Si do të mundet MOXE t’i ndihmojë njerëzit të marrin frymë në Mars?
Një pajisje e zhvilluar nga Instituti i Teknologjisë Massachusetts (MIT) që po shndërron dyoksidin e karbonit në oksigjen në Mars për 16 muajt e fundit, mund të ndihmojë në nxitjen e misioneve të ardhshme njerëzore në Planetin e Kuq, thonë studiuesit.
Eksperimenti i shfrytëzimit të burimeve të oksigjenit në Mars (MOXIE), ka krijuar me sukses oksigjen nga dyoksidi i karbonit që përbën 95% të atmosferës së Marsit, sipas një studimi të fundit të botuar në revistën Science Advances.
Pajisja u nis me roverin Perseverance të NASA-s në shkurt 2021 dhe filloi të prodhonte oksigjen rreth dy muaj më vonë.
Studimi tregon se MOXIE ishte në gjendje të prodhonte oksigjen në shkallën e një peme modeste në Tokë – dhe e bëri këtë në një sërë kushtesh atmosferike.
Studiuesit e NASA-s dhe MIT besojnë se një version "i shkallëzuar" i MOXIE mund të udhëtojë në Mars përpara një misioni njerëzor dhe të prodhojë oksigjen të mjaftueshëm. Ajo gjithashtu mund të nxisë kthimin e raketës në Tokë, thanë studiuesit në një njoftim për shtyp.
"Ne kemi mësuar një sasi të madhe që do të informojë sistemet e ardhshme në një shkallë më të madhe," tha Michael Hecht, hetuesi kryesor i misionit MOXIE në Observatorin Haystack të MIT.
MOXIE ishte projektuar me madhësi të vogël, në mënyrë që të përshtatej në roverin Perseverance, por studiuesit thonë se një më i madh mund të jetë një "fabrikë oksigjeni në shkallë të plotë".
Tani për tani, MOXIE mund të funksionojë vetëm për periudha të shkurtra midis detyrave të eksplorimit dhe misionit të roverit, andaj një pajisje më e madhe e ngjashme mund të funksiononte vazhdimisht.
Performanca e MOXIE në Mars është gjithashtu rasti i parë i "përdorimit të burimeve në vend", ose përdorimit të materialeve të një planeti për të krijuar burime që përndryshe do të duhej të dërgoheshin nga Toka.
"Është historike në këtë kuptim," tha zëvendës hetuesi kryesor i MOXIE, Jeffrey Hoffman, një profesor i praktikës pranë Departamentit të Aeronautikës dhe Astronautikës të MIT.
MOXIE e bën punën e tij duke tërhequr ajrin marsian përmes një filtri që largon ndotësit, sipas MIT. Nga atje, ajri është nën presion dhe dërgohet përmes një pajisjeje që ndan ajrin e mbushur me dyoksid karboni në jone oksigjeni dhe monoksid karboni.
Ato jone më pas izolohen dhe rikombinohen për të formuar oksigjen që merr frymë. Oksigjeni matet për sasinë dhe pastërtinë përpara se të lëshohet përsëri në ajër. Inxhinierët kanë përdorur MOXIE shtatë herë që kur u ul në Mars.
“Atmosfera e Marsit është shumë më e ndryshueshme se Toka. Densiteti i ajrit mund të ndryshojë me një faktor prej dy gjatë vitit, dhe temperatura mund të ndryshojë me 100 gradë. Një objektiv është të tregojmë se mund të vrapojmë në të gjitha stinët," tha Hoffman.
Deri më tani MOXIE ka performuar në çdo gjendje atmosferike me të cilën është përballur, por inxhinierët nuk kanë treguar nëse mund të funksionojë në mëngjes ose mbrëmje "kur temperatura ndryshon ndjeshëm".
Inxhinierët do të vazhdojnë testimin e kapacitetit të MOXIE në Mars dhe do të rrisin prodhimin në pranverën marsiane, kur dendësia atmosferike dhe nivelet e dyoksidit të karbonit janë të larta.
Ata gjithashtu do të vëzhgojnë për shenja "konsumimi" që mund të shkaktohen nga MOXIE që duhet të ndizet dhe mbyllet sa herë që funksionon. Nëse MOXIE mund të vazhdojë të funksionojë, "kjo do të sugjeronte që një sistem në shkallë të plotë, i krijuar për të funksionuar vazhdimisht, mund ta bëjë këtë për mijëra orë."
Shkencëtarët besojnë se Marsi mund të ketë pasur jetë para 3 deri në 4 miliardë, kur uji ende rridhte në planet.
Krahu i roverit të NASA-s shpon dhe mbledh mostra guri që përmbajnë shenja të mundshme të jetës mikroskopike të kaluar. Tri deri në katër mostra të madhësisë së shkumës do të mbyllen në tuba dhe do të lihen mënjanë për t'u marrë nga një rover tjetër dhe për t'u sjellë në shtëpi nga një anije tjetër rakete.
Qëllimi është që ata të kthehen në Tokë qysh në vitin 2031. Roveri ka bërë gjithashtu qindra-mijëra fotografi dhe video mahnitëse. Perseverance është anija e nëntë kozmike amerikane që nga vitet 1970 që u ul me sukses në Mars.
(Kosova Sot Online)
