Jovanoviq: Ndikimi i Serbisë në Mal të Zi po bëhet përmes organizatave të ndryshme dhe mediave
Ndryshimet që po ndodhin sot në Mal të Zi kanë të bëjnë me radikalizimin e madh në shoqëri dhe rritjen e nacionalizmit, së bashku me, për fat të keq, polarizimin që është i thellë dhe që shihet absolutisht në të gjitha sferat e shoqërisë, ka thënë në një intervistë për The Geopost analisti malazez Milan Jovanoviq.
Ai nuk e sheh problematike çështjen e shtetësisë së Malit të Zi, e cila sipas tij nuk ka kthim pas, por ajo që reflektohet në ndarjen aktuale në shoqërinë malazeze, sipas tij, është çështja e ekzistencës së identitetit, kulturës, gjuhës dhe kombit malazez.
Jovanoviq thotë se ndikimi i Serbisë dhe Rusisë në Mal të Zi po rritet, ndërsa ndikimi i perëndimit po zbehet, gjë që vihet re edhe në informacionet e fundit për pajtueshmërinë e qeverisë së mëparshme të Abazoviqit me politikën e BE-së. Ndërsa shton, se sa i përket qeverisë së re dhe kryeministrit Spajiq mbetet të shihet sa do të rezistojë duke pasur parasysh se qeveria është në fillimet e saj dhe ka brenda strukturave të saj njeriun me biografi proserbe dhe proruse, kryetarin e Parlamentit, Andrija Mndiqin.
Ne Mal të Zi vihet re edhe ndikimi direkt i presidentit Vuçiq, thekson ai, duke u bazuar në investimet marramendëse që ka bërë Qeveria e Serbisë për organizatat proserbe për procesin e regjistrimit të popullsisë që do të fillojë ne Mal të Zi këtë javë. Po ashtu ka ndërhyrje të madhe edhe përmes mediave ruse dhe propagandës së tyre që vepron në Mal të Zi përmes Serbisë, ka thëne mes tjerash Jovanoviq.
The Geopost: Tema politike në Mal të Zi, është formuar qeveria e re, kryetar i Parlamentit të Malit të Zi është Mandiq, i cili është pro-rus. Si e shihni këtë situatë të re në Mal të Zi?
Unë mendoj se, nëse guxoj ta them, ndryshimet që po ndodhin sot në Mal të Zi kanë të bëjnë me radikalizimin e madh në shoqëri dhe rritjen e nacionalizmit, së bashku me, për fat të keq, polarizimin që është i thellë dhe që shihet absolutisht në të gjitha sferat e shoqërisë. Ajo ndarje që ekziston brenda vetë shtetit nuk ka të bëjë aq shumë me marrëdhëniet e qytetarëve dhe të pushtetarëve ndaj shtetësisë malazeze. Mendoj se është një pyetje e rrumbullakosur kjo, e kornizuar dhe që nuk mund të vihet në dyshim. Megjithatë, ajo që reflektohet në ndarjen aktuale në shoqërinë malazeze është çështja e ekzistencës së identitetit, kulturës, gjuhës dhe kombit malazez, dhe manifestohet përmes përpjekjeve për revizionizëm historik, i cili është në një vrull serioz.
Krijohet përshtypja se ndikimi i Serbisë dhe i Rusisë po rritet, ndërsa disi mund të kuptohet dhe të krijohet përshtypja nga pala tjetër se perëndimi politik nuk ka pasur kurrë më pak pushtet në Mal të Zi. Dhe së fundmi, këtu do të theksoj një informacion, publiku së fundmi mori të dhëna shkatërruese për pajtueshmërinë e qeverisë së mëparshme të Abazoviqit me politikën e BE-së. Konkretisht, kur flasim për plejadën e re të forcave politike dhe qeverinë e sapoformuar, ajo sapo është formuar. Edhe pse është e vështirë të japësh vlerësime, sepse në këtë moment mund të duken paksa të parakohshme. Dhe nuk dihet se sa do të zgjasë kjo qeveri e re, nëse do të ketë një mandat të plotë prej 4 vitesh dhe ajo që është e sigurt dhe ajo që përcaktohet diku në atë marrëveshje politike është se pas një viti Fronti Demokratik do të hyjë zyrtarisht në Qeveri, pra do të marrin disa ministri. Tani, konkretisht në këtë qeveri ka, ajo që mund ta diskutojmë, është se ka të paktën dy probleme themelore në këtë qeveri tani. E para është ndarja e resorëve nga partia dhe më shumë zgjedhje e kuadrove në postin e ministrave pa njohuritë dhe aftësitë e nevojshme. Dhe kjo nuk është e re, kjo është një përfaqësim i asaj që jetojmë vazhdimisht prej vitesh, e cila është një lloj partitokracie, ku prioritet në shpërndarjen e resorëve është në fakt plotësimi i interesave të ngushta partiake.
