Përgjatë 12 viteve, mbi 24 shpërfillje të Kushtetutës!
Riza Smaka
Kushtetuta ,përkatësisht, ligji suprem i shtetit, kryesisht, përcakton parimet themelore, të drejtat dhe liritë themelore, formën e shtetit sipas sundimit dhe rregullimit , organet dhe institucionet shtetërore kryesore, sistemin e drejtësisë, sistemin ekonomik, qeverisjen lokale , sektorin e sigurisë dhe të mbrojtjes, institucionet e pavarura e çështje tjera ,varësisht ,nga rasti në rast.
Në procesin dhe në funksion të zbatimit të Kushtetutës, konform me te, miratohen akte ligjore e, rrjedhimisht , akte nënligjore të shumta e të ndryshme .
Në shtetet e së drejtës me tradita demokratike e me kulturë juridike të sublimuar , kushtetuta përfillet me përkushtim, në një anë dhe, çfarë do shpërfilljeje e saj, ndëshkohet përkatësisht pa asnjë farë përjashtimit, në anën tjetër.
Ndërkaq ,në shtetet. në të cilat nuk zbatohet ligji në fuqi apo implementohet sipas kritereve selektive e favorizuese, Kushtetuta shpërfillet ,kryesisht , nga pushtetarë arrogantë e të papërgjegjëshëm.
Për të qenë edhe më keq, shpërfilljet e Kushtetutës , të cilat nuk cilësohen shtete të së drejtës, aktorët e shkeljeve të Kushtetutës, zakonisht, nuk ndëshkohen!
Vendi ynë , mund të karakterizohet shtet, në të cilin, Kushtetuta , nuk përfillet sa dhe sikundër kërkohet, në të cilin , e njëjta shkelet edhe nga titullarë të institucioneve të thirrura për përfilljen, zbatimin dhe implementimin e saj , në një anë dhe , jo rrallë herë , të njëjtit, nuk i nënshtrohen përgjegjësisë , në anën tjetër.
Kushtetuta e Republikës së Kosovës ka qenë miratuar në datën 9 prill 2008 dhe ka pasë hyrë në fuqi në datë 15 qërshor 2008.
Pos përfilljes së Kushtetutës , kryesisht, nëpërmjet miratimit dhe zbatimit të akteve ligjore e nënligjore jo të pakta si dhe aplikimit të dosidoshëm të tyre, gjatë periudhëa 2008 – 2020 , Kushtetuta është shpërfillur sëpakut, 24 herë gjatë 12 viteve nga hyrja e saj në fuqi!
Shpërfillja ërkatësisht shkelja e Kushtetutës mund të bëhet :
Implicite dhe eksplicite ,
nëpërmjet shpërfilljes dhe shkeljes së saj,
interpretimit subjektiv e teleologjik në koherencë me interesat politike ditore ,
keqaplikimit,
mbivënies së “ qendrimit politik” në disfavor të dispozitës kushtetuese të caktuar,
dështimeve dhe defekteve onomoteknike gjatë krijimit të rendit juridik,
zgjidhjeve kushtetuese të mëngëta e konfuze, si dhe nëpërmjet mosrregullimit përkatësisht rregullimit të mëngët apo konfuz të çështjeve të caktuara!
Fusnota e Editë Tahirit , në kundërshtim me nenin 1 të Kushtetutës
Me dispozitën e nenit 1 par. 1 të Kushtetutës , Republika e Kosovës është definuar shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik dhe i pandarshëm. Z .Editë Tahiri , gjatë drejtimit, kryesisht, të dobët dhe inferior dhe të pa reciprocitet në disfavor të vendit tonë, të Delagacionit të Kosovës në dialogun me atë të Sërbisë, nder të tjera , ka pasë pranuar ( sic) qe , teksti i definimit të shtetit tonë me dispozitën e sipërthënë, të “begatohet” me shënjën e fusnotës , ndryshe të pa parë, të padëgjuar dhe të pashembullt gjatë historisë së shtetit dhe të drejtës!
Fusnotimi i emërtimit të vendit tonë, për ironi sarkastike e groteske nga ish ministresha z. Editë Tahiri, vlerësohej “rezultat” , natyrisht, rezultat tejet i dobët, damkosës, nëpërkëmbës dhe mbi të gjitha antikushtetues..
U muar vesh se, për t’u fusnotuar definimi i emërtimit nga neni 1 par. 1 i Kushtetutës , paraprakisht do të nevojitej amendimi i po asaj dispozite në procedurë legjislative , gjë që nuk ka qenë bërë dot!
Fusnotimi përkatësisht modifikimi i tillë i dispozitës së nenit 1 të Kushtetutës, në asnjë rrethanë , nuk do të mund të cilësohej ndryshe pos si shkelje e rëndë e Kushtetutës!
Marrëveshja për Asociacionin e Komunave me Shumicë Sërbe në Kosovë dhe Kushtetuta
Jo vetëm nga opinionet e shumta të jurisprudentëve por, edhe sipas aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese, ish Kryeministri i Kosovës z. Isë Mustafa, kur a ka pasë nënshkruar Marrëveshjen për Formimin e Komunave me Shumicë Sërbe në Kosovë, i ka pasë shpërfillur mbi njëzet parime kushtetuese!
