Lexoni edhe:
7 raste të reja të infektuara me COVID-19
Think tank’u europian lobon fuqishëm për pranimin e Kosovës në Këshill të Europës
Është e habitshme se sa në mënyrë të ndtryshme janë trajtuar Rusia dhe Kosova nga qeveritë e shteteve anëtare të Këshillit të Evropës në vitet e fundit, thuhet në një letër të ESI (European Stability Initiative), të publikuar në faqen këtij think tank’u të nënshkruar nga Gerald Knaus dhe Kristof Bender.
Këtu mund ta lexoni të plotë letrën e ESi në favor të pranimit të Kosovës në Këshill të Europësme argumentimin se “ky është, në fakt, një moment i së vërtetës për shumë vende evropiane, të cilat prej kohësh pretendojnë se mbështesin aspiratat evropiane të Kosovës. Është gjithashtu një moment i së vërtetës për Komitetin e Ministrave”
Rusia, një superfuqi bërthamore me një popullsi prej 146 milionë banorësh dhe një masë tokësore që shtrihet në nëntë zona kohore, iu bashkua Këshillit të Evropës në vitin 1996. Si anëtare e Këshillit të Evropës, Rusia zhvilloi luftëra në Çeçeni (1999-2000), pushtoi Gjeorgjinë (2008 ), aneksoi Krimenë (2014), shkaktoi luftë në Ukrainën Lindore (nga 2014), bombardoi civilët në Siri (nga 2015) dhe më pas nisi një sulm kundër të gjithë Ukrainës në shkurt 2022.
Kosova, një nga demokracitë më të vogla të Evropës me një popullsi prej më pak se 2 milionë banorë, me një territor që është 0.05 për qind e Rusisë, shpalli pavarësinë e saj në shkurt 2008. Kjo u njoh nga një shumicë e madhe e anëtarëve të Këshillit të Evropës (34 nga 46).
Në tetor 2008, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara iu drejtua Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) në Hagë me një pyetje të thjeshtë: “A është shpallja e njëanshme e pavarësisë nga Institucionet e Përkohshme të Vetëqeverisjes së Kosovës në përputhje me kushtet ndërkombëtare? ligj?” Në korrik 2010, GJND-ja arriti në përfundimin se “shpallja e pavarësisë së Kosovës e miratuar më 17 shkurt 2008 nuk ka shkelur të drejtën ndërkombëtare”.
Ndryshe nga Rusia, Kosova ka parë transferime paqësore të pushtetit politik pas zgjedhjeve të lira dhe të ndershme. Ndryshe nga Rusia, Kosova e pavarur nuk ka pasur kurrë të burgosur politikë. Ndryshe nga Rusia, ajo nuk ka bërë asnjë luftë.
E megjithatë, për shumë vite, qeveritë e Kosovës janë dekurajuar në mënyrë aktive nga aplikimi për anëtarësim në Këshillin e Evropës nga anëtarët e tjerë. Rezultati: Kosova mbetet jashtë. Ajo është sot e vetmja demokraci evropiane që nuk është ende anëtare e Këshillit të Evropës.
Pushtimi i fundit i Rusisë në Ukrainë, i kombinuar me kërcënimet e liderëve të saj kundër vendeve të tjera anëtare të Këshillit të Evropës, më në fund ishte i tepërt.
Më 15 mars të këtij viti, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi një Opinion. Ajo konsideroi se Federata Ruse nuk mund të jetë më një shtet anëtar i Organizatës. Vendimi ishte unanim. Po atë ditë, qeveria ruse njoftoi tërheqjen e saj.
Pas më shumë se një çerek shekulli që ishte anëtare, Rusia ishte jashtë. Menjëherë pas kësaj, qeveria e Kosovës njoftoi synimin e saj për të aplikuar për të zënë vendin e Rusisë si anëtare e 47-të. Më 12 maj, javën e kaluar, ministri i Jashtëm i Kosovës dorëzoi aplikacionin e Kosovës në Strasburg.
Çfarë duhet të ndodhë më pas
Çfarë ndodh më pas?
Nëse Kosova trajtohet si vendet e tjera në të kaluarën, do të ndodhë si vijon.
