Historiani nga Beogradi: Serbisë i duhet një Kosovë e pavarur, për të dalë nga iluzionet dhe gabimet e saj nga e kaluara

Serbisë i duhet një Kosovë e pavarur për të dalë nga iluzionet dhe gabimet dhe krimet e së kaluarës dhe për të orientuar zhvillimin e saj në të ardhmen në përgjithësi, dhe nuk e shoh të mundur evropianizimin e Kosovës pa evropianizimin e Serbisë, thotë Nikola Samarxhiq, historian dhe profesor në Fakultetin Filozofik në Beograd.

“Në këtë kuptim, unë jam i mendimit se Beogradi dhe Prishtina duhet të ushtrohen presion për të përmbushur nevojën tonë të përgjithshme, që nënkupton një të ardhme të afërt në të cilën Bullgaria dhe Rumania do të hyjnë në zonën Shengen, një të ardhme të afërt që do të thotë, shpresoj, disfata e Rusisë në Ukrainë, dhe që përfshin nevojat tona më specifike që të hyjmë gjithashtu në zonën Shengen, që monedhat tona të jenë plotësisht të euroizuara, që të bëjmë biznes pa probleme, të lëvizim dhe të gëzojmë reciprokisht transformimin e kulturës”.

Kjo tregon se Serbia nuk ka fuqi të mjaftueshme politike relevante dhe se ajo respekton jo vetëm realitetin në të cilin Mali i Zi dhe Kosova janë shtete të pavarura nga Beogradi, por edhe nevojën që Serbia të përcaktojë kufijtë e saj në mënyrë që ato të zhduken në zonën Shengen dhe më në fund të bëhet një shtet i plotë në vend të një provizor jo të plotë që i përshtatet elementëve radikalë dhe kriminalë dhe Rusisë, dhe statusi i paplotësimit të bëhet një gjë e së kaluarës për fqinjët e saj, për Malin e Zi, Kosovën, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnje-Hercegovinën.

“Unë shoh gjithashtu lobim të rrezikshëm, nga Beogradi dhe Moska, dhe në Zagreb, në qarqet e së majtës socialiste, pranë patriarkut serb. Derisa t’i vendosen kufij të qartë, Vuçiq nuk do të tërhiqet nga ato synime, të cilat kanë qenë thelbi i politikës serbe në 120 vitet e fundit, të shkaktojë përkohshmëri, paqëndrueshmëri dhe fatkeqësi”, thotë Samarxhiq.

Kur bëhet fjalë për “protestat kundër dhunës” në Beograd dhe potencialin e tyre për të çliruar forcat reale të ndryshimit në Serbi, profesori Samarxhiq thekson se protestat aktuale në fakt kanë lindur nga një revoltë kundër dy masakrave në Serbi, e cila është një tragjedi për të cilën asnjë shoqëri nuk është mjaftueshëm e përgatitur, por edhe për shkak të reagimeve joadekuate, shpesh çnjerëzore, të autoriteteve dhe të një pjese të madhe të publikut, referuar medias.

“Këto protesta janë të drejtuara politikisht kundër burimeve më të rëndësishme të dhunës, përkatësisht mediave dhe atyre zyrtarëve shtetërorë më përgjegjës për inkurajimin dhe tolerimin e dhunës, përkatësisht ministrit të policisë (Bratislav Gashiq) dhe kreut të policisë sekrete dhe shërbimit sekret (Aleksandar Vulin)”.

Samarxhiq thekson se ne po jetojmë në një kohë të dinamikave ekstreme të ndryshimit, kështu që pozita që kemi sot, ose përshtypja që na rrethon sot, mund të mos jetë më e vlefshme për të ardhmen.

“Në këtë kuptim, shpresoj që ndryshimet me të cilat ballafaqohen evropianët në përgjithësi do të ndodhin gjithashtu – do t’i reduktoja në përballjen me trashëgiminë e populizmit dhe agresionit rus kundër Ukrainës si sfida me të cilat Europa do të duhet të përballet në secilin prej territoreve të saj dhe në secilën nga periferitë e saj, përfshirë Serbinë dhe Kosovën”.

Sa i përket qëndrimit të Perëndimit ndaj Vuçiqit dhe Serbisë, bashkëbiseduesi i Geopost thekson se Perëndimi ka filluar të reagojë shumë vonë ndaj problemeve të korrupsionit dhe krimit të organizuar.

