‘Paradoksi Stoltenberg’ i NATO-s

 Bashkëpunimi ushtarak brenda aleancës

Ndërsa mbush 70 vjet, NATO-ja po përballet me sfidat më të rënda që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë gati tre dekada më parë. Aleanca është tronditur nga aneksimi ilegal i Krimesë nga Rusia dhe pushtimi i rajonit Donbas në Ukrainën lindore; kritika e zymtë nga presidentit amerikan Donald Trump dhe metamorfoza e Brexitit të Mbretërisë së Bashkuar në Angli të Vogël. Përkundër këtyre pengesave, NATO-ja ka forcuar ndjeshëm angazhimin e saj në Evropën Qendrore dhe Lindore gjatë viteve të fundit. Megjithatë, ajo duhet të bëjë më shumë. Vërtetë, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj evropianë të NATO-s nuk pajtohen për çështje të rëndësishme siç janë shpenzimet e mbrojtjes, tregtia, ndryshimet klimatike dhe marrëveshja bërthamore e Iranit 2015, siç pranoi sekretari i përgjithshëm i Aleancës, Jens Stoltenberg, gjatë një vizite të kohëve të fundit në Varshavë. Por, siç vuri në dukje Stoltenberg, bashkëpunimi ushtarak brenda NATO-s është më i mirë sesa ka qenë në vite. Ky "paradoksi i Stoltenbergut" është pa dyshim më i dukshëm në forcimin progresiv të NATO-s në krahun e saj lindor, duke përfshirë edhe Poloninë.

Reformat e fundit të NATO-s

Stoltenberg arsyeton me vëmendje reformat e fundit të NATO-s. Për shembull, Aleanca ka ndërtuar Grupin e Task Forcës së Re të Përbashkët të gatishmërisë shumë të lartë. Përveç kësaj, NATO-ja ka zhvilluar një seri ushtrimesh ushtarake në shkallë të gjerë përgjatë bregut të saj Lindor për të treguar Rusinë se Aleanca i trajton seriozisht obligimet e veta ndaj çdo shteti anëtar. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për Poloninë dhe shtetet baltike, të cilat kanë një kufi me Rusinë.

Vendosja rrotulluese e batalioneve shumëkombëshe të NATO-s në vendet e krahinave lindore ka treguar gjithashtu vendosmërinë e Aleancës. Kjo Prani e theksuar përpara (Enhanced Forward Presence) ka përfshirë transferimin e personelit ushtarak amerikan dhe pajisjeve në rajon.

Si rezultat, tani ka 4,400 trupa amerikane të vendosur në Poloni. Kjo shënon një hap të madh përpara nga marrëveshjet fillestare të nënshkruara nga ministri i atëhershëm i Polonisë, Radek Sikorski (lidhur me një bazë të mbrojtjes nga raketat në qytetin Redzikowo) dhe nga unë si ministër i mbrojtjes (lidhur me një forcë të përhershme të Forcave Ajrore të SHBA-së në ëask) .

Aleatët morën një hap përpara në Samitin e NATO-s në Bruksel në korrik të vitit 2018, kur ata miratuan Iniciativën e Re të Gatishmërisë së NATO-s, ose "Katër Tridhjeta". Kjo iniciativë kërkon që Aleanca të ketë 30 batalione tokësore të mekanizuara shtesë, 30 skuadra ajrore dhe 30 anije luftarake gati për t'u përdorur brenda 30 ditëve. Kjo është në zemër të doktrinës së tanishme të NATO-s për "parandalimin nga përforcimi i shpejtë".

Dhe ende një pyetje kyçe mbetet pa përgjigje: a do të parandalojnë aleatët parandalimin e agresionit të mundshëm rus gjatë këtyre 30 ditëve? Forcat ekzistuese të NATO-s nuk do të ishin në gjendje të siguronin mbrojtje, veçanërisht nëse Rusia merr lokacionin Suwaëki (në kufirin Poloni-Lituani) ose një nga shtetet baltike përpara se të mbërrinin përforcimet. Aleanca duhet të bëjë më shumë për të zgjidhur këtë "hendek 30-ditor".

