Publikohet raporti i raportuesve për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, lexoni detajet

Është bërë publik raporti i raportuesve për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Ky raport ndahet në gjashtë pjesë: hyrja, korniza kushtetuese, demokracia, sundimi i ligjit, të drejtat e njeriut dhe konkluzionet kyce.

Në pjesën për demokracinë, fillimisht flitet për kuvendin.

“Përfaqësuesit e partive opozitare na konfirmuan se rregullorja e Kuvendit ofron hapësirë ​​të mjaftueshme që opozita të dëgjojë zërin e saj dhe se të drejtat e opozitës në përgjithësi respektohen. Disa komisione të rëndësishme kryesohen nga opozita, një e treta e deputetëve të Kuvendit mund të kërkojnë ngritjen e një komisioni hetimor dhe gjashtë anëtarë të Kuvendit kanë të drejtën e iniciativës legjislative.”

Raportuesit përmenden Kodin Civil, i cili vitin e kaluar dështoi të miratohet dhe më nuk është proceduar në Kuvend. Sipas tyre, bojkotimi nga përfaqësuesit serbë dhe partive opozitare e bën më të vështirë punën efektive të Kuvendit.

 “Dëgjuam kritika nga disa bashkëbisedues kosovarë dhe ndërkombëtarë për një proces joefikas të ligjbërjes me miratimin e ligjeve të rëndësishme si Kodi Civil dhe ndryshimet në ligjin për lirinë e besimit që po vonohen në mënyrë të paarsyeshme. Raporti i Komisionit Evropian për Kosovën tregon mungesën e shpeshtë të kuorumit si arsye për vonesa të tilla.[31] Polarizimi i shtuar dhe bojkotimi i Kuvendit nga partitë opozitare dhe përfaqësuesit serbë të Kosovës e bëjnë gjithnjë e më të vështirë punën efektive të Kuvendit. Ndryshe, përfaqësuesit e Kuvendit iu referuan numrit të madh të ligjeve të miratuara gjatë legjislaturës aktuale.”

Në raport thuhet se përfaqësuesit e Kuvendit shprehën keqardhje për bojkotimin e Kuvendit nga përfaqësuesit e komunitetit serb dhe mungesën e pluralizmit politik brenda këtij komuniteti.

“Të gjithë përfaqësuesit serbë i përkasin një partie të vetme, Listës Serbe, e cila konsiderohet gjerësisht si instrument i politikës së Beogradit dhe jo një parti e interesuar për mbrojtjen e të drejtave të komunitetit serb në Kosovë. Pavarësisht se ishin ftuar, përfaqësuesit e Listës Serbe nuk iu përgjigjën ftesës sonë për t’u takuar.”

Raportuesit kanë vlerësuar se zgjedhjet në Kosovë përgjithësisht konsiderohen si të lira, të ndershme dhe konkurruese. Në këtë pjesë janë përmendur edhe zgjedhjet në Veri, derisa për kryetarët aktualë thuhet se u mungon legjitimiteti dhe se duhet të gjendet një zgjidhje politike.

“Zgjedhjet e fundit të përgjithshme u fituan me vendosmëri nga opozita e mëparshme dhe zgjedhjet e fundit komunale u fituan në shumicën e vendeve nga kandidatët e partive opozitare. Siç u përmend më lart, zgjedhjet e fundit komunale në veri të Kosovës u bojkotuan nga partia politike që përfaqëson komunitetin serb. Prandaj pjesëmarrja ishte jashtëzakonisht e ulët (midis 1% dhe 6%) dhe kryetarët e komunave dhe kuvendet komunale në këto komuna u mungon legjitimiteti. Duhet të gjendet një zgjidhje politike për këtë problem.”

Në raport flitet për Qeverinë dhe përbërjen e saj, teksa thekson ministrin për Komunitete dhe Kthim, Nenad Rashiq, për të cilin thotë se duket i motivuar për të përmirësuar pozitën e komuniteteve joshumicë por ka pak mbështetje politike brenda komunitetit serb.