Kur flasim për ndikimin e huaj dhe njerëzit që janë aktualisht në disa pozita të rëndësishme, do të thosha se parakushti bazë për rezistencë ndaj ndikimeve të huaja, qoftë Rusia, qoftë Kina, qoftë Serbia, janë institucionet e forta. Megjithatë, Mali i Zi ka problemin e mungesës së institucioneve të forta dhe demokratike, dhe për shkak të kësaj, ne jemi veçanërisht të cenueshëm ndaj ndikimeve të dëmshme nga jashtë. Përsëri, ky nuk është një problem i ri, kjo nuk është diçka që ka ndodhur dy-tre vitet e fundit, ky është rezultat i qeverisjes tre dekadash të qeverisë së mëparshme, pra Partisë Demokratike të Socialistëve, gjatë mandatit të së cilës institucionet ishin të ngarkuara me korrupsion, partitokraci dhe nepotizëm, gjë që ka çuar në një stagnim të caktuar në negociatat me BE-në që nga viti 2018. Në Mal të Zi sot flitet shpesh për ndikimin e huaj, Rusinë, Serbinë dhe Kinën. Megjithatë, nuk është ky problemi që rezultoi me ndryshime politike në vitin 2020, por fakti që, për shembull, Partia Demokratike e Socialistëve nënshkroi një marrëveshje për bashkëpunim politik me partinë e Putinit, Rusinë e Bashkuar, në vitin 2011. Kështu që edhe ajo, ndonëse në një kontekst tjetër socio-politik, mundësoi ndikim të huaj nga jashtë.
Tani, sa rezistent do të jetë kryeministri Spajiq ndaj ndikimit të jashtëm nga Rusia, Serbia, ose kryesisht përmes Kishës Ortodokse Serbe, varet nga zyrtarët e tjerë të lartë. Ju përmendët edhe Andrija Mandiqin, njeriun që aktualisht është në postin e kryetarit të parlamentit, pra një nga tre postet më të rëndësishme në vend, biografia e të cilit, fjalët, veprimet dhe veprimet e të cilit flasin për një përqafim gjithnjë e më të afërt me Lindjen, pra, e kundërta e asaj që do të përfaqësonte Malin e Zi modern, qëllimi i jashtëm politik i të cilit është të paktën deklarativisht drejt perëndimit. Koha do të tregojë se si do të merret Mali i Zi dhe sa problem do të jetë në të vërtetë, ajo që është problem i madh sot në Mal të Zi është niveli i ndikimit të institucioneve fetare dhe kishtare në rrymat politike. Dhe është rritur ndjeshëm vitet e fundit dhe tendencat negative të radikalizimit, si dhe nacionalistët e lidhur me të, po shihen, shprehen dhe ndjehen gjithnjë e më shumë.
The Geopost: Sa ndikim ka presidenti serb Aleksandar Vuçiq drejtpërdrejt në institucionet e Malit të Zi dhe sa i kontrollon ato institucione pas formimit të qeverisë së re?