Parimi ( Eng. : principle, rule, law, precpt, fact, basis, fundamental, rudiemnt, proposition, element, formula, regulation, canon, code, direction, dictum, theorem,axiom, maxim ) , varësisht nga konteksti i fjalisë apo i mendimit, mund të jetë rregullë, bazë, fundament, teoremë, formulë , kod, diktum, aksiomë!
Parimi kushtetues , kryesisht, konsiston në rregullë , fundament, bazë të përgjithshme që e përmbanë dhe reflekton substancën e Kushtetutës për një segment shoqëror të caktuar.
Zakonisht , në kushtetutat moderne, parimet kushtetuese definohen në preambula apo një pjesët hyrëse të tyre.
Parimet kushtetuese e përmbajnë dhe reflektojnë shpirtin ,koncepcionin përmbajtësor , natyrën , filozofinë dhe karakterin e kushtetutës.
Njohësi i mirë i parimeve kushtetuese , konvencionalisht, e njef fare mirë Kushtetutën ,madje, edhe pa e lexuar dot.
Parimet e kushtetutes , rrjedhimisht, konkretizohen me provizione kushtetuese, ndaj ,shpërfillja e cilit do parim kushtetues, e shkakton shkeljen e një, por, mund të ndodhë, të disa normave kushtetuese! Sëandejmi , shpërfillja , qoft e një parimi kushtetues, pashmangshëm paraqet shkelje të Kushtetutës!
Pos shpërfilljeve të mbi 20 parimeve të Kushtetutës , ish Kryeministri Isë Mustafa me nënshkrimin e Marrëveshjes për Asociacionin e Komunave me Shumisë Sërbe në Kosovës, ka pasë shkelur Nenin 1 par. 1 të Kushtetutës ,sipas të cilit, Kosova është shtet unik, ndërsa, me Marrëveshjen për Asociacionin e Komunave me Shumicë Sërbe në Kosovë, sikundër të ratifikohej ,do të nëpërkëmbej ajo dispozitë nëpërmjet të krijimit të shtetit kompleks ,varësisht nga niveli i autonomisë së atyre komunave, të shtetit konfederativ apo federativ .
Marrëveshja për Kolegjet Prokuroriale e Gjyqësore të Specializuara
Sipas propozimit të ish Qeverisë së Kosovës , Kuvendi i Republikës së Kosovës , pas disa shtyrjeve “ deri në sigurimin e votave të nevojshme” në kundërshtim me nenin 70 të Kushtetutës , në bazë të kanosjeve dhe joshjeve pushtetare, e ka pasë miratuar Marrëevshjen për Kolegjet Prokuroriale e Gjyqësore të Specializuara , tërësisht , në kundërshtim me parimet themelore të drejtës penale ndërkombëtare , nëpërmjet stipulimit të provizioneve diskriminatore në disfavor të qytetarëve shqiptarë, ashtu qe, vetëm kundër të dyshuarëve nga radhët e shqiptarëve të Kosovës për kryerje të krimeve të luftës ,do të procedohej penalisht ! Në praktikë, nuk ka precednete diskriminatore etnike, kombëtare, racore, gjinore që , konkretisht, vetëm kundër pjestarëve të një kombit, në baza kombëtare , të procedohet penalisht!
Njëkohësisht nëpërmjet “ sigurimit të votave” duke aplikuar kanosje e joshje pushtetare dhe duke i konvokuar dhe shtyrë senancat e Kuvendit “ deri në bindje të disa deputetëve refuzues dhe hezitues”, Kuvendi ka pasë bërë shkelje të dispozitës së nenit 70 të Kushtetutë
s ,sipas të cilës, deputeti e deputetja kurdoherë duhet të votojnë sipas bindjes së lirshme por kurrsesi jo sipas Vis, Cleam, Precario, mjeteve kanosëse e joshëse pushtetare!
Poashtu , gjatë miratimit të Marrëveshjes për Kolegjet Prokuroriale e Gjyqësore të Specializuara , kanë qenë shkelur dispozitat e
neneve 3 dhe 7 të Kushtetutës referuar barazisë para ligjit dhe vlerave civilizuese,
parimet e Deklaratës Universale për të Drejtat e Njëriut si dhe të
Konventës për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit
Shpërfillja e Rezolutës nr. 21 – 1784 dt.29 . 06. 2015 për shënjimin – demarkacionin e kufirit administrativ ndërmjet Kosovës e Malit të Zi, në kundërshtim me nenin 70 të Kushtetutës
Kuvendi i Republikës së Kosovës ,duke i vleruar kundërshtimet e bazuara
të mbi 200 000 qytetarëve peticionistë me nënshkrime,
në disa libra shkencorë ,
në shumë artikuj të publikuar,
në shumë apele nga konferenca shkencore e tubime të qytetarëve,
ka pasë miratuar Rezolutën nr.21- 1784 dt. 29 qërshor 2015 ,me të cilën, nga ish Qeveria e Republikës së së Kosovës dhe ish Komisioni Shtetëror për Shënjimin dhe Mirëmbajtjen e Kufirit Shtetëror në mes të Kosovës dhe Malit të Zi ,ka pasë kërkuar për të bërë demarkacionin e kufirit administrativ “ Çakorr- Hajlë – Kullë. Përkundrazi, as ish Qeveria as ish Komisioni në fjalë ,nuk e kanë pasë përfillur Rezolutën nr. 21- 1784 dt. 29 qërshor 2015 ,ashtu që, në vnd të demarkacionit të kufirit administrativ Çakorr – Hajlë – Kullë ,kanë pasë bërë redelimitacion të gabuar të pabazuar në kriterin etnik, historik, gjeografik, Uti Possidetis, gjeopolitik, gjeostrategjik socio- ekonomik, por, vetëm ne kadastrin e viteve të tridhjeta të shekullit të kaluar ,kur ,as Kosova as Mali i Zi nuk kanë qenë entitete politike me identitete territoriale , në një anë dhe ,kadastri, nga doktrina as praktikat e mira të drejtës ndërmombëtare publike , dot nuk njihet as si një nga kriteret për demarkacione kufitare .
