Shtetit kushtetues liberal-demokratik 

Shtetit kushtetues liberal-demokratik 
Shtetit kushtetues liberal-demokratik 

Ali Hertica

  • 05 November 2020 - 15:42

Shkurtimisht, ne shohim këtu dy tradita të mëdha perëndimore si një përgjigje për çështjen e garancisë që do të përcaktohet në një rend kushtetues kundër përqendrimit politik dhe shtetëror të pushtetit. Së pari, koncepti klasik liberal i shtetit të së drejtës (ndarja e pushteteve dhe të drejtat themelore) dhe së dyti koncepti klasik-demokratik i sovranitetit popullor. Të dy teoritë e legjitimitetit fillojnë nga ideja e lirisë si bazë për autoritetin shtetëror dhe rendin juridik. Në planin afatgjatë, të dy konceptet janë bashkuar në mënyrë kushtetuese në idenë e shtetit kushtetues liberal-demokratik. Por mbetet një tension themelor midis - vetëshkurtër - vetëvendosjes individuale dhe vetëvendosjes së përbashkët, midis përgjegjësisë individuale dhe të përbashkët, midis personit individual dhe qytetarit. 

Ky tension nuk është vetëm teorik, por sigurisht edhe mjaft problematik në praktikën politike. Kjo vlen edhe për zhvillimin e saj shtetëror, i cili është mjaft i ndryshëm nga vendet evropiane përreth nesh. Kultura politike dhe shoqërore është nga natyra kryesisht natyra praktike dhe konservatore. Jo vizione madhështore, frymëzuese dhe koherente, por një tendencë e fortë për t'iu përmbajtur traditave dhe kulturës së tyre. Në kulturën politike të lidhur me politikën, reformat themelore politike duket se janë të vështira për t'u realizuar. Ndryshimet mund të ndodhin jashtë Kushtetutës, me një shkallë të lartë të kujdesit dhe mbi të gjitha me një ritëm të ngadaltë. 

Ne e shohim atë të pasqyruar në historinë kushtetuese. Kushtetuta e vititnuk ishte një kushtetutë legjitime demokratike e bazuar në pëlqimin e popullit. Kjo Kushtetutë bazohej në parimin monarkik si një legjitimitet i autoritetit shtetëror. Sado që të jetë rezultat i presionit ose domosdoshmërisë politike, pamja mbizotëruese është ajo e shpalljes vullnetare të Kushtetutës nga monarku sovran. Kjo do të thotë që ka mbetur prapa zhvillimeve në Evropë që nga fillimi i mbretërisë. 

Kushtetuta e vitit 1848 thuhet se zakonisht përcakton shtetin kushtetues liberal-demokratik. Ky rishikim sigurisht solli edhe disa reforma rrënjësore në kushtetutën tonë, siç është futja e përgjegjësisë ministrore. Por, me një inspektim më të afërt, këto ishin kryesisht reforma liberale, që synonin të kufizonin fuqinë mbretërore dhe më shumë hapësirë ëpër elitën shoqërore, të ngjashme me regjentët. Perspektiva demokratike mori shumë më pak profil. Mbi të gjitha, edhe atëherë, sovraniteti nuk ishte depozituar te populli ose kombi si bazë për pushtet politik, por zyrtarisht me kushtetutën. Dhe vetëm të drejtën për të votuar për burra me arsim dhe / ose para. Qarqet konservatore si dhe ato liberale nuk e pëlqyen idenë e sovranitetit popullor, e cila filloi në Revolucionin Francez. Për më tepër, imazhi i një "monarkie të zbutur" përshtatet mirë me doktrinën Protestante Ortodokse të një sovraniteti mbretëror, e cila, megjithëse u nënshtrohet kufizimeve kushtetuese, u paraprin atyre. Në këtë vizion, me qeverinë si shërbëtorin e Zotit, nuk është pra populli ose parlamenti, por mbreti ose qeveria që vijnë të parët në një politikë. 

Mundësia e detyrimit të ministrave të japin dorëheqjen konfirmoi përparësinë e parlamentit mbi qeverinë, dhe bashkë me të ekzistencën e një sistemi parlamentar, por kjo nuk do të thoshte demokraci parlamentare. E drejta e votimit universale u prezantua deri në reformën kushtetuese të vitit 1917. Një element tjetër thelbësor ishte zëvendësimi i sistemit të rrethit nga sistemi i përfaqësimit proporcional. Në retrospektivë, ky ndryshim përshtatet mirë me ngritjen e partive politike dhe strukturën shtyllore të shoqërisë. Kështu shteti dukej si një demokraci e përfunduar. Pavarësisht kabineteve të nevojshme të koalicionit si rezultat i proporcionalitetit në marrëdhëniet politike, sistemi politik i paqëruar gjithashtu funksionoi në mënyrë të kënaqshme në fillim. 

 Në vitet 1960, megjithatë, duhet të konkludohej se, si rezultat i kontributit gjithnjë e më dominues të partive politike, demokracia përfaqësuese e votuesve në të vërtetë është zhvilluar në një demokraci partiake përfaqësuese. Në këtë demokraci partiake, komunikimi politiko-administrativ midis qytetarëve dhe qeverisë (institucioneve) filtrohet, përmes dhe ridrejtohet përmes partive politike. Ky "shtet partie" përdoret kryesisht nga partia klasike politike .

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".