Tiktaket e orës së Brexitit

Tiktaket e orës së Brexitit
  • 18 January 2019 - 08:22

Shkruan: Yanis Varoufakis

Kërcënimi nga Brukseli është se BE-ja do të rrudhë supet dhe do të lejojë një Brexit të çrregullt 

Disfata e madhe që Parlamenti i Britanisë i shkaktoi planit të Brexitit, të kryeministres Theresa May, ishte konfirmim i freskët se nuk ka zëvendësim për demokracinë. Anëtarët e Parlamentit meritojnë urime për mbajtjen e gjakftohtësisë të tyre përballë një afati të caktuar artificialisht. Ky afat është arsyeja pse Brexiti po dëshmohet kaq i vështirë dhe potencialisht kaq i dëmshëm. Për të zgjidhur Brexitit, ky afat artificial duhet të hiqet krejt, jo thjesht të ri-përcaktohet. Lënia e Bashkimit Evropian është e dhimbshme nga dizajni. Procesi që çdo shtet anëtar duhet të ndjekë për të dalë nga BE-ja udhëhiqet nga neni 50 i Traktatit të Lisbonës të bllokut, i cili, ironikisht, u autorizua nga një diplomat britanik i prirë për të penguar daljet nga BE.

Prandaj, neni 50 përcakton një periudhë negociuese dyvjeçare që përfundon me një afat përfundimtar: Nëse negociatat nuk kanë prodhuar një marrëveshje divorci brenda periudhës së përcaktuar - 29 mars 2019, në rastin e Britanisë - shteti anëtar papritmas e gjen veten jashtë BE-së dhe përballet me vështirësi joproporcionale brenda natës. Ky rregull minon negociatat kuptimplote. Negociatorët përqendrohen në datën përfundimtare dhe konkludojnë se pala tjetër nuk ka nxitje për të zbuluar qëndrimin e saj paraprakisht. Nëse periudha e caktuar e negociatave është dy muaj, dy vjet apo dy dekada, rezultati është i njëjtë: pala më e fortë (Komisioni Evropian në Bruksel në këtë rast) ka nxitje për të shikuar orën dhe të mos bëjë kompromise të rëndësishme përpara orës njëmbëdhjetë.

Aspekti më i keq i marrëveshjes së May-it

Për më tepër, ky realizim ndikon në sjelljen e aktorëve të tjerë kryesorë: ministrat e qeverisë konservatore kundërshtojnë kryeministrin e tyre, kreun e opozitës Laburiste, Jeremy Corbyn, anëtarët e rendit të parë laburist që janë kundër Corbynit dhe qeveritë gjermane dhe franceze. Çdo faktor i rëndësishëm politik në këtë lojë ka një nxitje që të tërhiqet dhe ta lejë orën që të ecë drejt një fundi të hidhur. Me më pak se tre muaj që kanë mbetur, perspektiva e Britanisë që del jashtë BE-së pa një marrëveshje është, kuptohet, e tmerrshme. Një përgjigje e natyrshme është të kërkosh zgjatjen e nenit 50, të rivendosësh orën nga fillimi dhe t'iu japësh negociatave më shumë kohë. Ky instinkt duhet të rezistohet. Çdo rivendosje e orës thjesht do të zgjaste paralizën, dhe nuk do ta shpejtonte konvergjencën drejt një marrëveshjeje të mirë.

Dhënia kryeministres May edhe tre muaj, madje edhe tre vjet, nuk do të bënte asgjë për të krijuar stimuj për të zbuluar preferencat e fshehura ose për të hequr vijat fiktive të kuqe. Në të vërtetë, aspekti më i keq i marrëveshjes së May-it, të cilën Parlamenti e refuzoi me forcë dhe me mençuri, ishte se zgjati procesin e tranzicionit deri në vitin 2022, me Britaninë që angazhohej të paguante rreth 50 miliardë dollarë dhe ndoshta më shumë në BE në këmbim të asgjë më shumë se të premtimeve të pazbatueshme për një marrëveshje të ardhshme reciprokisht të favorshme. Sikur Parlamenti të votonte në favor të marrëveshjes së May-it, kjo do ta kishte zgjatur qorrsokakun aktual në një skaj të ri humnere, pas tri vjetësh.