Madje ,Rezolutën nr. 21 – 1784 të datës 29. 06. 2015 e Kuvendit të Republikës së Kosovës , e ka pasë neglizhaur edhe vetë ish Kuvendi i Republikës së Kosovës i kryesuar nga z. Kadri Veseli , i cili, ka qenë dashtë të kishte proceduar përgjegjësi politike e juridike kundër ish Komisionit Shtetëror për Shënjimin e Kufirit Shtetëror të kryesuar nga z. Murat Meha dhe kundër ish Qeverisë së Kosovës të administruar nga z. Isë Mustafa dhe ,të siguronte implementimin po asaj Rezolute
Në atë mënyrë ,
ish Komisioni Shtetëror për Shënjimin dhe Mirëmbajtjen e Kufirit Shtetëror,
ish Qeveria e Republikës së Kosovës dhe
ish Kuvendi i Republikës së Kosovës , e kanë pasë shpërfillur obligimin kushtetues për implementimin e Rezolutës nr. 21 – 1784 të datës 29 qërshor 2915 të Kuvendit të Republikës së Kosovës për Demarkacionin ( pra jo për redelimitacionin ) e Kufirit Administrativ ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi !
Marrëveshja dt. 26 gusht 2015 për Kufirin Shtetëror ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi , cenon nenin 2 par. 2 të Kushtetutës përkitazi me integritetin territorial ë Kosovës
Delimitacioni i parë i kufirit ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi , ka qenë bërë nga Komisioni Shtetëror i YU II në vitin 1945 gjatë linjës Çakorr- Mokna - Hajlë- Kullë dhe ,nga atëherë , asnjëherë nuk ka qenë ndryshuar as kontestuar !
Komisioni për Shënjimin dhe Mirëmbajtjen e Kufirit Shtetëror i formuar me Vendimin nr. 12- 67 dt. 23. 3. 2012 @ 05- 28 dt. 8.5. 2015 ka pasë autorizim për të bërë demarkacionin e kufirit administrativ ndërmjet Kosovës e Malit të Zi gjatë linjës Çakorr – Hajlë – Kullë .
Ndërkaq, ai Komision e ka pasë shpërpërfillur mandatin e vetë , ashtu që , në vend të deamrkacionit të kufirit administrativ egzistues historik , të konfirmuar nga të dhënat zyrtare, kartografike , gjeografike, politike e ushtarake të Kosovës , Malit të Zi, Sërbisë dhe Jugosllavisë e, sëandejmi ,edhe nga dokumentet kushtetuese të atyre entiteteve shtetërore , nga neglizhenca e skajshme e cila barazohet me veprimin qellimor ( Magna Culpa Dolus Est) apo nga ndonjë motiv tjetër ( sic), ka pasë aplikuar ridelimitacion, madje, të bazuar, jo në faktorët primarë, por, përkundrazi, vetëm në të dhënat kadastrale të viteve të tridhjeta të shekullit paraprak, kur, as Kosova as Mali i Zi nuk kanë qenë entitete politike me idientitete territoriale . Ndryshe, të dhënat kadastrale , nga doktrina as praktikat juridike ndërkombëtare të mira, nuk njifen as nuk aplikohen as si një nga kriteret për demarkacione kufitare!
Për të qenë e keqja edhe më drastike , duke e shpërfillur arbitrarisht delimitacionin egzistues , historikisht dhe faktikisht të konfirmuar ,
ish Komisioni Shtetëror për Shënjimin dhe Mirëmbajtjen e Kufirit Shtetëror, koherent me
ish Qeverinë e Kosovës e vijimisht edhe
me 80 ish deputetë e deputete votues-e të Ligjit nr. 06 – L 060 pët Ratifikimin e Marrëveshjes për Kufirin Shtetëror në mes të Kosovës dhe Malit të Zi (sipas redelimitacionit kadastral të gabuar ) territorin e Kosovës , padrejtësisht , e kanë pasë dëmtuar me 8250 hektarë dhe, në atë mënyrë, e kanë pasë cenuar dispozitën e nenit 2 par. 2 të Kushtetutës -Sic!
Ironikisht , përkundër argumenteve kundërshtuese të ratifikimit të Marrëveshjes dt. 26 gusht 2015 për Kufirin Shtetëror ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi ( të manifestuara në disa libra shkencorë , shumë artikuj profesionalë e shkencorë , konkluzione të konferencave shkencore, pikëpamje e opinione të pjesës së konsideruar të shoqërisë civile , Raportin e Komisionit Shtetëror për Shënjimin dhe Mirëmbajtjen e Kufirit Shtetëror në mes të Kosovës dhe Malit të Zi të kryesuar nga z. Shpejtim Bulliqi, me mbi 700 faqe tekst e 300 faqe dokumente argumentuese kundër ratifikimit të Marrëveshjes dt. 26 gusht 2015 për Kufirin Shtetëror në mes të Kosovës dhe Malit të Zi) nëpërmjet shtyrjeve të seancave të konvokuara të Kuvendit të Republikës së Kosovës “ deri në sigurimin e votave të nevojshme” , presioneve të kombinuara me kanosje dhe joshje korruptive për të votuar “ demarkacionin” , kontrabandimeve të disa deputeteve e deputetëve ,ka qenë shkaktuar shkelje e dispozitave të neneve 2 par. 2 dhe 70 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës!
