Francezët të bashkuar nga “Notre Dame”

Katedralja është për mrekulli ende në këmbë

 Elita liberale, xhaketat e verdha, të rinjtë, të vjetrit, e djathta katolike – ne jemi të bashkuar në pikëllim dhe tragjedi

Emmanuel Macron është agnostik. Por, nëse ai do të besonte në Zot, ai me gjasë do ta pyeste veten a ishte Zoti duke ia dërguar një mesazh të hënën mbrëma. Rreth orës 6 të mbrëmjes, derisa presidenti francez përgatitej për të regjistruar një fjalim shumë të parapritur për kombin që do të transmetohej më vonë në televizion, flakët ishin duke e përfshirë katedralen “Notre Dame”. Ekipi i Macronit mendonte së pari për shtyrjen e transmetimit, i cili ishte caktuar për orën 8, përpara se të bëhej e qartë se fatkeqësia ishte aq e rëndë sa duhej të anulohej krejtësisht. Në vend të kësaj, presidenti shkoi nga Elizeja në “Notre Dame” dhe qëndroi në mesin e turmave, ku dukej si i tmerruar si pjesa tjetër prej nesh, i habitur nga dhuna e flakëve dhe shtrirja e shkatërrimit. Pikërisht në ora 7:53 të mbrëmjes, maja e katedrales më të famshme botërore u këput në dysh dhe u shemb në zjarr.

Fjalimi i Macronit do të ishte një ngjarje e rëndësishme politike pas disa muajsh trazirash të shkaktuara nga kryengritja "xhaketat e verdha " që së pari nxitën dhe më pas kërcënuan të prishnin "debatin e madh kombëtar" të Macronit mbi të ardhmen e vendit të ndarë.

 Duartrokitjet e ngrohta

Më herët të hënën, pyetja kryesore ishte: si do t'i përgjigjej Macron politikisht një lëvizjeje të paklasifikueshme politikisht; një lëvizje pa paralele në historinë e fundit franceze, të ndryshme, pa udhëheqës, legjitimë në kërkesat e saj fillestare, por që përmban elementë që janë të dhunshëm, racistë, populistë, jodemokratikë, pa ndonjë synim tjetër se sa ta marrin Elisenë, Asamblenë Kombëtare dhe institucionet e Republikës? Si do t'i përgjigjej një populli që pretendon se është i pandarë, duke shprehur aspiratat e shumta dhe kontradiktore - taksat më të ulëta, por më shumë shërbime publike, më shumë demokraci dhe më shumë referendume, duke kërkuar të dëgjohen, por duke refuzuar nocionin e përfaqësimit? Si mundet që presidenti të japë një përgjigje për diçka që pjesërisht e provokoi vetë, duke injoruar faktin se shumë francezë, madje edhe ata me punë, thjesht nuk mund të përballojnë një standard të denjë jetese? Kjo është arsyeja pse fjalimi i presidentit pritej me padurim. Mbijetesa e tij politike filloi të varej nga reformat që ai do t’i paraqiste. Këto pyetje të mëdha mbeten pa përgjigje. Por në orën 8 nuk pamë Macronin në ekranet tona televizive, por flakët duke përfshirë “Notre Dame”, zonjën tonë të dashur të vjetër të Parisit. Dhe një pikë kthese politike u kthye në diçka shumë më të papërpunuara dhe emocionale.

Ashtu si mijëra parisianë të tjerë, unë shkova në brigjet e Senës për të shprehur nderimet e mia ndaj “Notre Dame”-it; ne shikonim katedralen duke u djegur derisa binte nata. Heshtja ishte e habitshme; njerëzit kishin lot në sytë e tyre, por thuajse asnjë fjalë për të shprehur trishtimin e tyre. Disa prej tyre përdornin rruzaret, ca të tjerë këndonin “Ave Maria” dhe luteshin. Kishte duartrokitje të ngrohta për të gjithë zjarrfikësit që dolën nga zjarri dhe u kthyen në rrugë. Pse ishim kaq të zemëruar? Së pari, sepse për parisianët, “Notre Dame” është shumë më tepër se një monument. Ajo (dhe ne mendojmë për të si një zonjë e madhe e vjetër) është një figurë e njohur, një karakter i fortë, një veçori e qëndrueshme në vijën tonë të vizionit. Victor Hugo e dinte se çfarë po bënte kur e paraqiste atë në romanin e tij të famshëm, aq njeri sa gungaçi Quasimodo apo Esmeralda martire.