Arsyeja e vetme bindëse për rivendosjen e orës së nenit 50 është aspirata për të mbajtur një referendum të dytë rreth asaj se a do të anulohet plotësisht Brexiti. Por, ndryshe nga referendumi i parë, i cili mund të përkufizohet si një pyetje po-jo, rreth çështjes të qëndrosh, apo të dalësh, tani ka mundësi të shumta për t'u marrë në konsideratë: marrëveshja e May-it, një Brexit më i butë që mban Britaninë brenda tregut të përbashkët të BE-së, një Brexit pa marrëveshje, qëndrimi në BE, e kështu me radhë. Përshtatja në formën e saktë të votimit preferencial midis këtyre opsioneve nuk është më e lehtë se sa të bini dakord rreth Brexitit në radhë të parë.

Për të sintetizuar pikëpamjet konkurruese në një pozitë koherente, Britania ka nevojë për më shumë se një skemë votimi: ajo ka nevojë për një Debat të Popullit, i cili bëhet i pamundur nga tiktaket e orës, edhe nëse ri-përcaktohet. Ngecja dhe negociatat e rremë do të përfundojnë vetëm nëse afati përfundimtar i lejuar do të përfundojë nga një parlament i gatshëm për të thënë "jo" për marrëveshjet e papranueshme të negociuara nga May dhe BE-ja. Lejimi i kohës që të kalojë është tani një parakusht për zgjidhjen e debatit të Brexitit. Çfarë do të ndodhë nëse bllokimi vazhdon deri më 29 mars, pa një zgjatje formale të periudhës së nenit 50? Kërcënimi nga Brukseli është se BE-ja do të rrudhë supet dhe do të lejojë një Brexit të çrregullt, me ndërprerje të konsiderueshme të tregtisë, transportit e kështu me radhë.

Por ka shumë më shumë gjasa që biznesi gjerman, së bashku me qeveritë franceze dhe holandeze, të ngrihen kundër një kthese të tillë dhe të kërkojnë që Komisioni Evropian të përdorë fuqinë e tij për një kohë të pacaktuar për të pezulluar çdo pengesë në portet dhe aeroportet e Evropës, derisa negociatat e mirëfillta të fillojnë për herë të parë që nga viti 2016.

Liria e lëvizjes midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE-së është një fakt dytësor

Kur jemi më, ose afër 29 marsit, urgjenca e madhe do të largojë zvarritjen taktike. Marrëveshja e May-it do të ketë vdekur dhe kundërshtarët e Brexitit do të jenë më afër pranimit se nuk është koha e volitshme për mbajtjen e një referendumi të dytë, i cili do ta anulonte Brexitin, ndoshta duke e kthyer vëmendjen e tyre në qëllimin legjitim të një referendumi të ardhshëm për t'u ribërë pjesë e BE-së. Në atë pikë, qeveria dhe opozita do të pranojnë se vetëm dy opsione koherente mbeten për të ardhmen e afërt. I pari është opsioni "Norvegjia Plus", që do të thotë që Britania do të mbetet për një periudhë të pacaktuar në tregun e përbashkët të BE-së (si Norvegjia) dhe gjithashtu në një bashkim doganor me BE-në.

I dyti është një dalje e menjëhershme e plotë, me Britaninë që bën tregti sipas rregullave të Organizatës Botërore të Tregtisë ndërsa Irlanda e Veriut mbetet brenda një bashkimi doganor me BE-në për të shmangur një kufi të fortë me Republikën e Irlandës. Duke e kufizuar përzgjedhjen në dy opsione, do t'ia mundësojmë Parlamentit të zgjedhë. Pasi deputetët ta pranojnë se liria e lëvizjes midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE-së është një fakt dytësor, rezultati më i mundshëm është Norvegjia Plus për një periudhë të pacaktuar, pa afat. Atëherë dhe vetëm atëherë, Parlamenti dhe populli do të kenë mundësinë që të debatojnë çështjet në shkallë të gjerë me të cilat ballafaqohet Britania, jo më pak të ardhmen e marrëdhënieve midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE-së. Norvegjia Plus, natyrisht, do të lejë të gjithë disi të pakënaqur.

Por, ndryshe nga marrëveshja e May-it ose një referendum i nxituar i dytë, të paktën kjo do të minimizonte pakënaqësinë që çdo segment i madh i shoqërisë britanike mund të përjetonte në periudhën afatmesme. Dhe, për shkak se minimizimi i pakënaqësisë, në një horizont pa afat, janë parakushte për debatin e popullit, që Britania meriton, mposhtja e madhe e marrëveshjes së May-it mund të mbahet mend si një përligjje e demokracisë.

(Kosova Sot)