Ligji për Qeverinë Organizimi i Qeverisë së Kosovës sipas legjislacionit sekondar në vend të Ligjit për Qeverinë, në kundërshtim me Kushtetutën
Organizimi ligjor i brëndshëm i Qeverisë së Kosovës e ,përgjithësisht, i qeverive të shteteve parlamentare ,çfarë është edhe Kosova, është obligim kushtetues dhe parakusht për evitimin e manipulimeve spekulative të secilës qeveri qe gjatë formimit të krijohen ministri e poste qevritare tërësisht të panevojshme e të shtrënjëta për paranë publike
Nga vitt 2008 kur ka qenë shpallur pavarësia politike e Kosovës deri në aktualitet asnjë qeveri e vendit tonë nuk ka qenë e organizxuar sipas Ligjit për Qeverinë por sipas rregullores të formuluar dhe miratuar në versione konvenient për “kënaqjen “ e apetiteve karrieriste të shumë partizanëve partiakë “meritorë” nga fushatat elektorale.
Shtyrja e përgatitjes dhe e miratimit të Ligjin për Qeverinë e Kosovës , mundëson
inflacionin iracional të numrit të ministrive dhe të njësive organizative të shumta e të ndryshme të saj ,kryesisht , të panevojshme si dhe,kombinatorikat e kushtueshme gjatë trillimeve të funksioneve zakonisht të parëndësishme e jo rrallë herë krejtësisht të panevojshme!
Sëandejmi , formimi dhe organizimi i Qeverisë sipas aktit nënligjor , të njëjtën e bën Qeveri të paligjshme në kolizion me postulatin kushtetues për Ligjin për Qeverinë dhe përfilljen e tij.
Madje do të mund të kontestoheshin të gjitha aktet të cilat do t’i ndërmerrte dhe miratonte Qeveria e organizuar dhe e funksionalizuar në vend sipas Ligjit për Qeverinë, sipas akt juridik nënligjor qe dot nuk ka burim ligjor!!!
Zgjedhja e Presidentit
Sipas dispozitës së nenit 86 par. 5 të Kushtetutës, nëse asnjëri kandidat për President në dy raundet e para nuk merr sëpakut 2- 3 e votave të të gjithë deputetëve organizohet votimi i tretë në mes të dy kandidatëve të cilët kanë marrë numrin më të lartë të votave në votimin e dytë dhe ,kandidati qe merr shumicën e votave të të gjithë deputetëve, zgjedhet President i Republikës së Kosovës.
Nga viti 2008 deri sot asnjëherë nuk kanë marrë pjesë katër madje as tre kandidatë për President e ,në raundin e tretë ,asnjëherë nuk kanë pasë garuar dy kandidatë me më shumë vota nga raundi i dytë , ndaj , presidentët nuk kanë qenë zgjedhur konform me dispozitën e nenit 86 par. 6 të Kushtetutës!
86-6 Sipas dispozitës së nenit 86 të Kushtetutës , Presidenti i Kosovës zgjedhet nga Kuvendi, ashtu qe, nëse asnjëri kandidat, në raundin e parë as në të dytin nuk do të fitonte shumicën e kualifikuar të votave, në raundin e tretë do të garonin dy nga ata qe kanë pasë fituar më shumë vota në raundin e dytë , me “kanosjen” nëse as në raundin e tretë asnjëri nuk do të fitonte sëpakut shumicën absolute të votave, do të shpërndahej Kuvendi dhe do të shpalleshin zgjedhjet e përgjithshme! Jo pak deputetë, për të mos e rrezikuar humbjen e statusit dhe të privilegjeve të veta të deputetit dhe duke mos pasë asnjëfarë sigurije se do të zgjedhej prapë deputet, do të votonte për kandidatin- ën qe në dy raunda më parë nuk e ka pasë votuar me lajtmotivin se “ më mirë të votoj për , edhe pse nuk e preferoj, se sa të humbi statusin tim të deputetit – es me shumë privilegje përcjellëse” !
Sëandejmi ,jo pak deputetë e deputete, në raundin e tretë kanë pasë votuar përkatësisht do të votonin për kandidatin- en për President-e , për të cilin – en, në dy raundet e para nuk e kanë pasë mbështetur ! Në atë mënyrë votimi për ka qenë bërë dhe do të mund të bëhej por kundërshtim me nenin 70 të Kushtetutës si dhe me bindjen e përshtypjen persoanale!
Formulimi i këtillë i kësaj dispozite të Kushtetutës , paevoitueshëm e implikon shkeljen e të njëjtës gjatë votimit në raundën e tretë për kandidatin – en për president-e!
