Lexoni edhe:
Monika e 'kall' me 'Oj dashnia jem a je gjallë'
Imazhe të dritave jeshile dhe blu në qiell
Kur një tërmet me magnitudë 8.1 goditi Meksikën në vitin 2017, imazhe të frikshme të dritave jeshile dhe blu në qiell qarkulluan në mediat sociale. Të ashtuquajturat dritat e tërmetit të Meksikës ishin një tjetër shembull misterioz i një fenomeni që ka habitur ekspertët për qindra vjet.
E njëjta gjë ndodhi edhe me tërmetin e nëntorit të vitit 2019 në Durrës, e po ashtu edhe me tërmetin e sotëm në Turqi.
Sipas National Geographic, dritat e tërmetit janë relativisht të rralla, por të vështira për t’u shpjeguar nga shkencëtarët. Duke i komplikuar gjërat, rastet e dritave të tërmeteve nuk duken të gjitha njësoj, duke ndezur teori që variojnë nga rrufetë e thjeshta, tek UFO-t dhe shfaqjet e botës tjetër.
Dritat mund të marrin “shumë forma dhe ngjyra të ndryshme”, tha Friedemann Freund, një profesor i fizikës në Universitetin Shtetëror të San Jose dhe një studiues i lartë në Qendrën Kërkimore Ames të NASA-s, në një intervistë të vitit 2014 në National Geographic.
Dritat e tërmetit në histori
Freund dhe kolegët studiuan 65 shfaqje të dritave të tilla që arrinin deri në vitin 1600, duke publikuar gjetjet e tyre në Letrat e Kërkimeve Sizmologjike në 2014-ën.
Për shembull, më 12 nëntor 1988, njerëzit raportuan një glob drite të ndezur ngjyrë vjollcë-rozë përgjatë lumit St. Lawrence në Quebec, 11 ditë përpara një tërmeti të fuqishëm. Në Pisco, Peru, dritat ishin ndezje të ndritshme që ndriçuan qiellin, të kapura në videon e kamerave të sigurisë përpara një tërmeti 8.0 ballë në vitin 2007. Dhe para një tërmeti të vitit 2009 në L’Aquila, Itali, dritat u panë duke u ndezur mbi një rrugë guri.
A janë ato reale?
Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së është i dyzuar nëse dritat e tërmetit, ose EQL, ekzistojnë vërtet.
Çfarë mund t’i shkaktojë dritat e tërmetit?
Duke analizuar 65 incidente të dritës së tërmetit në studimin e vitit 2014, Freund dhe kolegët teorizuan se dritat shkaktohen nga ngarkesat elektrike të aktivizuara në lloje të caktuara të shkëmbinjve gjatë aktivitetit sizmik, “sikur të keni ndezur një bateri në koren e Tokës”.
Shkëmbinjtë e bazaltit dhe gabros, për shembull, kanë defekte të vogla në kristalet e tyre që mund të lëshojnë ngarkesa elektrike në ajër. Kushtet që u nënshtrohen dritave ekzistojnë në më pak se 0.5 për qind të tërmeteve në mbarë botën, vlerësuan shkencëtarët, gjë që do të shpjegonte pse ato kanë qenë relativisht të rralla. Ata gjithashtu vunë në dukje se dritat e tërmetit shfaqen më shpesh para ose gjatë tërmeteve, sesa më pas.
Një studim i mëparshëm sugjeroi që stresi tektonik krijoi një të ashtuquajtur efekt piezoelektrik, në të cilin shkëmbinjtë që mbajnë kuarc prodhojnë fusha të forta elektrike kur ngjeshen në një mënyrë të caktuar.
Por një nga ndërlikimet në studimin e dritave të tërmetit është se ato janë të paparashikueshme dhe jetëshkurtër. Në një përpjekje për të punuar rreth kësaj, disa shkencëtarë janë përpjekur ta rikrijojnë fenomenin në laborator.
Në një studim të udhëhequr nga një fizikant në Universitetin Rutgers të Nju-Xhersit dhe të botuar në vitin 2014, kokrrat e materialeve të ndryshme – miell, disqe plastike, suva – prodhonin pika tensioni kur trazoheshin. Shkencëtarët ia atribuuan këtë efekt fërkimit midis kokrrave, gjë që do të kundërshtonte si teorinë piezoelektrike, ashtu edhe atë të Freundit.
Për sa kohë që shfaqen teori shkencore kontradiktore, debati mbi shkaqet e dritave të tërmetit mbetet i vazhdueshëm.
(Kosova Sot Online)