“Në kuadër të Qeverisë ekziston një zëvendëskryeministër boshnjak për çështje të pakicave dhe të drejtat e njeriut dhe një ministër serb për komunitete dhe kthim. Ekziston edhe një Ministër Turk i Zhvillimit Rajonal dhe një Ministër Egjiptian i Administrimit të Pushtetit Lokal. Ministri për Komunitete dhe Kthim duket i motivuar për të përmirësuar pozitën e komuniteteve joshumicë, por ka pak mbështetje politike brenda komunitetit serb. Ndikimi i tij dhe ndikimi i zëvendëskryeministrit varet nga mbështetja e kryeministrit. Zëvendëskryeministri përgatiti një – ende për t’u miratuar – draft Strategjinë për Mbrojtjen dhe Promovimin e të Drejtave të Komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre. Fondet buxhetore për programet që do të realizohen nën përgjegjësinë e Ministrit për Komunitete dhe Kthim janë të kufizuara.”

Raportuesit kanë bërë të ditur se Asociacioni i Komunave të Kosovës ka shprehur kënaqësi me me gjendjen e vetëqeverisjes lokale duke përfshirë edhe decentralizimin financiar.

Në pjesën për vetëqeverisjen lokale flitet sërish për komunat në Veri, ku thuhet se autoritetet e Kosovës duhet të bëjnë përpjekje për ta inkurajuar elektoratin serb të marrë pjesë në zgjedhje.

“Situata aktuale në komunat e veriut, ku kryetarët aktualë dhe kuvendet komunale nuk gëzojnë legjitimitet të mjaftueshëm demokratik për shkak të bojkotit të zgjedhjeve të prillit 2023 nga popullata lokale serbe, është dukshëm e pakënaqshme. Autoritetet e Kosovës duhet të bëjnë çdo përpjekje për të inkurajuar elektoratin serb të Kosovës që të marrë pjesë në procesin zgjedhor, edhe nëse nuk janë të vetmet që kanë ndikim në një pjesëmarrje të tillë.”

Çështja e Asociacionit të komunave me shumicë serbe nuk është lënë pa u përmendur, për të cilin thuhet se ka qenë burimi kryesor i tensioneve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe mes autoriteteve të Kosovës dhe komunitetit serb.

“Marrëveshja e parë mbi parimet që rregullojnë normalizimin e marrëdhënieve, e lidhur ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në vitin 2013 dhe ndërmjetësuar nga BE-ja parashikon: “Do të ketë një Asociacion/Bashkësi të komunave me shumicë serbe në Kosovë” në përputhje me Kartën Evropiane të Vetë Lokale. -Qeveria dhe ligji i Kosovës dhe Asociacioni/Bashkësia do të kenë ‘vështrim të plotë të fushave të zhvillimit ekonomik, arsimit, shëndetësisë, planifikimit urban dhe rural’.[34] Kjo marrëveshje, e cila është nënshkruar nga kryeministri i Kosovës (dhe Serbisë), është ratifikuar si marrëveshje ndërkombëtare më 27 qershor 2013 nga Kuvendi i Kosovës.”

Sipas raportuesve, origjina e këtyre marrëveshjeve dhe dispozitave gjendet në raportin e Martti Ahtisaarit, për të cilin thotë se vuri në dukje pozitën dhe të drejtat e komuniteteve “e cila është e vërtetë edhe sot sa ishte në vitin 2007”.

“Komunitetet pakicë të Kosovës – në veçanti serbët e Kosovës – vazhdojnë të përballen me kushte të vështira jetese. Dhuna e ushtruar ndaj tyre në verën e vitit 1999 dhe në mars 2004 ka lënë një trashëgimi të thellë. Përderisa liderët e Kosovës i kanë shtuar përpjekjet e tyre për të kontaktuar serbët e Kosovës dhe për të përmirësuar zbatimin e standardeve, mbrojtja e të drejtave të komuniteteve pakicë kërkon angazhimin e tyre edhe më të madh. Në të njëjtën kohë, serbët e Kosovës duhet të angazhohen në mënyrë aktive në institucionet e Kosovës. Ata duhet të ndryshojnë pozicionin e tyre themelor të mosbashkëpunimit; vetëm me përfundimin e bojkotit të tyre ndaj institucioneve të Kosovës, ata do të mund të mbrojnë efektivisht të drejtat dhe interesat e tyre.