Ndërprerjet e seancave
Në procedura të zgjedhjeve të shumicës së presidentëve të vendit tonë, pas dështimeve të dy raundëve të para për zgjedhjen e Presidentit , në raundën e tretë , Kryesia e Kuvendit të Kosovës ,shpesh herë ka praktikuar ndërprerje të vijimit të procesit zgjedhor , me pretekst, kinse “për të përgatitur fletëvotime” , realisht , “për të bindur deputetë e deputete” deri atëherë refuzuese nëpërmjet kanosjeve e joshjeve pushtetare për të votuar për personin e kandiduar! Në atë mënyrë nëpërmjet ushtrimit të influencave joshese e kanosëse në disa deputete e deputetë deri në atë fazë refuzues, Kryesia e Kuvendit ka shkelur dispozitën e nenit 70 të Kushtetutës sipas së cilës deputetit e deputetes i sigurohet e drejta e lirshme pa asnjë farë presioni për të votuar për ose kundër apo për të abstenuar nga votimi për çfarë do çështjeje e, në rastin konkret ,për kandidatin – en për President.
Gjykata Kushtetuese nuk mund të gjykojë pa Rregulloren për Shkeljet e Kushtetutës as ushtrojë funksionin legjislativ
Gjykata Kushtetuese , konform me nenin 112 te Kushtetutës ,është autoriteti përfundimtar në Republikën e Kosovës për interpretimin e Kushtetutës dhe të përputhshmërisë së ligjeve me Kushtetutën .
Sëandejmi, Gjykata Kushtetuese është e autorizuar qe, pavarësisht interesave dhe kërkesave ditore politike ,të interpretojë Kushtetutën si dhe dispozita ligjore të caktuara ,por ,jo edhe të krijojë norma kushtetuese apo ligjore, nga se, autorizimi legjislativ , sipas nenit 65 të Kushtetutës ,është jurisdiksion ekskluziv i Kuvendit të RK-së.
Sipas Kushtetutës përkatësisht Ligjit për deputetët dhe Rregullores për Punën e Kuvendit të Republikës së Kosovës , deputeti – ja
mund të votojë “ për” , “ kundër” ose të “ abstenojë” si dhe
mund të mos merr pjesë në asnjë seancë të Kuvendit deri
në gjashtë muaj.
Ndërkaq Gjykata Kushtetuese me një nga vendimet e veta “ i ka obliguar deputetët ” të jenë të pranishëm në rastin e votimit për zgjedhjen e Presidentit të Kosovës” Postulati i tillë konsiston në një rregullë qe është në jurisdiksionin e legjislativit e jo të Gjykatës Kushtetuese që të mund të caktohej në procedurë legjislative por kurrsesi jo nga Gjykata Kushtetuese.
Gjithsesi , tolerimi i deputetit qe të mungojë nga punimet e Kuvendit deri në gjashtë muaj nuk mund të vlerësohet zgjidhje racionale ,por ,përderisa është rregulluar në atë mënyrë ,mbetet të zbatohhet ajo dispozitë ,“ Dura Lex Sed Lex”.
Në doktrinat juridike e politike si dhe në zgjidhjet kushtetuese në vende të ndryshme, zgjedhja e qeverisë në shtetet e demokrative parlamentare , është e rregulluar kryesisht në dy mënyra,
një , nga subjekti politik me shumicë të votave në Kuvend përkatësisht nga koalicioni parazgjedhor në dy raunde ,çfarë është rasti me dispozitën e nenit 95 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe,
dy, në raundin e parë, në mënyrën e sipërthënë, ndërsa ,në raundin e dytë ,nga koalicioni paszgjedhor!
Ndërkaq , Gjykata Kushtetuese duke e shpërfillur dispozitën e nenit 95 par. 1 të Kushtetutës, vite më parë ka pasë proklamuar zgjidhje legjislative duke e lejuar mundësinë qe në raundin e dytë , kandidati i koalicionit paszgjedhor nga subjekte politike opozitare të mandatohet për formimin e Qeverisë!
Në atë mënyrë ,Gjykata Kushtetuese e Kosovës , e ka shpërfillur dispozitën e nenit 65 të Kushtetutës - referuar kompetencave të Kuvendit si dhe dispozitën e nenit 113 të Kushtetutës – referuar jurisdiksionit të Gjykatës Kushtetuese Kushtetutën !
Gjykata Kushtetuese nuk do të mund të kualifikonte shkelje të rënda të Kushtetutës para se të njëjtat të ishin të definuara si të tilla me një akt juridik të përgjithsëm për shkeljet e Kushtetutës , pa të cilin gjatë vendosjeve të çështjeve juridike, pashmangshëm do të nund të manifestoheshin qendrime, pikëpamje, opinione subjektive dhe, për aq, të pa drejta.
Analogjikisht shtrohet pyetja se a do të mund të imagjinohej funksionimi i drejtë i gjykatave penale pa egzistimin e Kodit Penal ! Tek e fundit nuk do të mund të imagjinohej në judikaturë qe pa definim paraprak të akteve të inkriminuara në një dokument juridik valid,qe në procedurë, ad hoc, nga rasti në rast, sipas diskrecionit, qe shpesh herë nuk mund të mos jetë arbitrar , të konstatohej kryerja e shkeljes së Kushtetutës në përgjithësi e aq më pak egzistimi i shkeljes së rëndë të Kushtetutës.
Në jurisprudencë egziston parimi juridik i mirënjohur
“ Nuk ka përgjëgjësi pa egzistim të aktit të inkriminuar më
parë me ligj” , si dhe ,
“ Çdo gjë është e lejuar çfarë nuk është e ndaluar me ligj”!
