Lexoni edhe:
Gjesti kërcen me qenin nën ritmet e 'Dami un grr'
Shkencëtarët do të sintetizojnë gjenomin njerëzor për të mësuar më shumë
Studiuesit po nisin një projekt ambicioz për të ndërtuar materialin gjenetik njerëzor nga e para, për të mësuar më shumë rreth mënyrës se si funksionon ADN-ja dhe për të hapur rrugën për gjeneratën e ardhshme të terapive mjekësore.
Shkencëtarët në projektin e Gjenomit Sintetik Njerëzor (SynHG) do të kalojnë pesë vitet e ardhshme duke zhvilluar mjetet dhe njohuritë, për të ndërtuar seksione të gjata të kodit gjenetik njerëzor në laborator. Këto do të futen në qeliza të gjalla për të kuptuar se si funksionon kodi.
Të pajisur me njohuritë, shkencëtarët shpresojnë të krijojnë terapi të reja radikale për trajtimin e sëmundjeve. Ndër mundësitë janë qelizat e gjalla, që janë rezistente ndaj sulmit imunitar ose viruseve të caktuara, të cilat mund të transplantohen te pacientët me sëmundje autoimune ose me dëmtime të mëlçisë nga infeksionet kronike virale.
“Informacioni i fituar nga sinteza e gjenomeve njerëzore mund të jetë drejtpërdrejt i dobishëm në gjenerimin e trajtimeve për pothuajse çdo sëmundje”, tha Prof Jason Chin, i cili po drejton projektin në Laboratorin e Biologjisë Molekulare (LMB) të MRC-së në Kembrixh.
Shkencëtarët kanë qenë në gjendje të lexojnë ADN-në për dekada të tëra. Drafti i parë i gjenomit njerëzor u njoftua 25 vjet më parë, një arritje që përgatiti terrenin për revolucionin e vazhdueshëm të gjenetikës. Por, ndërsa teknologjia për leximin e gjenomeve ka përparuar me shpejtësi, shkrimi i tyre ka rezultuar më i vështirë.
Për projektin SynHG, studiuesit do të fillojnë duke krijuar seksione të një kromozomi njerëzor dhe duke i testuar ato në qelizat e lëkurës njerëzore. Projekti përfshin ekipe nga universitetet e Kembrixhit, Kentit, Mançesterit, Oksfordit dhe Imperial College London.
Ekipi i Chin-it sintetizoi së fundmi gjenomin e plotë të bakterit E coli . Por, ndërsa gjenomi i këtij bakteri përmban rreth 4.5 milionë çifte bazash, të përfaqësuara nga shkronjat G, T, C dhe A, gjenomi njerëzor përmban më shumë se 3 miliardë çifte bazash.
«Nëse mendoni për gjenomin njerëzor, ai është më shumë sesa thjesht një grup gjenesh në një varg», tha Dr. Julian Sale, një udhëheqës grupi në LMB. «Ka një pjesë të madhe të gjenomit, që ndonjëherë quhet materia e errët e gjenomit, që nuk e dimë se çfarë bën. Ideja është që nëse mund të ndërtosh gjenome me sukses, mund t'i kuptosh plotësisht ato».
Në projekt përfshihet një përpjekje paralele kërkimore mbi çështjet sociale dhe etike që lindin nga krijimi i gjenomeve në laborator, e udhëhequr nga Prof. Joy Zhang në Universitetin e Kentit. "Jemi pak larg të kemi diçka të prekshme që mund të përdoret si terapi, por kjo është koha për të filluar diskutimin mbi atë që duam të shohim dhe atë që nuk duam të shohim", tha Sale.
Prof Iain Brassington, i cili studion etikën e teknologjisë gjenetike në Universitetin e Mançesterit, e mirëpriti projektin. Ndërsa aplikimet në botën reale janë disi larg, ai tha se puna mund të çojë në versione sintetike të mitokondrive, strukturat e vogla të ngjashme me bateritë që furnizojnë me energji qelizat biologjike. Këto mund të përdoren për të parandaluar që gratë që mbartin sëmundje mitokondriale, t'ua kalojnë ato fëmijëve të tyre. "Nëna e ardhshme do të duhet ende t'i nënshtrohet mbledhjes së vezëve dhe fertilizimit in vitro, por nuk do të kemi më nevojë për një dhurues, kështu që do ta përgjysmonim numrin e grave të ngarkuara nga procedura", tha ai.
Por teknologjia paraqiti probleme, shtoi Brassington. Mund të jetë e mundur të krijohen baktere që - falë gjenomeve të tyre sintetike - mund të tretin petrokimikatet, të cilat mund të jenë të dobishme për zbërthimin e mbeturinave plastike dhe pastrimin e derdhjeve të naftës, por do të duhet të trajtohen me shumë kujdes. "Mjegulla të tilla që hyjnë në mjedis, mund të jenë katastrofike", tha ai.
Spektri i foshnjave të projektuara është një tjetër shqetësim i vlefshëm. Prindërit mund ta përdorin potencialisht teknologjinë për të formësuar fëmijët e tyre para lindjes, duke ngritur pyetje se sa kontroll duhet të kenë. Në një tjetër ide "pak të çuditshme", Brassington tha se të famshmit mund të fillojnë madje të "licencojnë" pjesë të gjenomit të tyre për t'u lejuar njerëzve të kopjojnë gjenet e tyre.
“Mund të ketë edhe situata në të cilat një burrë zbulon se është prindi ‘gjenetik’ i një fëmije për të cilin nuk dinte asgjë”, shtoi Brassington. “Kjo mund të ndodhte tashmë, sigurisht, por ai aktualisht do ta dinte se si ndodhi. SynDNA na mundëson të imagjinojmë një situatë në të cilën një kopje e ADN-së së dikujt, mund të përdoret për të qenë babai i një fëmije pa asnjë kontribut qelizor prej tij.”
Megjithatë, ai tha: “Në përgjithësi, mendoj se shqetësimet në lidhje me foshnjat e projektuara mbështeten në një teknologji mjaft të paarritshme. Nuk do të humbas shumë gjumë për to.
(Kosova Sot Online)
