Një zgjidhje me tri shtete për Izraelin dhe Palestinën?

Shkruan: Shlomo Ben-Ami 

Qeveria e Netanyahut ka bërë gjithçka që mund të dobësojë dhe poshtërojë PA-në

Qëllimi i dy shteteve për dy popuj, që jetojnë krah për krah brenda kufijve të sigurt, ka qenë bazë e procesit të paqes izraelit-palestinez që nga marrëveshjet e vitit 1993 të Oslos. Por, përkundër të gjitha qëllimeve dhe synimeve, ajo është e vdekur dhe varrosur. Dhe, ndoshta arsyeja më e rëndësishme është se qëllimi i dy shteteve nuk korrespondon me faktet në terren. Për të qenë të sigurt, Organizata për Çlirimin e Palestinës (PLO) ende mbështet zgjidhjen me dy shtete. Nuk është e interesuar për ndonjë zgjidhje të përkohshme që, siç ka treguar përvoja, koalicionet e krahut të djathtë të Izraelit mund të zgjasin pafundësisht, duke përdorur procesin paqësor të pafund si një arsyetim politik për okupimin dhe kolonizimin e tokave palestineze. Por, për lojtarin e dytë palestinez, Hamasin, qëllimi i shtetësisë është sekondar për të siguruar mbizotërimin e Islamit në të gjithë rajonin. Mosgatishmëria e saj absolute për të sanksionuar ekzistencën e një shteti hebre në tokën e shenjtë të Palestinës përjashton çdo angazhim bindës ndaj zgjidhjes me dy shtete.

Në këtë pikë, pozicioni i Hamasit përputhet në mënyrë të përkryer me atë të qeverisë izraelite aktuale ekstreme të së djathtës , fetare-nacionaliste, e cila nuk mund të bëjë lëshimet që një zgjidhje dy shtetesh kërkon pa tradhtuar thelbin e ideologjisë së saj fundamentaliste. Qeveria e Izraelit mund të përballojë një zgjidhje të përkohshme, por jo një marrëveshje përfundimtare të paqes. Po kështu, Hamasi ka luajtur me idenë e një 'hudna' të gjatë (armëpushimi) që përfundimisht mund të çojë në paqe me "entitetin sionist", por jo edhe deri te njohja e tij. Pavarësisht nga pozicionet të Izraelit dhe Hamasit që përputhen, është PLO - dhe në veçanti qeveria e Autoritetit Palestinez (PA), të udhëhequr nga presidenti Mahmoud Abbas - me të cilin Izraeli bashkëpunon për siguri. Ky bashkëpunim është linja e fundit e mbrojtjes së Abbasit kundër një marrjeje nga Hamasi.

Në fakt, vala e sulmeve që Hamasi ka kryer ndaj objektivave izraelite në Bregun Perëndimor në muajt e fundit ka synuar dobësimin e mëtejshëm të sundimit të PLO-së atje, duke ekspozuar strategjinë e saj të bashkëpunimit me pushtuesin. Ndërsa, PA (Autoriteti palestinez) varet kryesisht nga forca izraelite për të ruajtur pushtetin në Bregun Perëndimor, pozita e tij kundrejt Hamasit po forcohet gjithashtu nga legjitimiteti ndërkombëtar, i cili siguron kontrollin e tij mbi fondet e donatorëve nga pjesa tjetër e botës. Abbasi, duke përfituar nga ky pozicion, ka vënë sanksione të ashpra financiare në Gaza, të cilat kanë përkeqësuar pasojat e rënda humanitare të bllokadës së Izraelit.

Luftë e gjithanshme në Rripin e Gazës

Abbasi duket se po llogarit se një luftë e gjithanshme me Izraelin në Rripin e Gazës do t'i jepte fund sundimit të Hamasit atje, duke e detyruar atë të formonte një qeveri të unifikuar me PA. Por, Hamasi padyshim do ta konsideronte një qeveri të tillë si një mundësi për të marrë përsipër të gjithë lëvizjen kombëtare. Megjithatë, edhe ky rezultat nuk ka shumë gjasa. Në realitet, pak mund të detyrojë Hamasin që të dorëzohet aftësitë e saj të pavarura ushtarake - të cilat mund të jenë mjaft të frikshme për të sfiduar Forcat e Mbrojtjes të Izraelit - e lëre më të drejtën e saj për t'i vendosur ato. Liderët e Hamasit mund të shpresojnë të imitojnë modelin libanez, ku Hezbollahu mban një forcë ushtarake që në fund të fundit mund të jetë e mjaftueshme për të siguruar autoritetin përfundimtar politik.

