Autonomia është gjithmonë relative, jo absolute

 Drejt autonomisë strategjike të Evropës

Dobësitë e Evropës dhe gatishmëria për konflikte

Si dhe në ç'masë Evropa mund të mbështetet në vetvete për mirëqenien, sigurinë dhe ndikimin ndërkombëtar? Zhvendosja e fuqisë globale, pasiguritë gjeopolitike dhe dyshimet për besueshmërinë e Shteteve të Bashkuara si një aleatë kanë injektuar urgjencë të re në këtë debat. Rezultati i tij do të jetë vendimtar për të ardhmen e Evropës. Pjesa më e madhe e diskutimeve deri më tani ka lëvizur rreth kushteve të ndryshme. Institucionet e Bashkimit Evropian, si dhe Gjermania, preferojnë "autonominë strategjike", ndërsa Franca favorizon konceptin e "sovranitetit evropian".

Por, të dy konceptet shpesh përdoren në mënyrë të ndërsjellë dhe rrallë përcaktohen saktë. Në një përpjekje për të sqaruar çështjet, kolegët e m’i dhe unë kohët e fundit propozuam një përkufizim të funksionalizuar të "autonomisë strategjike evropiane". Ne gjithashtu analizuam pengesat, vështirësitë dhe konfliktet e mundshme nëse politikëbërësit gjermanë dhe evropianë vendosin të ndjekin këtë synim.

 Autonomia strategjike

Ne e kuptojmë autonominë strategjike si aftësinë për të vendosur prioritetet e veta dhe për të marrë vendimet e veta në çështjet e politikës së jashtme dhe të sigurisë, së bashku me mjetet institucionale, politike dhe materiale për të realizuar këto zgjedhje, qoftë në bashkëpunim me palët e treta, ose vetëm, nëse ka nevojë ashtu. Aktorët strategjikisht autonomë mund të vendosin dhe/ose të zbatojnë rregullat ndërkombëtare, në vend që të jenë subjekt i vendimeve të kompetencave të tjera. Në botën e sotme, edhe shtetet e mëdha anëtare të BE-së si Gjermania dhe Franca mund të arrijnë një autonomi të tillë vetëm në bashkëpunim me partnerët e tyre evropianë. Në kontrast me përkufizimet e ngushta, koncepti ynë i autonomisë strategjike mbulon të gjithë spektrin e politikave të jashtme dhe të sigurisë. Përveç mbrojtjes, ajo përfshin forcën ekonomike, shtetësinë financiare, diplomacinë, inteligjencën dhe menaxhimin e konfliktit civil. Të gjitha këto ndihmojnë për të përcaktuar dobësitë e Evropës dhe gatishmërinë për konflikte, jo më pak në mbrojtjen e rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla që është aq jetësore për BE-në dhe anëtarët e saj.

Autonomia është gjithmonë relative, jo absolute. Është një mjet për të mbrojtur dhe promovuar vlerat dhe interesat e dikujt, dhe jo një qëllim në vetvete. Autonomia nuk nënkupton as autarki, izolim apo refuzim të aleancave. Në Evropë, partnerët janë thelbësorë. Për Gjermaninë, këto kryesisht përfshijnë të gjitha vendet e tjera të BE-së, si dhe anëtarët e tjerë evropianë të NATO-s. BE-ja tashmë ofron një kornizë të qëndrueshme dhe të përhershme për veprim - një parakusht i domosdoshëm për autonominë strategjike afatgjatë. Por, anëtarët e saj duhet të ndjekin autonominë strategjike evropiane, në vend të autonomisë strategjike të BE-së. SHBA-ja do të vazhdojë të jetë aleati dhe partneri më i rëndësishëm i Evropës. Ballafaqimi me ngritjen e Kinës dhe përballja me sfidat ndaj rendit të bazuar në rregulla nga Rusia dhe fuqitë e tjera, duhet të mbetet detyra të zakonshme transatlantike. Por, Evropa nuk mund të mbështetet verbërisht tek Amerika për të garantuar sigurinë e vet dhe stabilitetin e mjedisit të saj të menjëhershëm gjeostrategjik. Shpenzimet e mbrojtjes evropiane kanë qenë një kërkesë jo vetëm e administratës së presidentit amerikan Donald Trump, por të të gjitha qeverive amerikane që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë.