Sëandejmi, shtrohet pyetja praktike se si ka mund Gjykata Kushtetuese, pa aktin juridik të përgjithshëm për shkeljet e Kushtetutës , të gjykonte rastin e
ish Presidentit të Kosovës z . Fatmir Sejdiut kur paska pasë konkluduar se paska pasë ” bërë shkelje të rëndë të Kushtetutës “, pasi që , paralelisht e paska pasë mbajtur funksionin e Kryetarit të LDK-së dhe e paska pasë ushtruar funksionin e Presidentit të Kosovës, ose të
ish Presidentit të Kosovës z. Behgjet Pacollit , kinse paska pasë bërë shkelje të rëndë të Kushtetutës kur paska pasë votuar për veten!
“Rasi Sejdiu”
Sikundër dihet, ish Presidenti Fatmir Sejdiu ,edhe pas zgjedhjes për President ,e ka pasë mbajtur ,por, nuk e ka pasë ushtruar funksionin e Kryetarit të LDK-së.
Sipas nenit 88 par. 1 të Kushtetutës, Presidenti nuk mund të u s h t r o- j ë funksion politik tjetër ( shqip).
The President shall not e x e r c i s e a ny other public funcions ( Eng)
Predsednik ne mozhe o b a v l j a t i ni jednu drugu javnu funkciju (Sr).
Kjo dispozitë kushtetuese Presidentit explicite ia ndalon ushtrimin por jo mbajtjen e ndonjë funksion publik tjetër derisa të jetë në postin e Presidentit.
Përderisa në Kushtetutë nuk ka glosar të termave kushtetuese mbetët qe të interpretohet ndalesa e ushtrimit aktiv i ushtrimit të cilit do funksion publik tjetër përderisa personi i caktuar të ushtrojë funksionin e Presidentit. Kjo dispozitë është racionale dhe e qelluar jo vetëm për Presidentin por për të gjithë funksionarët publikë. Ndërkaq, duhet theksuar dallimin e termit ushtrim dhe mbajtje të funksionit publik tjetër gjatë ushtrimit të funksionit të Presidentit gjë qe është praktikë jo vetëm në vendin tonë por gjithandej. Një person ,të zëmë një profesor universitar kur do të zgjedhej President , lejohet për të mbajtur funksionin e pedagogut por jo edhe për ta ushtruar aktivisht gjatë periudhës derisa do të ishte në funksionin e Presidentit apo në ndonjë funksion publik tjetër!
Ndërkaq , dallimi i mbajtjes pasive dhe i ushtrimit aktiv të funksionit publik është substancial çfarë ishte rasti i z. FatmirSejdiut, i cili, gjatë ushtrimit të funksionit të Presidentit të Kosovës, funksionin e kryetarit të LDK-së e ka pasë mbajtur pasivisht ,por, të njëjtin nuk e ka pasë ushtruar aktivisht .
Nderkaq, Gjykata Kushtetuese , mbase duke u nisur në postulatet politike ditore , diskrecionalisht , pa akt juridik të përgjithshëm për cilësimin e akteve të inkriminuara referuar shkeljes së Kushtetutës, ish Presidentin Sejdiu, e ka pasë fajsuar për kryerje të krimit të rëndë të Kushtetutës nga nnei 91 par. 1 i Kushtetutës “për shkak të mbajtjes ( por jo edhe të ushtrimit) të funksionit politik të kryetarit të LDK-së, që me dispozitën e nenit 88 par. 2 të Kushteutës nuk ndalohet ,pos , ushtrimit të funksionit publik!
Konkretisht ,me dispozitën e nenit 88 të Kushtetutës , Predidentit i ndalohet ushtrimi por jo edhe mbajtja e cilit do funksion politik tjetër!
Dallimi ndermejt mbajtjes dhe ushtrimit të funksionit publik e politik, është evident, i qartë dhe diferent për kënd do e aq më parë për Gjykatën Kushtetuese !
Për tu konstatuar ,se personi i caktuar ka bërë apo nuk ka bërë shkelje të Kushtetutës apo të cilit do akt juridik të përgjithshëm të legjislacionit primar apo sekondar, ipso iure, kurdoherë dhe kudo, në shtete e së drejtës , kërkohet qe, paraprakisht, të këtë qenë në aplikim akti juridik i përgjithshëm me të cilin kanë qenë të definuara rastet e shkeljeve të rënda dhe të lehta të natyrës funksionale, politike, objektive, disciplinore, materjale dhe morale.Gjykata Kushtetuese aktin e tillë nuk e ka pasë kur ka pasë gjykuar” Rastin Sejdiu” dhe “Rastin Pacolli “ ,mbase, nuk e ka as aktualisht!
‘’ Rasti Pacolli”
Në “Rastin Pacolli” ,Gjykata Kushtetuese , ka pasë konstatuar shkelje ( krim ) të rëndë të Kushtetutës të bërë nëpërmjet e vetëvotimit të z. Pacollit .
Më pastaj ,ajo Gjykatë, i ka pasë ” obliguar “të gjithë deputetët e Kuvendit për të marrë pjesë në seancë dhe për të votuar “për” apo “kundër” zgjedhjes së Presidentit.