“Dhe derisa korrupsioni është politik, jo vetëm ekonomik, dhe po i referohem ndikimit rus dhe kinez, janë dy pika të rëndësishme të bastionit ekonomik të Vuçiqit – veriu i Kosovës dhe porti i Tivarit – nga ku transportohen substancat ilegale”.

Dhe transferimi i substancave të paligjshme është një shpjegim për bumin ekonomik me të cilin, thotë ai, Vuçiq deri vonë ka bërë të lumtur klasën e mesme.

“Në fakt, në muajin e fundit, ata që kanë qenë përfituesit e tranzicionit të tij, apo ata që nuk janë dëmtuar padrejtësisht në atë tranzicion, janë rebeluar kundër Vuçiqit, por Vuçiqin dhe Daçiqin i kanë përkrahur humbësit e tranzicionit, të cilët kanë premtuar që nga viti 2012 se kjo nuk do të ndodhë më, dhe ata janë ata që janë”.

Samarxhiq beson se forcat e shtuara të KFOR-it në veri të Kosovës për momentin po kontribuojnë në ndarjen e Kosovës, duke kujtuar deklaratën e fundit të kryetarit të Listës Serbe, në të cilën ai shprehet i kënaqur me përforcimet e miratuara nga KFOR-i në kuptimin që ata respektojnë angazhimet e marra dhe se ai u beson atyre.

Dhe jo vetëm me këtë rast, ne po vijmë edhe në situatën absurde që Perëndimi po e ndëshkon Kurtin dhe po lejon Vuçiqin dhe miqtë e tij në Bosnje dhe Mal të Zi, dhe gjithnjë e më shumë prej tyre në Zagreb, të bëjnë pothuajse gjithçka”, tha Samarxhiq.

Kosova, thotë ai, është ende palë e dënuar në marrëdhëniet me BE-në, pasi liberalizimi i vizave ende nuk ka ndodhur.

“Sanksioneve ndaj Kosovës do t’i shtoja edhe qëndrimin diskriminues të BE-së në përgjithësi ndaj myslimanëve të Ballkanit, të cilët kanë të drejtë të jenë evropianë po aq e më shumë se myslimanët në Gjermani apo Francë”.

A kanë potencialin “protestat kundër dhunës” disajavore të mbajtura në Beograd për të qenë një forcë reale për ndryshim në Serbi nëse dihet se opozita, me përjashtime të vogla, është e bashkuar kundër Vuçiqit, por ideologjikisht nuk ndryshojnë. Para së gjithash, kur bëhet fjalë për marrëdhëniet me Kosovën, Malin e Zi, BeH…

Samarxhiq: Dyshimet që ju ngrini për përmasat e këtyre protestave janë të justifikuara në kuptimin që të gjitha protestat kundër Vuçiqit në dhjetë vitet e fundit janë mbajtur nën sloganin “Vitin e ardhshëm në Prizren”. Kjo ishte vetëm një nga frazat që u përdorën për të vënë në dukje se shoqëria politike serbe po rrotullohet në qarqe, se ajo nuk është në gjendje të kapërcejë kufizimet e veta, të cilat jo vetëm janë rreptësisht politike, por rrjedhin edhe nga dështimi për të pranuar realitetin.

Protestat aktuale janë në fakt rezultat i një revolte për dy masakra – në shkollën fillore “Vladislav Ribnikar” në Beograd dhe në një fshat afër Mlladenovacit – dhe reagimeve joadekuate, shpesh çnjerëzore, të autoriteteve dhe një pjese të madhe të publikut, e kam fjalën për mediat.

Ndoshta asnjë shoqëri nuk është mjaftueshëm e përgatitur për ngjarje të tilla, por në çdo rast, një seri fatkeqe tragjedish dhe reagimesh të tmerrshme ndaj tragjedive i nxjerr njerëzit në rrugë. Pra, këto protesta janë të drejtuara politikisht kundër burimeve më të rëndësishme të dhunës, përkatësisht mediave dhe atyre zyrtarëve shtetërorë që janë më përgjegjës për inkurajimin dhe tolerimin e dhunës, përkatësisht ministrit të policisë (Bratislav Gashiq) dhe kreut të policisë sekrete dhe shërbimit sekret (Aleksandar Vulin).

Ky qëndrim jep hapësirë për optimizëm, pasi kërkesat nuk janë të ngjyrosura ngushtë politikisht, të përcaktuara nga asnjë parti politike, dhe në protestë ka parti të ndryshme – origjinale dhe të ndërhyra.

