së treti, një mjedis i mirë është një pjesë thelbësore e mirëqenies njerëzore, sot dhe në të ardhmen. Nëse sfidat e ndryshimeve klimatike nuk përmbushen sot, brezat e ardhshëm do të ngarkohen me një barrë të madhe. Është e gabuar që ky brez të kalojë këto shpenzime në të ardhshmen. Është më mirë të kalosh borxhe financiare, të cilat mund t'i menaxhojmë disi, sesa që fëmijët tanë të përballen me një fatkeqësi mjedisore ndoshta të pakontrollueshme. Pothuajse 90 vjet më parë, presidenti amerikan Franklin D. Roosevelt iu përgjigj Depresionit të Madh me Marrëveshjen e tij të Re (New Deal), një paketë të fuqishme reformash që preku pothuajse çdo aspekt të ekonomisë amerikane.

Por, është më shumë se simbolizmi i Marrëveshjes së Re që po thirret tani. Është qëllimi i saj animues: t'i kthejmë njerëzit në punë, në atë mënyrë që FDR bëri për SHBA-në, me papunësinë dërrmuese të asaj kohe. Në atë kohë, kjo nënkuptonte investime në elektrifikimin rural, rrugët dhe digat. Ekonomistët kanë debatuar se sa efektiv është marrëveshja e re - shpenzimet e saj ndoshta ishin shumë të ulëta dhe nuk mbaheshin mjaftueshëm për të gjeneruar një lloj rimëkëmbjeje të ekonomisë së nevojshme. Megjithatë, ajo la një trashëgimi të qëndrueshme duke e transformuar vendin në një kohë vendimtare.

Sekuenca dhe mbajtja e hapit kanë rëndësi

Pra, gjithashtu, për një marrëveshje të gjelbër të re: Ajo mund të ofrojë transport publik, duke lidhur njerëzit me vendet e punës, dhe duke përshtatur ekonominë për të përmbushur sfidën e ndryshimit të klimës. Në të njëjtën kohë, këto investime vetë do të krijojnë vende pune. Është pranuar prej kohësh se dekarbonizimi, nëse bëhet siç duhet, do të ishte një krijues i madh i punës, pasi ekonomia po përgatitet për një botë me energji të rinovueshme. Natyrisht, disa vende pune - për shembull, ato të 53,000 minatorëve të thëngjillit në SHBA - do të humbasin, dhe nevojiten programe për të rimarrë punëtorë të tillë për punë të tjera. Duhet t'i kthehemi refrenit: sekuenca dhe mbajtja e hapit kanë rëndësi.

Do të kishte më shumë kuptim të fillonte me krijimin e vendeve të reja të punës para se të shkatërroheshin vendet e vjetra të punës, për të siguruar që fitimet e kompanive të naftës dhe qymyrgurit të jenë të tatueshme, dhe të eliminohen subvencionet e fshehura që ato merrnin. Marrëveshja e Gjelbër e Re dërgon një mesazh pozitiv për atë që qeveria mund të bëjë, për këtë gjeneratë të qytetarëve dhe të ardhshmet. Ajo mund të japë sot atë që iu nevojitet atyre që vuajnë më së shumti - punë të mira. Dhe mund të japë mbrojtje nga ndryshimet klimatike që nevojiten për të ardhmen.

Marrëveshja e re e gjelbër do të duhet të zgjerohet dhe kjo është veçanërisht e vërtetë në ato vende si SHBA-ja, ku shumë qytetarë të thjeshtë nuk kanë qasje në arsimim të mirë, kujdes shëndetësor adekuat ose strehim të mirë. Lëvizja bazë pas marrëveshjes së re të gjelbër ofron një rreze shprese për establishmentin që gjendet në një gjendje shumë të keqe: ata duhet ta përqafojnë atë marrëveshje, ta mishërojnë atë dhe ta bëjnë pjesë në agjendën progresive. Ne kemi nevojë për diçka pozitive për të na shpëtuar nga vala e shëmtuar e populizmit, nativizmit.

(Kosova Sot)