Demokracitë nuk luftojnë mes tyre ato hecin drejt paqes së përjetshme

Shkruan: Mr.Ali Hertica

Është quajtur një nga ligjet e hekurta të shkencës politike: demokracitë nuk bëjnë luftë me njëra-tjetrën. Më shumë se dyqind vjet më parë, filozofi gjerman Immanuel Kant shkroi në librin e tij Zum ewigen Frieden ("Drejt paqes së përjetshme") se lufta do të ndodhte më rrallë nëse qytetarët, jo elitat, do të kishin kontrollin përfundimtar mbi të.Studime të shumta kanë treguar që atëherë mundësia e luftës midis vendeve zvogëlohet ndjeshëm pasi të dy vendet bëhen më demokratike.

Kini parasysh, këtu nuk bëhet fjalë për luftënxitës në përgjithësi – demokracitë sulmojnë rregullisht vendet jodemokratike, ndonjëherë edhe me synimin e theksuar të demokratizimit të këtyre vendeve… – por për akte lufte ndërmjet vendeve demokratike.Por pse ekziston ky ligj empiric. Edhe pse ka prova dërrmuese për teorinë e paqes demokratike, arsyet pas saj janë ende objekt debati.

Një studim i ri nga shkencëtarët politikë Michael Tomz dhe zbulon se opinioni publik luan një rol të rëndësishëm në shpjegimin e paqes demokratike. Në fund të fundit, kontrolli publik mbi rezultatet e politikave është tipari dallues midis sistemeve demokratike dhe autokratike. Por pse një publik demokratik do të kundërshtonte luftën kundër demokracive të tjera?Së pari, demokracitë e tjera mund të përbëjnë më pak kërcënim për publikun sesa autokracitë. Së dyti, një luftë kundër një demokracie tjetër mund të jetë shumë më e kushtueshme sesa kundër një autokracie, sepse demokracitë janë më efektive në mobilizimin e shoqërive dhe ekonomive të tyre. Së treti, publiku ka më pak rezerva morale për të sulmuar një diktaturë.

Fillimisht shqyrtuan nëse është e vërtetë që publiku është më pacifist në sistemet demokratike sesa në demokracitë e tjera. Ata projektuan një numër eksperimentesh që i kryen në vitin 2010 nëpërmjet anketave të 1273 amerikanëve dhe 762 britanikëve (shih f. 853 të artikullit).Të gjithë të anketuarve iu paraqit një situatë identike në lidhje me përhapjen e armëve bërthamore. Të anketuarit u ftuan të imagjinonin një situatë ku një vend tjetër mund të kishte zhvilluar armën e tij të parë bërthamore brenda gjashtë muajve. Manipulimi eksperimental konsistonte në ndryshimin e karakteristikave të atij vendi tjetër. Prandaj, disa të anketuarve iu tregua një tekst shoqërues i ndryshëm nga të tjerët. Natyrisht nëse ishte demokraci apo diktaturë, por edhe nëse vendi tjetër ishte aleat dhe nëse kapaciteti ushtarak i vendit tjetër ishte po aq i fortë apo më i dobët se ai i vendit.

Është thelbësore të manipulohen pronat e vendit tjetër veçmas nga njëra-tjetra, përndryshe nuk mund të vërtetosh bindshëm se ishte në të vërtetë përmbajtja demokratike e vendit për t'u sulmuar ajo që shpjegon dallimet në gatishmërinë e publikut për të sulmuar. Së fundi, të anketuarit u pyetën nëse instalimet bërthamore të vendit tjetër duhet të sulmohen. Kjo gatishmëri për të sulmuar në mesin e publikut është në fund të fundit ajo që bëjnë Tomz.

Rezultatet tregojnë se 34.2% e britanikëve janë të gatshëm të sulmojnë nëse vendi tjetër nuk është demokraci, krahasuar me 20.9% nëse vendi tjetër është një demokraci. Amerikanët në përgjithësi janë më të gatshëm të sulmojnë, por edhe këtu ata janë më të gatshëm të bëjnë luftë kundër një autokracie (53.5%) sesa kundër një demokracie (41.9%).Është mjaft interesante që Tomz dhe nuk gjejnë asnjë provë bindëse se gatishmëria për të sulmuar varet nga karakteristikat e tjera të vendit që do të sulmohet (aleanca, partneri tregtar, kapaciteti ushtarak).Kërcënimi dhe morali në sondazhin në SHBA, Tomz dhe Weeks bëjnë gjithashtu një sërë pyetjesh në lidhje me shpjegimet e mundshme për paqen demokratike. Për shembull, publiku është më i shqetësuar për kërcënimet specifike dhe të përhapura të luftës nga vendi tjetër kur ky vend tjetër është një autokraci (shih Tabelën 3, f. 856).

Në fund të fundit, ky perceptim i kërcënimit rezulton të jetë arsyeja kryesore pse publiku amerikan do të sulmonte një diktaturë dhe jo një demokraci. Analizat kosto-përfitim të luftës dhe paqes nuk luajnë pothuajse asnjë rol, por morali luan. Amerikanët thjesht e shohin më pak të pamoralshme të sulmojnë një vend autokratik sesa një vend demokratik. Për detaje të mëtejshme dhe rezultate të tjera të panumërta, ju lutemi referojuni artikullit të plotë. Ia vlen shumë hulumtimi i Tomz ka implikime magjepsëse. Për shembull, ajo tregon se elitat politike që duan t'i 'shesin' elektoratit të tyre një sulm ndaj një vendi tjetër duhet ta largojnë kundërshtarin sa më shumë që të jetë e mundur….

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".