Së dyti, është e domosdoshme që shikuesit dhe lexuesit tuaj të jenë të vetëdijshëm se po jetojmë në një kohë dinamike të jashtëzakonshme ndryshimesh, në mënyrë që pozicioni që kemi sot, apo përshtypja që na rrethon sot, të mos vlejë për të ardhmen.

Në këtë kuptim, shpresoj që ndryshimet me të cilat përballen evropianët në përgjithësi do të ndodhin gjithashtu – do t’i reduktoja në përballjen me trashëgiminë e populizmit dhe agresionit rus kundër Ukrainës si sfida me të cilat Europa do të duhet të përballet në secilin prej territoreve të saj dhe në të gjitha periferitë e saj, përfshirë Serbinë dhe Kosovën.

Serbia do të “marrë frymë” nëse, siç parashikohej, Ukraina mposht Rusinë?

Samarxhiq: Nuk kam iluzione se ndjenjat dhe opinionet në Serbi janë në anën ruse, por nuk do të besoja shumë në cilësinë e atyre ndjenjave, sepse ajo cilësi nuk ekziston në të vërtetë, posa ndjenjat dhe opinionet janë të tillë.

Perëndimi ka sanksionuar Prishtinën pas dhunës së fundit në veri të Kosovës. Serbia kaloi pa qortim. Deri kur do të lejohet Vuçiq të luajë lojën e “përshkallëzimit në de-përshkallëzimi”?

Samarxhiq: Kjo është një pyetje që ka qenë e hapur në dhjetë vitet e fundit, jo vetëm që nga Marrëveshja e parë e Brukselit në 2013, por edhe nga një sërë konventash të shkruara dhe të pashkruara që lejuan Vuçiqin të merrte pushtetin në 2012 me pëlqimin e Gjermanisë dhe administrata të tjera të rëndësishme evropiane që nuk kishin asgjë kundër në atë kohë. Ai ka bërë premtime shumë specifike që shkojnë në thelb të politikës serbe, se nuk mund të mbyllësh asnjë problem madhor nëse ata që e kanë shkaktuar problemin nuk marrin përgjegjësi dhe e mbajnë atë.

Radikalët e Vuçiqit dhe komunistët e Daçiqit kanë bërë telashe së paku që nga viti 1903. Është një virus që është ngulitur në identitetin e opinionit politik serb dhe këtë virus mund ta zhdukni vetëm nëse i çoni në absurd shkaqet e të gjitha devijimeve, kjo ishte ideja për të cilën Vuçiq mori mbështetje gjatë gjithë këtyre viteve dhe ende ka atë.

Vuçiqit ende nuk i është dhënë një alternativë serioze politike dhe opozita në Serbi në fakt po e ndjek atë, jo vetëm duke reaguar fëmijërisht ndaj të gjitha provokimeve, por opozita në thelb është e të njëjtit mendim, i cili vlen jo vetëm për Kosovën dhe shqiptarët e Kosovës dhe fqinjët të tjerë, ose për marrëdhëniet ndërkombëtare, ata janë në një mendje për çdo platformë të vetme të ekonomisë, tranzicionit, organizimit të institucioneve, kulturës dhe, së fundi, natyrisht, qëndrimet ndaj integrimit evropian, i cili në përgjithësi është negativ, dhe qëndrimet ndaj Rusisë, që janë përgjithësisht pozitive.

Cilat janë, sipas jush, idetë që qëndrojnë prapa politikës perëndimore ndaj rajonit për momentin? Kënaqja e oreksit të lojtarëve individualë, të cilët vazhdimisht i kalojnë “vijat e kuqe” në dëm të vendeve më të vogla (Kosova, Mali i Zi, Bosnja dhe Hercegovina). Sipas zyrtarëve perëndimorë, në Serbi nuk ka korrupsion. Për vite me radhë, Perëndimi duket se ka ruajtur një marrëdhënie shumë të ngjashme, iluzore me Putinin.