Aplikimi i Kosovës tashmë është në Komitetin e Ministrave, ku përfaqësuesit e tashmë 46 shteteve anëtare takohen rregullisht. Ai duhet të shkojë pranë Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (PACE).
Aty porositen raporte të thelluara, për të vlerësuar nëse Kosova i përmbush kriteret. Bazuar në këto raporte, fillimisht PACE dhe më pas Komiteti i Ministrave duhet të votojnë aplikimin.
Hapi tjetër është i qartë. Në mbledhjen e radhës nevojitet një votim në Komitetin e Ministrave për të dërguar aplikimin në PACE, ku fillon puna reale.
Më 4 maj 1992, pas përmbysjes së diktaturës komuniste në Tiranë, Shqipëria aplikoi për anëtarësim në Këshillin e Evropës. Më 21 maj 1992, menjëherë pas kësaj, Komiteti i Ministrave i kërkoi Asamblesë Parlamentare të jepte një opinion.
Më 9 nëntor 2000, pas rrëzimit të Sllobodan Millosheviqit në Beograd, Republika Federale e Jugosllavisë aplikoi për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës. Më 22 nëntor 2000, Komiteti i Ministrave i kërkoi Asamblesë Parlamentare të jepte një opinion.
Zhvendosja e aplikacionit të Kosovës nga Komiteti i Ministrave – 46 qeveritë – te APKE – anëtarët e parlamentit – nuk duhet të zgjasë shumë. Kjo duhet të ndodhë më 20 maj në takimin e radhës të ministrave të jashtëm të Komitetit të Ministrave në Torino.
Italia aktualisht kryeson Komitetin e Ministrave. Luigi di Maio, ministri i Jashtëm italian, shpesh është shprehur pro integrimit të Kosovës në institucionet evropiane.
Në një vizitë në Kosovë në qershor të vitit 2021, Luigi Di Maio deklaroi: “Italia është plotësisht e bindur se e ardhmja e Kosovës qëndron në Evropë dhe ne do të vazhdojmë ta bëjmë zërin tonë të dëgjohet në Bruksel për çështje të ndryshme në agjendë”.
Shumë qeveri të tjera kanë folur kështu.
Në një vizitë të kryeministrit të Kosovës në Paris në qershor të vitit 2021, presidenti francez Emmanuel Macron deklaroi: “Kosova, si të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, ka vokacionin, kur të vijë koha dhe kur të plotësohen kushtet plotësisht, t’i bashkohet Unionit Evropian.”
Anëtarësimi në Këshillin e Evropës – dhe në këtë mënyrë pranimi i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut – ka qenë gjithmonë i kërkuar përpara se të anëtarësohej në Bashkimin Evropian.
Franca tani duhet të mbështesë PACE në vlerësimin nëse kushtet për të janë përmbushur.
Në një vizitë në Kosovë në mars të vitit 2022, ministrja e Jashtme gjermane, Annalena Baerbock, vlerësoi “orientimin vërtet të fortë reformues” të qeverisë së re të Kosovës: “Kosova ia ka dalë, tani Bashkimi Evropian duhet të bëjë”.
Në një vizitë në Berlin nga kryeministri i Kosovës në maj 2002, kancelari gjerman Olaf Scholz lavdëroi Kosovën dhe premtoi mbështetjen e Gjermanisë:
“Kosova shumë herët ka marrë një qëndrim të qartë për të gjitha çështjet ndërkombëtare, në koordinim me BE-në dhe po mbështet sanksionet kundër Rusisë. Kjo meriton një njohje të madhe… Ballkani Perëndimor i përket Evropës. Në të ardhmen të gjitha vendet e saj duhet t’i përkasin edhe Bashkimit Evropian. Këtu përfshihet sigurisht edhe Kosova, njohjen ndërkombëtare të së cilës Gjermania e ka mbështetur gjithmonë me të gjitha mundësitë e saj dhe vazhdon ta mbështesë”.
Kështu, ashtu si Italia dhe Franca, edhe Gjermania duhet të mbështesë që PACE të vlerësojë nëse janë plotësuar kushtet që Kosova t’i bashkohet organizatës më të vjetër të të drejtave të njeriut në Evropë.