 Demokracitë po pakësohen dhe kërcënimi i dhunës po rritet

Parisi është një qytet i vogël dhe “Notre Dame” ndjehet si pjesë e jetës sonë të përditshme, të pozicionuar në qendër të qytetit, në kryqëzimet e kombit. Në motorin tim, kaloj pothuajse çdo ditë, duke shkuar deri në “Saint Jacques” dhe duke kaluar lumin nga veriu në jug. Unë nuk jam me fat që të besoj në ndonjë zot dhe mund të imagjinoj pikëllimin e katolikëve praktikues, që me gjasë është edhe më i theksuar. Por të hënën natën, nuk kishte besimtarë apo jobesimtarë, ne të gjithë ishim në zi.

Dyshoj se isha i vetmi që ndjehesha fajtor kur nuk kisha vizituar katedralen, ndërkohë që ajo ishte ende gjallë, ashtu siç mund të pendohemi kur dikush që e duam ka vdekur tanimë. Një ndjenjë tjetër u zhvendos nga trishtimi ynë: është e vështirë të mos e shohim zjarrin si simbolik. Ne kemi qenë një qytet i plagosur për disa vite dhe tani jemi një vend i plagosur, i pabarabartë. Përtej nesh, planeti po lufton, demokracitë po pakësohen dhe kërcënimi i dhunës po rritet. Si parisianë dhe njerëz francezë, ne kemi duruar frikën e sulmeve terroriste islamike, ne aktualisht jetojmë nën kërcënimin e dhunës së provokuar nga protesta e xhaketave të verdha çdo të shtunë, disa prej të cilave vijnë nga policia. Ishte ndjenjë çuditërisht siguruese se zjarri nuk ishte ndonjë sulm, por një aksident i zakonshëm dhe banal. Në njëfarë mënyre, kishte një ndjesi lehtësie për të mos thënë që ne duhet të dyshojmë për një dorë kriminale dhe pyes veten nëse atmosfera do të ishte mjaft e butë dhe paqësore nëse do të ishte ndryshe. Djegia e “Notre Dame” duket të ketë ngatërruar zemërimin tonë kolektiv dhe tragjeditë tona. Ashtu si Britania për momentin - edhe pse për arsye të ndryshme – ne jemi të lodhur; të lodhur duke shqyrtuar pafundësisht dështimet tona; në mëshirën e zgjedhjeve të egra dhe të paparashikueshme; demokratikisht të paqëndrueshme dhe të prishura politikisht.

Sa i përket Macronit, paradoksi i humbjes së madhe kombëtare të përjetuar nga Franca dhe në të vërtetë nga Evropa këtë javë, është se ajo i ka dhënë atij një afat. Kundërshtarët e tij politikë, së bashku me xhaketat e verdha, ishin duke pritur atë, të gatshëm për të kritikuar çfarëdo deklarate që ai do të bënte, çfarëdo reformash që planifikonte të shpallë. Në orën 6:00 të mbrëmjes ai ishte një objektiv; dy orë më vonë ai ishte përçuesi i dhimbjes tonë të përbashkët.

“Notre Dame” na zuri të gjithëve në befasi, dhe papritmas ishte sikur "elitat" dhe "njerëzit", armiq të supozuar në të gjithë botën moderne, nëse ne duhet të besojmë se narrativa aktuale populiste, në Francë u pajtuan për një kohë. Të gjitha fiset tona ndërluftuese franceze në të njëjtën kohë - elitat liberale, xhaketat e verdha, të rinjtë, punëtorët, të djathtët katolikë - të gjithë të bashkuar në pikëllim në një fatkeqësi të dukshme.

Ishte sikur kombi francez donte të bënte pauzë, biznesi normal i jetës i ndërprerë papritur nga një ngjarje që asnjëri prej nesh nuk e kishte parashikuar.

Katedralja është për mrekulli ende në këmbë. Ky është një lehtësim ndërsa fillojmë bisedat kombëtare për koston e restaurimit. Në mënyrë të pashmangshme, do të ketë debat mbi zgjedhjet që procesi i rindërtimit do të përfshijë dhe ndëshkimin e fajtorëve që mund të ketë çuar në tragjedi. Do të diskutohet për neglizhencën e supozuar të strukturës së lashtë mesjetare gjatë viteve të fundit dhe mungesën e dukshme të parave shtetërore për mirëmbajtjen e një thesari fetar në një vend ku kisha dhe shteti mbahen dogmatikisht të ndarë.

Sa do të zgjasë uniteti i qëllimit? Macron mund të duhet të kthehet në realitet që sot.

(Marion Van Renterghem është gazetar francez)

(Kosova Sot)