Kërcënim i pavullnetshëm i luftës së ftohtë

Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, numri i përgjithshëm i personelit ushtarak u zvogëlua me 4.6 milion. Ende, 22.4 milion burra, gra dhe fëmijë ushtarë mbeten nën armë. Përkundër faktit se shpenzimet ushtarake globale kanë rënë nën tre përqind të Prodhimit Kombëtar Bruto botëror që nga viti 1987, më shumë se 700 miliardë dollarë në të gjithë botën ende shpenzohen për qëllime ushtarake. Megjithëse urdhërat për sistemet e armëve ushtarake kanë rënë ndjeshëm në të gjithë botën, ka ende shumë armë në qarkullim që po gjejnë rrugën e tyre drejt pikave të nxehta aktuale, si legale, ashtu edhe në mënyrë të paligjshme. Megjithëse flitet për një frymëmarrje strategjike në Amerikë me një rrezik të reduktuar të luftës midis shteteve, numri i krizave humanitare është në një prirje rritëse .

Një pyetje e rëndësishme është se sa kohë mund të ruhet paqja në një botë ku tetë ose më shumë vende kanë armë bërthamore. Në një studim të kohëve të fundit, Ike Jeanes zbulon se nuk ka kurbë mësimi (4). Kombet sot nuk janë më të afta se më parë për të parandaluar luftërat, dhe kështu ne vazhdojmë të jetojmë në një botë ku kërcënimi i luftës vazhdon i pabanuar. Një analizë e bazuar në një bazë të dhënash të re të të gjitha luftërave që nga viti 1820 çon në përfundimin se udhëheqësit politikë nuk kanë arritur të zvogëlojnë ndjeshëm shpërthimin e luftërave:

"Ajo që është e qartë është se udhëheqja e kombeve dhe institucioneve të tyre nuk kanë realizuar ndonjë ndryshim të dobishëm sistemik deri më sot, i cili mund të parashikohet të zvogëlojë fillimin e luftës.

Duke përdorur një periudhë kalimi prej 50 vjetësh, Jeanes është në gjendje të identifikojë ndryshime të rëndësishme në shpeshtësinë dhe madhësinë e luftërave (5). Mesatarisht, më shumë se 120 luftëra ndodhin çdo 50 vjet (vlera më e lartë për periudhën 1820-1990 është 143, vlera më e ulët është 96). Numri i përgjithshëm i vdekjeve për periudhën 50-vjeçare në ndryshim ka mbetur praktikisht i vazhdueshëm për dekada. Deri në Luftën e Parë Botërore, totali mbeti nën shtatë milion. Gjithashtu, raporti i luftërave me më shumë se 1.000 vdekje, nga më shumë se 177.800 vdekje dhe më shumë se një milion vdekje mbeti gati konstante. Vetëm pas Luftës së Parë Botërore, niveli i përgjithshëm i vdekjeve u rrit ndjeshëm. Nëse nuk llogarisim vdekjet nga luftërat botërore për një moment, rezulton se mesatarja e 50 viteve në zhvendosje luhatet rreth 23 milion vdekje. Që nga Lufta e Dytë Botërore, kanë qenë luftërat me më shumë se një milion e më shumë se 1.8 milion vdekje që kanë kontribuar në atë rritje të numrit të përgjithshëm të vdekjeve. Pas Luftës së Dytë Botërore, numri i rasteve në këtë kategori u rrit ndjeshëm. Jeanes identifikon të paktën 9 raste në të cilat kanë vdekur më shumë se 80 milion njerëz. Shtë gjithashtu befasuese që 11 nga 14 luftërat në "kategorinë mega-vdekje" u zhvilluan në Azi. Prandaj, mekanizmat e zgjidhjes së konflikteve në këtë rajon meritojnë një përparësi të lartë (6).

Bazuar në të dhënat e tij, Jeanes konkludon se numri i luftërave më të vogla (më pak se një milion vdekje) mbeti praktikisht i vazhdueshëm në periudhën 1820 deri në Luftën e Dytë Botërore. Sidoqoftë, që nga atëherë numri i luftërave më të vogla është rritur ndjeshëm. Në nivel global, numri i vdekjeve nga luftërat e vogla varion nga 3.6 në 5.9 për 100,000 të popullsisë. Për ta vendosur këtë numër në perspektivë, duhet të theksohet se ky numër.

 

Vdekjet mesatare nga periudha në ndryshim 50-vjeçare për shkak të luftërave më të vogla është rreth 4 milion deri në fund të viteve 1940. Që atëherë, ky numër është dyfishuar, një zhvillim i paralelizuar me rritjen e popullsisë. Pjesa e luftërave më të vogla në numrin e përgjithshëm të vdekjeve ishte rreth 12 përqind dhe që nga viti 1947 kjo pjesë është rritur në 36 përqind. Që nga fillimi i viteve 1960, numri mesatar i vdekjes 50-vjeçare nga luftërat e vogla është rritur për 3.6 milion. Sipas Jeanes, teknikat e parandalimit duhet të përqendrohen kryesisht në parandalimin e përshkallëzimit të luftërave më të vogla. Përfundimet e Jeanes bazuar në hulumtimet që mbulojnë tërë periudhën 1820-1990 janë më pesimiste sesa konkluzionet e fundit. Nga 27 konflikte të armatosura në 1996, 22 filluan para vitit 1989. Rezulton se sa më gjatë të zgjasë një konflikt, aq më intensivisht luftohet lufta dhe aq më e vështirë është fillimi i një procesi paqeje. Konfliktet kanë tendencë gjithnjë e më shumë të përhapet në vendet fqinje. Për më tepër, konfliktet aktuale shoqërohen gjithnjë e më shumë nga një shkallë e lartë e paqëndrueshmërisë sociale dhe politike që mund të rezultojë në humbjen e legjitimitetit të shtetit. Kjo nganjëherë çon në një spirale të egër dhune, në të cilën paqëndrueshmëria dhe konflikti i armatosur e ndezin njeri tjetrin në atë mënyrë që shteti të shembet përfundimisht.

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online"