Sfidat e BE-së

Evropa tashmë gëzon nivele të ndryshme të autonomisë strategjike. Në tregti, BE-ja ka si mjetet ashtu edhe vullnetin për të ushtruar ndikim ndërkombëtar. Por, në sferën ushtarake, hendeku midis ambicieve evropiane dhe realiteteve është i thellë dhe i gjerë.

Autonomia e plotë evropiane në mbrojtje është e pakonceptueshme për të ardhmen e parashikueshme. Mbrojtja kolektive do të mbetet ruajtja e NATO-s, dhe Evropa nuk ka dëshirë të shkëputet nga SHBA-ja dhe ombrella e saj strategjike. Në vend të kësaj, Evropa duhet të kërkojë një autonomi më të madhe, por të kufizuar, e cila lejon që ajo të ndërmarrë në mënyrë të pavarur detyrat sfiduese të menaxhimit të krizave dhe zgjidhjen e konflikteve.

BE-ja gjithashtu ka nevojë për të përmirësuar aftësinë e saj për të mbrojtur territorin dhe integritetin e shteteve të saj anëtare, veçanërisht ato që nuk janë në NATO. Kjo përfshin mbrojtjen nga sulmet hibride ose terroriste që nuk shkaktojnë veprim të menjëhershëm nga Aleanca në tërësi. Për të sjellë këtë, BE-ja dhe NATO do të duhet të punojnë së bashku se sa kundër njëri-tjetrit. Përveç kësaj, një Mbretëria e Bashkuar post-Brexit duhet të mbetet e lidhur ngushtë me Politikën e Përbashkët të Sigurisë dhe Mbrojtjes së BE-së.

Këto sfida mund të adresohen duke përforcuar shtyllën evropiane të NATO-s - ushtarakisht, nëpërmjet aftësive më të mëdha dhe më efektive, dhe politikisht, si një format në të cilin anëtarët evropianë të NATO-s përgatisin vendimet e Aleancës. Përveç përmirësimit të gatishmërisë së përgjithshme të veprimit të Evropës, kjo do ta bënte Evropën një partner më tërheqës për Amerikën dhe do të ndihmonte në ndërtimin e një marrëdhënie më simetrike me SHBA-në. Arritja e këtij shkalle të kufizuar dhe të përcaktuar qartë të autonomisë strategjike evropiane do të kërkojë përmirësime në aftësitë ushtarake dhe në ndërveprimin e forcave të armatosura evropiane. Dhe derisa vendet evropiane mund të konsolidojnë më tej kapacitetet e tyre prodhuese dhe të bien dakord mbi kriteret e përbashkëta të eksportit, autonomia strategjike në industrinë e mbrojtjes do të mbetet një objektiv i largët. Kartat e larta të Evropës për arritjen e autonomisë strategjike janë forca e saj ekonomike dhe tregu i vetëm. Për çështjet e rregullimit, tregtisë, konkurrencës dhe mbrojtjes së të dhënave, BE-ja tashmë është perceptuar ndërkombëtarisht si një aktor strategjik. Për vendet e saj anëtare, BE është korniza për mbrojtjen dhe ruajtjen e konkurrueshmërisë së Evropës.

Megjithatë, BE-ja do të ishte shumë më e gatshme për konflikte nëse do ta zgjeronte rolin e euros si monedhë rezervë globale. Për të stabilizuar eurozonën në një periudhë afatgjatë, Gjermania dhe Franca do të duhet të arrijnë kompromise për çështje të tilla si përgjegjësia e përbashkët në bashkimin bankar të BE-së, futja e stabilizantëve fiskalë automatikë dhe përshtatja e modelit ekonomik të Gjermanisë me rëndësi të madhe. Larg nga të qenit një koncept abstrakt, autonomia strategjike evropiane ka implikime të mëdha praktike. Realizimi i këtij qëllimi do ta bëjë Evropën më të begatë dhe të sigurt në një botë që ndryshon me shpejtësi.

(Volker Perthes është kryesues dhe drejtor i “Stiftung Wissenschaft und Politik”, Institutit gjerman për çështje ndërkombëtare dhe të sigurisë, në Berlin)

Ky shkrim është shkruar ekskluzivisht për PROJECT SYNDICATE, pjesë e së cilës është gazeta “Kosova Sot”

(Kosova Sot)