Cilësimet juridike të tilla nuk egzistojnë të sanksionuara në asnjë akt juridik të përgjitshëm, ndaj ,Gjykata në fjalë, ka pasë cenuar parimet dhe sentencat juridike afirmativisht
të mirënjohura :
“ Çdo gjë që nuk është e ndaluar , është e lejuar” si dhe
“ Nuk ka vepër penale ( krim) pa qenë paraprakisht e
caktuar në ligj” !
Ndaj, Gjykata Kushtetuese ,në atë mënyrë , në vend të interpretimit të Kushtetutës sipas nenit 112 par. 1 të Kushtetutës , ka pasë ushtruar funksion legjislativ nga neni 65 i Kushtetutës të kompetencës së Kuvendit të Kosovës!
Aq më parë kur nuk egziston dispozitë kushtetuese as ligjore qe e ndalon vetëvotimin personit pretendent për ndonjë post, pozitë, funksion të madje në shumë raste, veçanërisht, në procedura të zgjedhjeve të përgjithëshme , aplikohen vetëkandidimet, vetëagjitimet , vetëvotimet për deputët e deputete!
Eventualisht ,do të mund të diskutohej në rrafshin moral , se sa do mund të ishte oportun vetëvotimi ,veçanërisht, kur një votë e tillë do të mund të ishte vendimtare për zgjedhje përkatësisht refuzim ,por, jo edhe nga aspekti juridik , përderisa , në shumë mënyra e raste, aplikohet dhe, me asnjë akt juridik të përgjithëshëm nuk ndalohet!
Mënyra e votimit në kundërshtim me nenin 70 të Kushtetutës
Votimi Vis, Claem, Precario i Marrëveshjes për Krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë sërbe në Kosovë, Marrëveshjes për Themelimin e Kolegjeve Prokuroriale e Gjyqësore të Specializuara dhe i Ligjit nr. 06 – L – 060 për Ratifikimin e Marrëveshjes dt. 26 gusht 2015 për Kufirin Shtetëror në mes të Kosovës dhe Malit të Zi,
në saje
të kanosjeve dhe joshjeve pushtetare,
kontrabandimeve të disa deputeteve dhe deputetëve
“ hezitues-e ”,
caktimeve dhe shtyrjeve të seancave të Kuvendit “ deri në sigurimin e votave”,
ishte në kundërshtim me nenin 70 të Kushtetutës, nga se ,atyre ju ka qenë pamundësuar votimi “për”, “kundër” apo “abstenim ” sipas bindjes së painfluencuar nga çfarë do presionit apo ngashnjimit korruptiv!
Pos qe, këto tri dokumente ishin dhe mbetën në kundërshtim me Kushtetutën , vetëm mënyra e votimit të tyre, në vend sipas bindjes së lirshme të painfluencuar korruptisht , në saje të kanosjeve dhe joshjeve pushtetare, të njëjtat, i bën juridikisht nule!
Disa deputete të pa legjitimitet
Sipas Ligjit nr. 03 – L – 073 për Zgjedhjet e Përgjithshme në Republikës e Kosovës , në listat e kandidatëve dhe të kandidateve për deputetë e deputete, në vend të gjysmës, ërkohet që një e treta e tyre të jenë fëmra!
Zgjidhja juridike e tillë është aplikuar “për të realizuar barazinë e femrës” në shooqërinë tonë.
Pasi që ,konform me
Ligjin Natyror,
Deklaratën Universale për Të Drejtat e Njëriut ,
Konventën për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit të Gruas,
Nenet 3 dhe 7 të Kushtetutës referuar barazisë para ligjit, kudo ,pra edhe në vendin tonë , përpejstimi i raporteve femra – mëshkuj është përafërsisht 50 :50, zgjidhje juridike e drejtë për krijimin e statusit të barabartë të fëmrave me mëshkujt edhe në strukturën e Kuvendit të Republikës së Kosovës ,do të ishte stipulimi i dispozitës ligjore për obligimin e subjekteve politike për t’i hartuar listat zgjedhore për kandidatë dhe kandidate për deputetë dhe deputete në përqindje të barabartë dhe, sëandejmi , do të zgjedheshin ata e ato qe do të merrnin vota më shumë.
Në procesin e verifikimit të kandidateve dhe kandidatëve fitues për statusin e deputetit – es , në kundërshtim me nenin 3 dhe 7 të Kushtetutës, praktikohen kritere favorizuese për kandidatet ,vetëm për faktin se janë femra , ashtu që , gadi kurdoherë ndodhë qe, kandidati të këtë fituar disa herë më shumë vota se sa fëmra qe ka fituar disa herë më pak vota,i pari të refuzohet ndërsa e dyta të zgjedhet deputete!
Në atë mënyrë dëmtohen sikundër femrat ashtu edhe mëshkujt , nga se,femrat ,në kundërshtim me nenin 7 të Kushtetutës referuar barazisë gjinore , kandidohen , jo në përpjestim të natyrshëm 50 % 50 , por, në përpjestim dukshëm më të ultë , 30% 70 në një anë ,dhe jo pak kandidatë mëshkuj me më shumë vota, nga jo pak kandidate femra të zgjedhura deputete dukeshëm më me pak vota , përjashtohen nga statusi i deputetit vetëm nga shkaku i përkatësisë të gjinisë mashkullore , ashtu që ,në atë mënyrë ,cenohet barazia gjinore dhe shkelet dispozita e nenit 7 të Kushtetutës !