Në bazë të këtij vlerësimi, Propozimi Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës, i cili iu bashkëngjit raportit nga i dërguari special, përfshinte formulimin e mëposhtëm nën titullin e decentralizimit:

Dispozitat e gjera të decentralizimit synojnë të promovojnë qeverisjen e mirë, transparencën, efektivitetin dhe qëndrueshmërinë fiskale në shërbimin publik. Propozimi fokusohet në veçanti në nevojat dhe shqetësimet specifike të komunitetit serb të Kosovës, i cili do të ketë një shkallë të lartë të kontrollit mbi punët e veta. Elementet e decentralizimit përfshijnë, ndër të tjera: kompetencat e zgjeruara komunale për komunat me shumicë serbe të Kosovës (siç janë fushat e kujdesit të mesëm shëndetësor dhe arsimit të lartë); autonomi e gjerë komunale në çështjet financiare, duke përfshirë aftësinë për të marrë fonde transparente nga Serbia; dispozitat për partneritetet ndërkomunale dhe bashkëpunimin ndërkufitar me institucionet serbe; dhe themelimi i gjashtë komunave të reja ose të zgjeruara dukshëm me shumicë serbe të Kosovës.”

“Një dokument i titulluar “Asociacioni/Bashkësia e komunave me shumicë serbe në Kosovë – parimet e përgjithshme/ elementet kryesore” është përgatitur në vitin 2015 për të zbatuar marrëveshjen e vitit 2013. Presidenti i atëhershëm i Kosovës ia referoi këtë dokument Gjykatës Kushtetuese për shqyrtim të kushtetutshmërisë së tij. Gjykata Kushtetuese në dhjetor 2015 e shpalli këtë dokument si antikushtetues në disa aspekte.”

“Gjykata konstatoi se kuadri ligjor i propozuar “nuk përmbushte plotësisht standardet kushtetuese”. Megjithatë, Gjykata nuk e përjashtoi mundësinë e një asociacioni të tillë apriori dhe në përgjithësi. Gjykata u mor me propozimet specifike të paraqitura në Parimet e Përgjithshme dhe Gjykata u shqetësua ndër të tjera nga paqartësia e termit “exercise full overvieë” (në versionin anglisht) dhe përkthimet e tij të ngjashme, por jo identike në gjuhën shqipe dhe serbe. Për më tepër, Gjykata vuri në dukje se Parimet në lidhje me strukturën organizative të Asociacionit/Bashkësisë ngritën shqetësime në lidhje me respektimin e diversitetit të komuniteteve rezidente brenda komunave pjesëmarrëse dhe pasqyrimin e këtij diversiteti në personelin dhe strukturat e Asociacionit/Komunitetit siç kërkohet nga Kushtetuta. Gjykata konstatoi se Asociacionit/Bashkësisë nuk mund t’i jepet autoriteti i plotë dhe ekskluziv për të promovuar interesat e komunitetit serb të Kosovës vetëm në marrëdhëniet e tij me autoritetet qendrore.”

Në raport thuhet se politikanët kosovarë e kanë përdorur vendimin e kushtetueses për asociacionin, për të deklaruar se themelimi i tij është antikushtetues dhe nuk është arritur marrëveshje për statutin e mundshëm të një asociacioni të tillë.

Tutje thuhet se në momentin që raportuesit e kanë vizituar Kosovën, qeveria nuk dëshironte të themelonte asociacionin.

“Ky gjykim është përdorur nga politikanët kosovarë për të deklaruar se themelimi i një shoqate të tillë është antikushtetues në vetvete dhe nuk është arritur marrëveshje e re për statutin e mundshëm të një shoqate të tillë. Në momentin e vizitës sonë, qeveria aktuale duket se nuk dëshiron të themelojë një shoqatë të tillë.”

Mirëpo, raportuesit thonë se një interpretim i tillë i vendimint të Kushteueses ëshë abuziv.

“73. Megjithatë, një interpretim i tillë i vendimit të Gjykatës Kushtetuese është abuziv. Përderisa Gjykata ishte kritike për dokumentin specifik të dorëzuar në të, ajo shprehimisht u shpreh “që Asociacioni/Bashkësia e komunave me shumicë serbe do të themelohet siç parashihet në Marrëveshjen e Parë, të ratifikuar nga Kuvendi i Republikës së Kosovës dhe të shpallur nga Presidenti i Republikës së Kosovës”.”