Samarxhiq: Nëse do të filloja nga fundi, mendoj se Perëndimi ka filluar të reagojë shumë vonë ndaj problemeve të korrupsionit dhe krimit të organizuar. Dhe përderisa korrupsioni është politik, jo vetëm ekonomik, dhe unë mendoj për ndikimin rus dhe kinez, ka dy pika të rëndësishme në bastionin ekonomik të Vuçiqit – veriun e Kosovës dhe portin e Tivarit – nga ku transportohen substancat ilegale. Dhe transferimi i substancave të paligjshme është një nga shpjegimet e bumit ekonomik me të cilin ai (Vuçiq) deri vonë ka lumturuar klasën e mesme. Në fakt, ata që kanë përfituar nga tranzicioni i tij, ose ata që nuk janë dëmtuar padrejtësisht prej tij, janë rebeluar kundër Vuçiqit muajin e kaluar. Vuçiqin dhe Daçiqin, nga ana tjetër, i përkrahin humbësit e tranzicionit, të cilët që nga viti 2012 u kanë premtuar se nuk do të jenë më dhe kështu kanë mbetur.

Së dyti, në gjithë këtë, është e rëndësishme të kujtojmë se asnjëra palë, as Serbia e as Kosova, as Beogradi e as Prishtina, nuk iu përmbajtën marrëveshjes së parë të Brukselit. Kosova është zotuar për formimin e Asociacionit të Komunave Serbe (AKS), dhe përderisa e kuptoj hezitimin e Prishtinës ndaj një ideje të tillë, është një qëndrim legjitim, por braktisja e zotimit tashmë ka shkaktuar një reagim ndërkombëtar që mund të kontribuojë në ndarjen e Kosovës.

Për momentin forcat e shtuara të KFOR-it në veri të Kosovës po kontribuojnë në ndarjen e Kosovës. Kryetari i Listës Serbe së fundi deklaroi se është i kënaqur me përforcimet e miratuara nga KFOR-i (NATO), se ata i respektojnë zotimet e tyre dhe se u beson atyre. Dhe jo vetëm me këtë shembull, po vijmë edhe në situatën absurde që Perëndimi po e ndëshkon Kurtin dhe po lejon Vuçiqin dhe shokët e tij të bëjnë pothuajse gjithçka në Bosnje dhe Mal të Zi, e gjithnjë e më shumë në Zagreb.

Kurtin e kam ndjekur që nga ditët kur ishte i burgosur politik. Më lejoni t’ju kujtoj se as qeveritë e pas 5 tetorit, qeveria e përkohshme e formuar menjëherë pas 5 tetorit 2000, as qeveria e Zoran Xhinxhiqit nuk ishin shumë të prirur për ta liruar atë nga burgu, ku ai po qëndronte ilegalisht si viktimë e persekutimit. Kurti në atë kohë vepronte si një ekstremist pjesërisht politik, por edhe si një politikan i gatshëm për të marrë rreziqe të mëdha dhe është magjepsëse se si ai, së bashku me shoqërinë kosovare, ka arritur të ndryshojë dhe të evoluojë gjatë njëzet viteve të fundit. Forca e tij qëndron, në fakt, në mënyrën parimore në të cilën ai tregon për parimet themelore të qytetërimit perëndimor se ndarjet etnike janë të papranueshme dhe se, duke respektuar këto parime, ai nuk dëshiron të pranojë ndarje të tilla.

Kosova ka bërë më shumë përparim se çdo vend tjetër në rajon në luftën kundër korrupsionit, në luftën për një gjyqësor të pavarur…

Samarxhiq: Edhe unë do të shikoja nga e ardhmja. Serbisë i duhet një Kosovë e pavarur për të dalë nga iluzionet dhe gabimet e së kaluarës dhe krimet e së kaluarës dhe në përgjithësi për të orientuar zhvillimin e saj në të ardhmen, dhe unë nuk e shoh të mundur evropianizimin e Kosovës pa evropianizimin e Serbisë.

Në këtë kuptim, unë jam i mendimit se duhet të bëhet presion mbi Beogradin dhe Prishtinën për të përmbushur nevojat tona të përgjithshme, që nënkupton një të ardhme të afërt në të cilën Bullgaria dhe Rumania do të hyjnë në zonën Shengen, një të ardhme të afërt që do të thotë, shpresoj, disfata e Rusisë në Ukrainë, dhe që përfshin nevojat tona më specifike, që edhe ne të hyjmë në zonën Shengen, që monedhat tona të euroizohen plotësisht, të bëjmë biznes pa probleme, të lëvizim dhe të gëzojmë reciprokisht transformimin e kulturës.

Dhe në fakt do të nisesha nga ato nevojat tona menjëhershme për t’i shërbyer njëri-tjetrit, për të ndihmuar njëri-tjetrin, jo vetëm në procesin e integrimit evropian, por edhe në përballimin e vështirësive të përditshme që lindin nga varfëria e pamasë dhe një periudhë e gjatë izolimi.