Kjo çështje do të duhej të rregullohej sipas dispozitës së nenit 7 të Kushtetutës duke i hartuar listat zgjedhore për deputetë e deputete të Kuvendit të Republikës së Kosovës në përpjestim të barabartë 50 % 50 e ,rrjedhimisht, sipas numrit të votave të rezultonte lista e kandidatëve e kandidateve për deputetë e deputete të zgjedhur- a dhe të refuzuar –a!
“Deputeti i pavarur”
Zgjedhja e deputetit bëhet , kryesisht, në saje të premtimeve gjatë fushatës zgjedhore. Premtimet zgjedhore , në një anë dhe votimi për te, krijon kontratë specifike, e cila, gjithsesi e obligon të zgjedhurin moralisht dhe juridikisht për t’i realizuar plotësisht dhe përpikërisht zotimet elektorale .
Sikundër çdo kontratë edhe marrëveshja konvencionale e virtuale e krijuar ndëremjet votuesve në një anë dhe të votuarëve e të votuareve në anën tjetër , është Pacta Sunt Servanda, detyrim moral e juridik për përmbushje të plotë e të përkushtuar , ndryshe, do të duhej të pasonte tërheqja e votëbesimit, zhveshja e deputetit nga statusi i përfaqësuesit së qytetatëve mbështetës.
Kjo e fundit , në vendin tonë, nuk ka ndodhur as në rastet kur deputeti gjatë mandatit ka qenë pasiv , indolent, indeferent madje as kur e ka braktisur subjektin politik në të cilin ka qenë gjatë fushatës për përfitimin e votave!
Veçanërisht kur deputeti e braktisë subjektin politik në saje të premtimeve zgjedhore e ka fituar statusin e deputetit , në atë mënyrë, e trathton votëbesimin dhe e prish kontratën zgjedhore në mënyrë unilaterale.
Në rast të tillë do të duhej qe deputetit qe e braktisë njëanshëm marrëveshjen konvencionale e virtuale me votëbesuesit e votëbesueset e veta, në çastin e braktisjes së grupit parlamentar të subjektit politik përkatës, t’i pushonte statusi i deputetit .
Kur deputeti i bashkëngjitet grupit parlamentar të subjektit politik në të cilin nuk e ka pasë fituar mandatin për përfaqësim të qytetarëve në legjislativ, nga i cili nuk e ka pasë fituar statusin e deputetit , për aq, rezulton të kalojë në status të “ perosnit të huaj”, të “ imigrantit – es me azil”!
Në aspektin moral deputeti i tillë kurdoherë del të jetë i papërgjegjshëm, i pabesueshëm, shkelës i fjalës së dhënë e ,në aspektin juridik, rezulton të jetë shpërfillës i kontratës , debitor qe do të duhej të kompensonte dëmin e shkaktuar, dështimin e realizimit të premtimeve elektorale, për ç’shkak, kurdoherë , prishet kontrata !
Në disa raste deputeti – ja qe e braktisë grupin parlamentar të subjektit politik qe ka qenë pjestar-e, nëse nuk i bashkngjitet ndonjë grupit parlamentar tjetër , quhet dhe vetëquhet “ deputet i pavarur”.
Seandejmi reflektohet pikëpamja se deputetet dhe deputetët qe janë në grupe parlamentare të subjekteve politike anëtarë e anëtare të cilit janë, qenkan “ deputetë e deputete të varura”.
Esencialisht , kur deputeti i grupit parlamentar të caktuar do të vepronte e votonte sipa s bindjes së paimponuar ,sikundër është e përcaktuar në dispozitën e nenit 70 të Kushtetutës , nuk do të mund të kualifikohej deputet i varur, përkundrazi.
Unë, personalisht , si kandidat i subjektit politik Alenaca Kosova e Re ,kam qenë zgjedhur deputet në legjislaturën e tretë të Kuvendit të Kosovës . Nga shkaqe parimore e kam pasë braktisur subjektin politik Aleanca Kosova e Re por, jo edhe grupin parlamentar të tij ,për hir të korrektësisë dhe përgjegjësisë sime ndaj qytetarëve e qytetareve qe ma kanë pasë besuar votën për deputet. Në atë mënyrë, e kam pasë përfillur me përgjegjësi marrëveshjen konvencionale e virtuale me përkrahesit e përkarahset e mia tok me votat qe m’i kanë pasë besuar për deputet!
Koalicionet paszgjedhore
Subjektet politike gjatë fushatave zgjedhore në saje të programeve politike qe ju ofrojnë qytetatëve përpjeken të fitojnë dhe fitojnë numër të caktuar të votuesëve e votueseve. Në saje të sasisë së votave subjektet politike rangohën në pozicione parlamentare pozitare , opozitare dhe të dështuara.
Seandejmi , koalicioni parazgjedhor kanë legjitimitet përkitazi me qytetarët votues dhe me statusin juridik të fituar nga zgjedhjet.
Përkundrazi , koalicionet paszgjedhore referuar marrëveshjes konvencionale me votuesit rezultojnë ilegjitime, nga se , votat dhe statuset juridike në legjislativ i fitojnë jo sipas “ programeve politike të harmonizuara pas zgjedhjeve “ por përkundrazi në saje të programit politik përkatësisht të programeve politike të harmonizuara para fushatave zgjedhore e të prezantuara gjatë fushatave zgjedhore. Rrjedhimisht ,edhe përparësia e koalicionit parazgjedhor për të emëruar kandidatin për mandatim të ekzekutivit!
Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online"