Ndërhyrjet e Donald Trumpit

Ndërkohë, ndërhyrjet e Trumpit kanë ngritur çështje të tjera politike. Deklarata e tij se NATO-ja ishte e vjetërsuar tronditi shumëkënd në Evropë dhe ishte një dhuratë për Rusinë. Dhe ndërsa Trump demonstron një qasje të orientuar drejt biznesit, Aleanca bazohet në parimin e detyrueshëm të "të gjithë për një, një për të gjithë". Pa të, NATO nuk do të ekzistonte. Vendimi i Mbretërisë së Bashkuar për të lënë BE-në thelloi më tej shqetësimet evropiane.

Por, frika për aleancën transatlantike nuk është një justifikim për politikëbërësit e Evropës që të hedhin propozime joreale, si një ushtri evropiane e pavarur nga NATO-ja.

Ideja e presidentit francez Emmanuel Macron për "autonominë strategjike" duket po aq e çuditshme. Macron kohët e fundit propozoi një Traktat të Sigurisë dhe Mbrojtjes Evropiane - një lloj marrëveshje mbrojtëse Shengen - dhe krijimin e një Këshilli Evropian të Sigurisë që do të përfshinte Mbretërinë e Bashkuar pasi ajo të largohet nga BE-ja. Ky koncept do të krijonte një strukturë alternative në NATO dhe do të shkonte përtej Politikës së Përbashkët të Sigurisë dhe Mbrojtjes së BE-së, e cila po rindërtohet. Të ballafaquar me kërcënime të reja, Evropa duhet të përdorë mekanizmat dhe mjetet që tashmë ka. Këto kanë qenë në tryezë për një dekadë, por vetëm në tre vitet e fundit politikëbërësit kanë qenë të gatshëm t'i përdorin ato. Për shembull, në vitin 2017, krerët e BE-së krijuan Bashkëpunimin e Përhershëm Strukturor (PESCO) për të rritur bashkëpunimin e mbrojtjes midis shteteve anëtare dhe thirrën "klauzolën e solidaritetit" të BE-së me kërkesën e Francës pas sulmeve terroriste në atë vend. Për më tepër, BE-ja nënshkroi një deklaratë të bashkëpunimit me NATO-n vitin e kaluar dhe ka rënë dakord të krijojë një Fond Evropian të Mbrojtjes. Të gjitha këto nisma do ta forcojnë Evropën pa minuar Aleancën.

Për më tepër, BE-ja mund të vazhdojë të përmirësojë kapacitetet e saj ushtarake pa krijuar struktura të reja që shkojnë përtej kuadrit ligjor ekzistues. Udhëheqësit evropianë duhet të vendosin për të ardhmen e grupeve luftarake të BE-së, të cilat kanë qenë në detyrë për vite, por që deri më tani nuk janë vendosur. Ata gjithashtu duhet të shqyrtojnë seriozisht zgjerimin e aftësive ekzistuese të Planifikimit dhe Sjelljes Ushtarake të BE-së në mënyrë që të ketë një Komandë Operative të Plotfuqishme të BE-së pas vitit 2020. BE-ja ka ndërmarrë mbi 30 misione ushtarake, civile dhe të përziera dhe blloku planifikon të jetë edhe më aktiv ndërkombëtarisht nën Strategjinë Globale të BE-së të miratuar kohët e fundit. Të gjitha ato nisma brenda kuadrit ligjor të BE-së do ta përforcojnë Evropën pa e dëmtuar rolin e NATO-s. Dhe, ky duhet të jetë parimi ynë për strategji dhe politikë afatgjatë. NATO hyn në dekadën e saj të tetë në mes të mosmarrëveshjeve të vazhdueshme midis SHBA dhe Evropës. Ne duhet të shpresojmë që Paradoksi i Stoltenberg-ut të zhduket dhe se Aleanca më tej të forcojë përpjekjet e saj ushtarake për të penguar agresionin e mundshëm rus duke zvogëluar tensionet politike midis aleatëve amerikanë dhe evropianë. Polonia dhe pjesa tjetër e krahut lindor të NATO-s do të shikojnë nga afër.

(Bogdan Klich, lider i pakicës në Senatin polak, ishte ministër i Mbrojtjes midis viteve 2007 – 2011)

Ky shkrim është shkruar ekskluzivisht për PROJECT SYNDICATE, pjesë e së cilës është gazeta “Kosova Sot”

(Kosova Sot)