Standarde të dyfishta në Strasburg
Megjithatë, është thelbësore që hapi tjetër të merret në Torino këtë muaj në seancën ministrore më 20 maj.
Ministrat takohen vetëm një herë në vit. Po, zëvendësit e ministrave – ambasadorët në Strasburg – mund të marrin vendime për të gjitha çështjet në mbledhjet e tyre të rregullta javore.
Por në këto takime çdo vend mund të këmbëngulë që një çështje “për shkak të rëndësisë së saj politike të trajtohet nga Komiteti i Ministrave që mblidhet në nivel ministror” (neni 2, Rregullorja e Punës për mbledhjet e Zëvendës Ministrave).
Kjo do të thotë: nëse nuk merret vendim në mbledhjen e 20 majit të këtij viti, aplikacioni mund të vendoset lehtësisht në akull nga një shtet i vetëm anëtar për një vit të tërë.
Në takimin ministror në Torino, megjithatë, përcjellja e aplikacionit të Kosovës në PACE merr vetëm “një shumicë prej dy të tretash të të gjithë përfaqësuesve që kanë të drejtë të marrin pjesë në Komitet” (neni 20 i statutit).
34 nga 46 shtetet anëtare të Këshillit të Evropës e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Të tjerët, si Greqia, e kanë mbështetur Kosovën që t’i bashkohet institucioneve ndërkombëtare edhe pa këtë.
Në Komitetin e Ministrave në Torino nevojiten 31 vota për dërgimin e aplikimit në PACE.
Votat janë aty. Precedentët janë aty. Premtimet janë aty. Por a do të ndodhë?
A e nënkuptuan vendet si Gjermania dhe Franca atë që u thanë liderëve të Kosovës në muajt e fundit?
Apo do të vazhdojë standardi i dyfishtë, i cili lejoi Rusinë të jetë anëtare me gjithë shkeljet masive të të drejtave të njeriut, por që e bllokoi Kosovën të aplikojë?
Në tetor 2018, ministria e jashtme gjermane dërgoi një notë të brendshme për diplomatët e saj duke argumentuar se ambasadat gjermane duhet të shtyjnë vendet e tjera të bëjnë lëshime që Rusia e Putinit i kishte kërkuar në këmbim që ajo të paguante edhe një herë kontributet e saj të detyrueshme në Këshillin e Evropës. Rreziku që Rusia të largohej ndonjëherë nga Këshilli i Evropës, kështu që pozicioni i ministrisë së jashtme gjermane në atë kohë, ishte “një krizë ekzistenciale”:
Memorandumi theksonte se sa e rëndësishme ishte që qytetarët rusë të mbanin akses në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
Në rastin e aplikimit të fundit të Kosovës, megjithatë, një memo e fundit e brendshme gjermane dërguar anëtarëve të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (PACE) në prill të vitit 2022 sugjeronte që Kosova zyrtarisht nuk mund të aplikonte as për anëtarësim; se do të duhej të ftohej bazuar në një konsensus të të gjithë anëtarëve; se një konsensus i tillë ishte i paimagjinueshëm për shkak të kundërshtimit serb; dhe se Kosovës duhet t’i ofrohen më mirë – në konsultim (“Abstimmung”) me Serbinë – alternativa për anëtarësim.
Një alternativë, e paraqitur në memon e prillit, është që Kosova të pranohet si një anëtare e asociuar “si Saar”.
Ky është një krahasim i jashtëzakonshëm.
Midis 1950 dhe 1957, Saar ishte një protektorat francez. Partive pro-gjermane (si CDU) u ndalua të kandidonin në zgjedhje. Nuk ka qenë kurrë një shtet sovran. Në 1957, Saar u zhyt në Republikën Federale të Gjermanisë si Saarland. Si mund të jetë Saar një model për një shtet sovran?
Paradoksi është se ndërsa disa diplomatë gjermanë në Strasburg kanë argumentuar në takime me diplomatë të tjerë kundër trajtimit të aplikimit të Kosovës si ai i Shqipërisë në 1992 dhe i Serbisë në vitin 2000 në javët e fundit, qëndrimi zyrtar i Gjermanisë është se ajo e mbështet plotësisht Kosovën. Kjo ngre pyetjen: kush e bën politikën e jashtme gjermane?
