Kirurgjia robotike nga fantashkenca në realitetin e përditshëm mjekësor

  • A.P /
  • 21 August 2025 - 09:00
Kirurgjia robotike nga fantashkenca në realitetin e përditshëm mjekësor

Jo shumë kohë më parë, ideja që një robot të kryente një operacion te një njeri dukej si diçka e nxjerrë nga filmat e fantashkencës. Sot, kjo është diçka rutinë. Sipas Kolegjit Amerikan të Kirurgëve, kirurgjia robotike është rritur nga 1.8 për qind në 15 për qind të të gjitha operacioneve nga viti 2012 deri më 2018, transmeton gazeta “Kosova Sot Online”.

 

Sot, përdoret në rreth 22 për qind të operacioneve, sipas disa vlerësimeve. Dhe nuk është çudi që kjo metodë po përhapet. Kirurgjia robotike (më saktë, kirurgjia e asistuar nga robotët) ofron më pak gjakderdhje, më pak kohë qëndrimi në spital dhe rikuperim më të shpejtë me më pak dhimbje.

“Roboti” në kirurgjinë robotike është në fakt një makinë shumë e sofistikuar, që drejtohet nga një kirurg shumë i trajnuar dhe me përvojë. Zakonisht, kirurgu ulet në një panel dhe kontrollon në distancë krahët robotikë që mbajnë instrumente të vogla kirurgjikale (po, paneli duket pak si kontrollues i një loje video).

Njëri prej krahëve mban një kamerë që i jep kirurgut një pamje me cilësi të lartë dhe të zmadhuar të zonës ku po operohet. Megjithëse kirurgu nuk është përkulur mbi prerjen, por është ulur në një panel, ai e ka një pamje shumë më të mirë të fushës kirurgjikale. Përdorimi i robotikës i lejon kirurgut të manovrojë rehat edhe në zona të ngushta, siç është legeni apo atriumi i majtë, ku ndodhet valvula mitrale dhe ku shpesh operon kirurgu Sloane Guy.

“Unë mund ta drejtoj kamerën time brenda zemrës dhe të shoh saktësisht se ku po pres, ndërsa në një operacion të hapur duhet të shikoj përmes një vrime të vogël dhe të përpiqem të shoh,” thotë Guy, drejtor i kirurgjisë minimale invazive dhe robotike të zemrës në Georgia Heart Institute.

“Është si të hash me pirun, thikë dhe lugë kundrejt përdorimit të shkopinjve për ngrënie,” shton ai. “Thjesht, të jep më shumë mundësi dhe e bën operacionin më të lehtë.” Dhe kirurgjia robotike është më e lehtë edhe për pacientin.

“Ti nuk e hap kafazin e kraharorit. Nuk e pret gjysmën e sternumit. Nuk i thyen brinjët. Thjesht ‘futesh tinëzisht’ në gjoks dhe e rregullon problemin,” shpjegon ai. “Kjo përkthehet në rikuperim më të shpejtë.”

Kirurgët gjithmonë kanë pasur prioritet sigurinë dhe efikasitetin, por kirurgjia robotike shton një element të ri: kënaqësinë e pacientit. “Rikuperimi i shpejtë është i rëndësishëm për pacientët,” thotë ai. Sigurisht, mbijetesa pas operacionit është thelbësore, dhe po ashtu që operacioni të jetë i suksesshëm dhe afatgjatë. “Por për pacientët është gjithashtu e rëndësishme që operacioni të mos i mbajë të pafuqishëm për një kohë të gjatë.”

 

Guy ishte një nga pionierët në këtë fushë, duke marrë përvojë në ushtrinë amerikane (kirurgjia robotike e ka prejardhjen nga një projekt i DARPA-s), dhe më pas duke filluar pesë programe të ndryshme të kirurgjisë robotike në SHBA.

“Unë u dashurova me robotin sepse jam pak tip që e pëlqen teknologjinë,” kujton ai. Dhe janë pikërisht “tipat e veglave” që po e çojnë kirurgjinë robotike nga një praktikë e rrallë në një standard mjekësor. Shumë kirurgë të vjetër nuk e pranuan kurrë realisht idenë e kirurgjisë minimale invazive, e aq më pak atë robotike, thotë Guy. “Por tani ata po dalin në pension, dhe po vjen një brez i ri që është rritur me iPhone dhe video lojëra, dhe ata janë shumë më të hapur ndaj kësaj teknologjie.”

Jo vetëm që kirurgjia robotike po bëhet më e përhapur, por po bëhet edhe më e avancuar. Më herët këtë vit, kirurgu plastik Victor Chien në Cedars-Sinai në Los Angeles udhëhoqi një ekip që kreu operacionin e parë robotik mikrokirurgjik për rindërtimin e kokës dhe qafës tek një pacient me kancer – një risi në SHBA.

Sistemi robotik i lejoi ekipit të Chien të operonte në enë gjaku më të holla se një fije floku. Ndërkohë, në anën tjetër të vendit, kirurgia torakale Stephanie H. Chang udhëhoqi një ekip në universitetin NYU Langone në Nju Jork që kreu **transplantin e parë të plotë të mushkërive me robot në botë**.

Kjo mund të mos jetë aq e largët sa duket. Një ekip studiuesish në Universitetin Johns Hopkins ka zhvilluar një robot autonom (i quajtur Smart Tissue Autonomous Robot – STAR që ka kryer me sukses operacione abdominale tek derrat – pa ndihmën e njeriut.

“Nuk kam dyshim që do të ketë robotë që do të kryejnë funksione autonome – jo të gjithë operacionin, por më vonë do të kryejnë pjesë të caktuara,” thotë Guy. “Unë e shoh më shumë si një **partneritet mes kirurgut dhe sistemit robotik Ai ndoshta do të mund të bëjë disa gjëra më mirë se njeriu për shkak të aftësisë për të përpunuar informacionin shumë më shpejt.”

(Kosova Sot Online)