Konkretisht e kemi regjistrimin e keni si kryesor, të paktën nuk duhet të jetë, por në thelb është një ngjarje kryesore socio-politike që është shtyrë prej disa vitesh dhe më në fund duhet të organizohet më 3 dhjetor, javën e ardhshme. Cili është ndikimi i tij, le të themi se ka një lidhje të drejtpërdrejtë me disa departamente të funksioneve dhe autoriteteve në Mal të Zi, por ka më të drejtpërdrejtë. Keni informacione se këtë vit, gjegjësisht për vitin 2023, qeveria e Serbisë ka ndarë rreth 4 milionë e 270 mijë euro për organizatat me shenjë pro-serbe në Mal të Zi, tre herë më shumë se sa është në vitin 2022, gjë që flet për rëndësinë e vetë regjistrimit, gjegjësisht pyetjeve dhe rezultateve të regjistrimit në Mal të Zi për adresa të caktuara në Beograd. Dhe nuk bëhet fjalë vetëm për organizatat që merren me arsimin, që merren me informacionin apo kulturën, e keni edhe situatën me median. Mali i Zi sot, siç thuhet shpesh në hapësirën publike malazeze, është veturë mediatike, për arsye se 4 nga 5 televizione me mbulim kombëtar janë në pronësi të kapitalit serb. Pra, një në pesë nuk është, dhe ky është transmetuesi publik.
Pra, në atë anë ka shumë arsye për t’u shqetësuar, sepse arsyeja e blerjes së mediave malazeze nuk është e natyrës së tregut. Ne jemi një treg i vogël dhe kjo sigurisht nuk është arsyeja, por duhet kuptuar përmes përpjekjeve socio-politike të Serbisë për të formësuar peizazhin informativ në Mal të Zi. Pra, do të thosha, përveç ndikimit politik dhe ndikimit përmes organizatave të rëndësishme, ju keni edhe një ndikim të madh të Serbisë përmes mediave, pra përmes informacionit, përmes asaj që formëson sferën publike dhe informimin publik të qytetarëve në Mal të Zi. Është propaganda që ka të njëjtat elemente si propaganda e luftës dhe përdor teknika shënjestrimi. Kohët e fundit keni parë që persona të caktuar nga një zonë, gazetarë të caktuar, janë vënë në shënjestër jo vetëm nga mediat serbe, por edhe nga ato ruse, të cilat direkt i kanë vënë në shënjestër dhe tani janë në lëvizje të institucioneve shtetërore, si policia dhe prokuroria.
The Geopost: Sa ka dezinformata që vijnë nga Rusia apo Kina?
Në Mal të Zi, ndryshe nga Serbia, nuk kemi problem me mediat kineze, në fakt qasja e Kinës në Mal të Zi është ndryshe nga qasja e Rusisë apo ndoshta e Serbisë. Mirëpo, kur flasim për mediat ruse, pra për propagandën ruse, megjithëse nuk kemi media zyrtare ruse të regjistruara në Mal të Zi, propaganda proruse është e pranishme, duke qenë se shumica e mediave serbe pro regjimit e vendosin përmbajtjen e tyre në hapësirës publike të Malit të Zi dhe shpeshherë ndodhë, kur flasim le të themi për regjistrimin e tanishëm apo për ndonjë ngjarje tjetër të rëndësishme socio-politike, që burimet e mediave serbe të jenë pikërisht mediat shtetërore ruse. Në këtë sinergji, opinioni vazhdimisht keqinformohet dhe nxiten përçarjet e konfliktet dhe nuk preket vetëm politika pro-serbe, por edhe pjesa e popullatës që identifikohet si e tillë. Dhe me këtë krijohet një imazh negativ jo vetëm për Malin e Zi si shtet dhe qytetarë, por edhe për ata që deklarohen si malazezë dhe sidomos nxiten konfliktet etnike dhe fetare. Dhe kur flasim për median dhe problemin e dezinformimit, ekziston një indeks i edukimit mediatik që është kryer në nivel evropian gjatë dhjetë viteve të fundit, dhe Mali i Zi është vazhdimisht në fund të asaj shkalle mediatike, dhe sipas Hulumtimit të fundit të organizatave joqeveritare përkatëse në Mal të Zi, jemi në një vendosmëri të madhe, ne si qytetarë të Malit të Zi jemi shumë të vendosur dhe besojmë në teorinë e konspiracionit, e cila na vë në një pozitë vërtet të palakmueshme në gjithë këtë mjedis.
(Kosova Sot Online)
