E vërteta e papërshtatshme rreth Arabisë Saudite

Shkruan: RICHARD N. HAASS

Dokumentari i vitit 2006 ,"Një e Vërtetë e Papërshtatshme" ("An Inconvenient Truth"), nënvizon përpjekjet e ish-nënpresidentit amerikan, Al Gore, për të paralajmëruar amerikanët e tij për rreziqet e ngrohjes globale. Ajo që e bëri të vërtetën të papërshtatshme është se shmangia e ndryshimeve klimatike katastrofike do të kërkonte që njerëzit të jetonin ndryshe dhe, në disa raste, të heqin dorë nga ajo që duan (të tilla si makinat me gaz). Për gati dy muaj, ne kemi jetuar me një të vërtetë tjetër të papërshtatshme - që kur Jamal Khashoggi, një gazetar saudit që punonte për 'Washington Post' dhe që jetonte në Shtetet e Bashkuara, u zhduk pasi hyri në konsullatën e Arabisë Saudite në Stamboll. Një pjesë e madhe e së vërtetës është e pamohueshme: Khashoggi u vra nga individë me lidhje të ngushta me qeverinë saudite dhe udhëheqësin e saj de facto, Princin e Kurorës Mohammed bin Salman (i njohur gjerësisht si MBS). Javët e mohimeve dhe gënjeshtrave zyrtare saudite vetëm përforcuan përfundimin - tani edhe gjykimin e raportuar të CIA-s - se vrasja ishte paramenduar dhe miratuar në krye. Roli i drejtpërdrejtë i MBS mund të mos jetë 100% i dëshmuar, por shumica e vëzhguesve familjarë me Arabinë Saudite kanë pak dyshime. Ky nuk është një sistem që toleron shumë gazetari të lirë. Strategjia saudite për t'u marrë me protestën ndaj vrasjes së Khashoggit Ajo që e bën të vërtetën të papërshtatshme është rëndësia strategjike e Arabisë Saudite. Mbretëria ende përbën mbi 10% të prodhimit global të naftës. Fondi i pasurisë sovrane të saj është rreth 500 miliardë dollarë. Arabia Saudite është vendi më me ndikim sunit arab, duke zënë një rol të veçantë brenda botës myslimane, për shkak të rolit të saj si kujdestar i vendeve më të shenjta të Islamit. Është thelbësore për çdo politikë të përballjes me Iranin. Për më tepër, MBS, përkundër të gjitha gabimeve të tij, është deri diku reformator, duke kuptuar se vendi i tij duhet të hapet dhe të diversifikohet nëse do të lulëzojë dhe familja mbretërore duhet të mbijetojë. Ai është gjithashtu popullor në shtëpi, veçanërisht te sauditët e rinj, të cilët përbëjnë pjesën më të madhe të popullsisë. Problemi është se gabimet e princit të ri dhe impulsiv të kurorës janë shumë. Përveç rolit të tij në vrasjen e Khashoggit, ai pa kujdes urdhëroi sulmin saudit ndaj Jemenit që shkaktoi ekuivalentin e vendit të tij të luftës amerikane në Vietnam - një katastrofë strategjike dhe humanitare. Ai rrëmbeu kryeministrin libanez, bëri gjithçka që mund të minonte Katarin, arrestoi sauditët e pasur që refuzuan të përqafonin konsolidimin e pushtetit, ngriu marrëdhëniet diplomatike me Kanadanë për një postim kritik dhe burgosi aktivistë politikë, duke përfshirë gratë që kërkonin më shumë të drejta. Strategjia saudite për t'u marrë me protestën ndaj vrasjes së Khashoggit është e qartë: injorimi i problemit dhe tejkalimi i tij me sa më pak pasoja. MBS dhe rrethi i tij i brendshëm llogarisin se zemërimi i botës do të zbehet, duke pasur parasysh rëndësinë e vendit të tyre. Ai ka arsye të mirë për të besuar se shtetet e tjera sunite arabe do të qëndrojnë pranë tij, duke marrë parasysh subvencionet që ai ofron. Kufizime për shitjen e armëve të SHBA-së Izraeli gjithashtu ka treguar mbështetje për MBS-në, për shkak të gatishmërisë së tij për të lëvizur në drejtim të normalizimit të marrëdhënieve dhe, më e rëndësishmja, interesit të përbashkët të dy vendeve për të luftuar ndikimin iranian në rajon. Dhe administrata e presidentit amerikan Donald Trump është duke qëndruar pranë njeriut të saj, deri tani duke refuzuar të pranojë rolin e tij në vrasjen e Khashoggi dhe duke iu rezistuar thirrjeve për sanksione kundër Arabisë Saudite. Atëherë, çfarë duhet bërë? Ish-sekretari amerikan i Shtetit James A. Baker kohët e fundit tërhoqi një paralelizëm me politikën amerikane ndaj Kinës në vitin 1989, në kohën e masakrës së studentëve protestues në sheshin Tiananmen të Pekinit. Administrata e George H.W. Bushit (pjesë e së cilës isha edhe unë) punoi shumë për të fiksuar 'gjilpërën': duke futur sanksione për të përçuar pakënaqësi me qeverinë kineze, por duke e kufizuar ndëshkimin dhe duke mbajtur linjat e komunikimit të hapura, duke pasur parasysh rëndësinë e Kinës. A do të ishte e qëndrueshme një politikë e ngjashme ndaj Arabisë Saudite? Në mënyrë ideale, qeveritë amerikane dhe evropiane do të bënin të ditur se ata do të ishin më të hapur për të punuar me Arabinë Saudite nëse fuqia e Princit të Kurorës do të zvogëlohej. Duhet të ketë gjithashtu kufizime për shitjen e armëve të SHBA-së dhe mbështetjen e inteligjencës, gjë që fatmirësisht ka të ngjarë që Kongresi amerikan të imponojë. Por, më e rëndësishme se çdo sanksion do të ishte që të rritej presioni publik dhe privat ndaj MBS-së lidhur me atë që nevojitet dhe çfarë duhet të shmanget. Ajo që nevojitet është një shtytje e bashkërenduar për t'i dhënë fund konfliktit të Jemenit. Ajo që duhet të shmanget është shfrytëzimi i animusit antiIran të administratës Trump për të provokuar një konfrontim të armatosur që do t'i detyronte të tjerët të kapërcenin shqetësimet e tyre dhe anën me Arabinë Saudite. Një luftë me Iranin do të ishte e kushtueshme dhe e rrezikshme. MBS duhet të bëhet që të kuptojë se SHBA-ja do të jetë një partner strategjik për Arabinë Saudite vetëm nëse ai vepron me përmbajtje më të madhe në Jemen dhe gjetkë dhe me respekt më të madh për interesat e SHBA-së. Konsultimet duhet të mbahen edhe me Kinën dhe Rusinë. Ndryshe nga SHBA-ja, të dyja këto kanë marrëdhënie pune me Arabinë Saudite dhe Iranin, gjë që iu jep atyre stimulim për parandalimin e një lufte të tillë apo mbarimin e saj sa më të shpejtë, nëse veç fillon. Shumë shpesh në Lindjen e Mesme, një situatë e keqe bëhet një situatë edhe më e keqe. MBS ka krijuar një situatë të keqe. Qëllimi duhet të jetë vendosja e kufijve të mjaftueshëm në mënyrë që të mos bëhet më keq.

(Kosova Sot)