Sa i përket asociacionit, disa bashkëbisedues i kanë thënë raportuesve se asociacioni mund të bëhet instrument i autoriteteve serbe për të ndërhyrë në Kosovë dhe se mund të përdoret për qëlime separatiste.

“82. Disa bashkëbisedues shprehën shqetësimin se një shoqatë e tillë mund të bëhet instrument i autoriteteve serbe për të ndërhyrë në Kosovë dhe madje mund të përdoret për qëllime separatiste duke pasur parasysh situatën aktuale në veri të Kosovës dhe në entitetin Republika Srpska të Bosnje-Hercegovinës. Është legjitime të kërkohet që statuti i shoqatës të jetë në përputhje me legjislacionin e Kosovës. Gjithashtu nuk ka asnjë obligim për Kosovën që të pranojë që kompetencat t’i jepen një shoqate të tillë që normalisht i përkasin autoriteteve qendrore. Delegimi i kompetencave shtesë nga autoritetet qendrore është sigurisht i mundur me marrëveshje të palëve. Shtrirja e kompetencave të komunave është gjithsesi mjaft e gjerë dhe, sipas legjislacionit të Kosovës, disa komuna serbe, bazuar në propozimin e Ahtisaarit, kanë zgjeruar kompetencat në fushën e kujdesit të mesëm shëndetësor dhe arsimit, dhe të gjitha komunat me shumicë serbe i kanë përmirësuar. kompetencat në fushën e kulturës.[38] Duket se nuk ka asnjë arsye ligjore pse këto komuna nuk duhet të jenë në gjendje, në baza vullnetare, të bashkërendojnë ushtrimin e kompetencave të tyre dhe të bashkojnë në raste të përshtatshme ushtrimin e këtyre kompetencave. , duke u kuptuar se ka kufizime për një bashkim të tillë pasi që komunat me shumicë serbe në jug nuk kanë territor të afërt. Kjo qasje është në përputhje me planin e Ahtisaarit, i cili parasheh që “Përgjegjësitë komunale në fushën e kompetencave të tyre dhe të zgjeruara mund të ushtrohen përmes partneriteteve komunale”.”

Më tutje përmendet takimi i Kurtit me Vuciqin më 27 shkurt, ku u dakorduan për njohjen reiproke të pasaportave, diplomave, targave dhe vulave doganore dhe se Serbia nuk do të kundërshtojë anëtarësimin e  Kosovës në organizata ndërkombëtare.

“83. Më 27 shkurt 2023, kryeministri i Kosovës Albin Kurti dhe presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq ranë dakord për skicat e një marrëveshjeje të re, pas përpjekjeve të ndërmjetësimit të BE-së nga Përfaqësuesi i Lartë Josep Borrell dhe Përfaqësuesi Special për Dialogun Beograd-Prishtinë, Miroslav Lajčák.[4] Të dyja palët ranë dakord ndër të tjera që të njohin reciprokisht dokumentet dhe simbolet e tyre përkatëse kombëtare, duke përfshirë pasaportat, diplomat, targat dhe vulat doganore; dhe se Serbia nuk do të kundërshtonte anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare, ndërsa neni 7 i referohet “një niveli të duhur të vetë-menaxhimit për komunitetin serb në Kosovë”.”

Sipas raportuesve, krijimi i asociacionit është obligim ndërkombëtar i Kosovës dhe se duket i domosdoshëm për të reduktuar tensionet. Raportuesit kanë rekomanduar se duhet të themelohet asociacioni në përputhje me rendin juridik të Kosovës.

84. Mundësia për të krijuar një shoqatë të tillë nuk është një kërkesë e përgjithshme që rezulton nga standardet e Këshillit të Evropës. Në rastin e Kosovës, megjithatë, është obligim ndërkombëtar i Kosovës dhe duket i domosdoshëm për të reduktuar tensionet ndërmjet shumicës dhe komunitetit serb të Kosovës. Prandaj rekomandohet që autoritetet e Kosovës të braktisin kundërshtimin e tyre ndaj themelimit të Asociacionit dhe të hyjnë në negociata me mirëbesim për statutin e mundshëm të një shoqate të tillë, i cili do të duhej të ishte plotësisht në përputhje me rendin juridik të Kosovës.”