Kosova është ende palë e penalizuar në marrëdhëniet me BE-në, pasi liberalizimi i vizave ende nuk ka ndodhur. Krahas sanksioneve ndaj Kosovës, do të shtoja edhe qëndrimin diskriminues të BE-së në përgjithësi ndaj myslimanëve të Ballkanit, të cilët kanë të drejtë të jenë evropianë po aq e më shumë se myslimanët në Gjermani apo Francë.

Serbisë, siç thatë ju, i duhet një Kosovë e pavarur për të dalë nga iluzionet dhe gabimet e së kaluarës. Në këtë kuptim, a i përshtatet Serbisë një Mal i Zi i pavarur dhe i qëndrueshëm?

Samarxhiq: Mali i Zi nuk i përshtatet Vuçiqit. Serbia nuk e ka pranuar asnjëherë shpalljen e pavarësisë së Malit të Zi, edhe pse ka reaguar në mënyrë paqësore. Ky ishte një absurd tjetër, do të thosha, emocional, sepse bashkimi mes Serbisë dhe Malit të Zi ka qenë gjithmonë më real se bashkimi Serbi-Kosovë, dua të them ngjashmëritë kulturore, por lidhjet tona sociale, historike dhe kulturore janë më të thella. Ne nuk kemi një forcë politike në Serbi që të jetë mjaft relevante për të respektuar jo vetëm realitetin në të cilin Mali i Zi dhe Kosova janë shtete të pavarura nga Beogradi, por edhe nevojën që Serbia të përcaktojë kufijtë e saj në mënyrë që ato të zhduken në zonën Shengen dhe më në fund të bëhet një shtet i plotë në vend të një shtet provizor jo të plotë që i përshtatet elementëve radikalë dhe kriminalë dhe Rusisë, dhe që statusi i paplotësimit të bëhet një gjë e së kaluarës për fqinjët, për Malin e Zi, për Kosovën, për Maqedoninë e Veriut dhe për Bosnje-Hercegovinën. Kam vërejtur edhe një lobim të rrezikshëm, nga Beogradi dhe Moska dhe në Zagreb, në rrethet e së majtës socialiste, pranë patriarkut serb. Derisa t’i vendosen kufij të qartë, Vuçiq nuk do të heqë dorë nga synimet e tij, të cilat kanë qenë thelbi i politikës serbe në 120 vitet e fundit, për të prodhuar përkohshmëri, paqëndrueshmëri dhe fatkeqësi.

Si i shihni rezultatet e zgjedhjeve parlamentare të kësaj jave në Mal të Zi? A është ky një vazhdimësi e paqëndrueshmërisë politike?

Samarxhiq: Shumica e partive politike që hynë në Kuvendin e Malit të Zi janë lojtarë të Vuçiqit, përfshirë edhe deputetët shqiptarë që janë lojtarë të Ramës, që në fakt është e njëjta gjë. Vuçiq dhe Rama ndajnë idenë e një ndarjeje të re territori në vija etnike, e cila do të zbatohej edhe për komunitetet shqiptare në Mal të Zi. Koalicioni i tyre rajonal është në kundërshtim me të gjitha interesat e Kosovës, nëse Kurti është i sinqertë në synimin e tij për të mos zbatuar ndarje etnike dhe në kuptimin e daljes së Kosovës nga statusi dhe nga gjendja e një shteti të papërfunduar penal.

Lojtarët dhe analistët ka të ngjarë të kenë pritshmëri nga koalicioni që fitoi shumicën e vendeve, dhe unë do t’ju kujtoja se ‘Evropa Tani’ është një formacion klerofashist, kleroibe i shërbimeve serbe që, pas vitit 2020, aktorët e tyre të rëndësishëm vënë në pikëpyetje statusin e Malit të Zi në NATO, se ata kanë mbështetur synimet irredentiste të Kishës Ortodokse Serbe, e cila është një nga lojtarët më të rrezikshëm rus në Evropën Juglindore, se kanë vënë në pikëpyetje stabilitetin fiskal dhe monetar të Malit të Zi, dhe se ata janë promotorët e idesë së Ballkanit të Hapur, që në fakt është ideja e ndarjes së sferës së interesit mes Zagrebit, Beogradit dhe Tiranës./The Geopost.

(Kosova Sot Online)