Ata gjithashtu do të bëjnë gjithçka në fuqinë e tyre për të shmangur dorëzimin e kontrollit mbi Gazën, e cila, nën sundimin e Hamasit, funksionon si shtet i pavarur sunit islamik, me institucionet qeveritare, shërbimet publike dhe rrjetin e vet të aleatëve rajonalë. Ata aleatë - Hezbollahu, Irani, Katari dhe Turqia - të gjitha paraqesin një model alternativ të "demokracisë" islamike dhe kundërshtojnë status quo-në rajonale (dhe PA-së pro perëndimore, e cila ndihmon në ruajtjen e saj). Kjo është arsyeja pse, edhe pse ata mbrojnë më së miri çështjen palestineze, këto fuqi ose kundërshtojnë ose janë indiferente ndaj zgjidhjes së dy shteteve. Një marrëveshje paqeje izraelitopalestineze përgjatë linjave të tërhequra nga Perëndimi liberal do t'i jepte Izraelit legjitimitetin rajonal dhe do ta bënte atë një aleat kyç të regjimeve arabe konservatore të rrënjosura të rajonit.

Ndonëse asnjë nga këto kompetenca nuk është veçanërisht miqësore me Izraelin, mbështetja e tyre për Hamasin është deri diku në interes të qeverisë së kryeministrit izraelit Binyamin Netanyahu - dhe Netanjahu e di këtë. Për shembull, Izraeli lejoi Katarin që ta mbante funksionimin e shtetit të Gazës duke paguar pagat e shërbyesve civilë të Hamasit, duke ulur kështu strategjinë e Abbasit për t'i mbajtur ata që ta detyronin Hamasin drejt pozicioneve më pajtuese.

Tri shtete në konflikt

Më gjerësisht, ndërsa qeveria e Netanyahut ka bërë gjithçka që mund të dobësojë dhe poshtërojë PA-në, ajo ka negociuar me respekt me Hamasin, nëpërmjet palëve të treta, mbi shkëmbimet e të të burgosurve dhe armëpushimet. Arsyeja është e qartë: një shtet islamik-fundamentalist i udhëhequr nga Hamasi i ofron Izraelit pretekstin përfundimtar për të shmangur negociatat për paqen. Duke pasur parasysh këto dinamika komplekse dhe konfliktuale, tani janë përfshirë tre "shtete" në konfliktin izraelitopalestinez: Hamasi në Gaza, AP në Bregun Perëndimor dhe Izraeli. Muret dhe gardhet që Izraeli ka ngritur për t'u ndarë nga Gaza dhe pjesa më e madhe e Bregut Perëndimor kanë ndihmuar në forcimin e këtij realiteti. Sipas Izraelit, një lëvizje kombëtare që përbëhet nga grupe ideologjikisht të papajtueshme nuk do të ishte kurrë në gjendje të arrinte çlirimin; palestinezët do të kishin nevojë për të bërë "Altalenan" e tyre.

Në vitin 1948, ushtria e shtetit të ri izraelit, duke vepruar sipas urdhrit të kryeministrit David Ben-Gurion, fundosi Altalenan, një anije të ngarkuar me armë të destinuara për Irgun, një grup hebre radikal paramilitar. Irgun, i udhëhequr nga Menachem Begin, nuk u hakmor, duke i dhënë fund konfrontimit të dhunshëm mes të dy palëve. Por, themeluesi i PLO-së Yasser Arafat kishte frikë nga një marrëveshje e ndarë me Izraelin që mund të sillte një luftë civile përfundimtare palestineze, ashtu siç bën edhe Abbasi sot. Natyrisht, si Ben-Gurion, Abbas kupton se një komandë ushtarake e integruar që zbaton një strategji të vetme të përbashkët është jetësore për krijimin e një shteti të unifikuar palestinez. Por Izraeli, i cili në mënyrë efektive ka kryer një strategji të ndarjes dhe rregullave, nuk ka ofruar rrugë të qartë për një paqe të qëndrueshme. Në këtë sfond, një luftë civile palestineze do të ishte e barasvlershme me vetëvrasjen kombëtare dhe një ëndërr e realizuar për qeverinë e krahut të djathtë të Izraelit. Duke pasur parasysh këtë, zgjidhja me dy shtete nuk mund të ringjallet. Në këtë rast kemi tri palë. 

(Kosova Sot)