Më 4 maj, qeveria gjermane iu përgjigj pyetjes së një anëtari gjerman të APKE: Andreas Michaelis, sekretar shtetëror në Ministrinë e Jashtme, e bëri të qartë se “Qeveria Federale mbështet anëtarësimin e Republikës së Kosovës në Këshillin e Evropës.
Po kështu edhe shumica e anëtarëve të parlamentit gjerman të përfaqësuar në PACE. Ka mbështetje të fortë dypartiake për aplikimin e Kosovës nga anëtarët e partive qeverisëse dhe nga opozita kryesore në Bundestag.
Frank Schëabe i SPD, i cili drejton grupin e socialistëve, demokratëve dhe të gjelbërve të PACE, shkroi në Tëitter:
“Ne duhet ta afrojmë Kosovën me Evropën. Një mundësi e mirë do të ishte anëtarësimi në Këshillin e Evropës. Në këtë mënyrë humbasim një anëtar, Rusinë. Kosova do të bashkohej. Dhe ne mbetemi në 47.”
Knut Abraham nga CDU, anëtar i komisioneve për punë të jashtme dhe për të drejtat e njeriut në Bundestag, përmes një deklarate për media ka kërkuar që “qeveria federale të mbështesë anëtarësimin e Kosovës në Komitetin e Ministrave të Këshillit të Evropës”. Konstantin Kuhle i FDP-së liberale miratoi gjithashtu anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës si “një kontribut të rëndësishëm për stabilitetin në Ballkanin Perëndimor”.
Pas aplikimit të Kosovës, ambasadori i Gjermanisë në Kosovë shkroi në Tëitter se “mezi pret ta shohë Kosovën si pjesë e familjes @coe të Këshillit të Evropës” dhe uroi “gjithë të mirat për ofertën e anëtarësimit!”. Manuel Sarrazin, përfaqësuesi special i qeverisë gjermane për vendet e Ballkanit Perëndimor, vizitoi ministren e Jashtme të Kosovës në Prishtinë dhe e siguroi atë për “mbështetjen e Gjermanisë për ofertën për anëtarësim!”.
Ka pasur shumë argumente të çuditshme të bëra nga diplomatë gjermanë dhe të tjerë në Strasburg në javët e fundit në takimet me kolegët e tyre nga vendet e tjera anëtare:
Aplikimi i Kosovës vjen “shumë herët” – kjo pas disa muajsh që po diskutohej nga anëtarët gjermanë të PACE.
Aplikimi i Kosovës është shumë përçarës për Këshillin e Evropës – kjo kur anëtarët e Këshillit të Evropës kanë qenë fjalë për fjalë në luftë me njëri-tjetrin vitet e fundit (Rusia duke sulmuar Gjeorgjinë dhe Ukrainën, Armeninë dhe Azerbajxhanin duke luftuar në 2021).
Kosova duhet të përqendrohet fillimisht në çështjet e tjera në diskutimet e saj me Serbinë – kjo kur Serbia është anëtare e Këshillit të Evropës për më shumë se dy dekada.
Ajo që nevojitet në Torino është të dërgojë një aplikacion në PACE, qëllimi i të cilit është të ofrojë mbrojtje të të drejtave të njeriut për të gjithë qytetarët e Kosovës, përfshirë minoritetet e saj.
Kjo është e gjitha. Mirëpo, nëse edhe kjo nuk bëhet, çfarë kuptimi ka të përsëritet se Kosova ka vokacion evropian?
Ky është, në fakt, një moment i së vërtetës për shumë vende evropiane, të cilat prej kohësh pretendojnë se mbështesin aspiratat evropiane të Kosovës. Është gjithashtu një moment i së vërtetës për Komitetin e Ministrave.
Le të dërgojnë demokracitë evropiane në Torino një sinjal të fortë se vendi për demokracitë evropiane është Këshilli i Evropës. Nuk do të ketë kurrë një kohë më të mirë se tani për ta bërë këtë.
Me urime të ngrohta,
(Kosova Sot Online)
