Fenomeni misterioz në Bërthamën e Tokës po habit shkencëtarët, ja çfarë është zbuluar

Një studim i rrjedhave të llavës 62 milionë-vjeçare në ishullin Baffin në Arkipelagun Arktik, ka gjetur nivele jashtëzakonisht të larta të helium-3 (³He), një izotop i rrallë që lidhet me brendësinë e planetit tonë.

Studimi sugjeron se bërthama e Tokës mund të jetë duke rrjedhur helium të rrallë, duke përmbysur besimin se topi gjigant i hekurit i shkrirë në qendër të planetit tonë është mbyllur.

“Më duket emocionuese sepse sugjeron që Toka e thellë është më dinamike nga sa e kemi kuptuar ne,” tha Forrest Horton, një gjeokimist në Institutin Oqeanografik Woods Hole dhe autori kryesor i studimit, për Vice’s Motherboard.

Kur ³He gjendet i bllokuar në shkëmb, shkencëtarët priren të mendojnë se vjen nga materiali që u bombardua nga dielli në fillim të historisë së planetit tonë.

Kjo sepse vetë Toka nuk prodhon shumë ³He dhe çdo ³He që shpëton nga Toka noton drejt e në hapësirë. Për më tepër, ³He që vjen nga rrezatimi diellor, sot kthehet në hapësirë falë fushës magnetike të planetit tonë.

Nga kjo rrjedh se nivelet e larta të ³He i gjetur në shkëmb sot, do të kishin ardhur nga lindja e planetit tonë.

Të shohësh ³He në shkëmbinj nuk është aq e pazakontë, niveli i tij matet si një proporcion prej ³He krahasuar me një tjetër izotop të heliumit që gjendet në shkëmb, ⁴He. Shkencëtarët kanë gjurmuar shumicën e shkëmbinjve ³He të pasur me He deri në mantelin e Tokës.

Ajo që i habiti shkencëtarët në këtë studim të fundit është se sa ³He kishte në shkëmbinjtë e lavës së olivinit në Ishujt Baffin. Raporti ³He /⁴He i gjetur në ishujt Baffin, nuk duhet të jetë i mundur.

Manteli i Tokës nuk është statik. Ai vazhdimisht derdh llavë në sipërfaqe dhe gëlltit copa të kores së Tokës. Me gjithë atë tronditje, një pjesë e izotopit të ruajtur fillimisht brenda planetit ka ikur me kalimin e kohës.

Megjithatë, shkencëtarët thonë se ka një kufi se sa ³He mund të gjendet në një shkëmb që vjen nga manteli. Çdo gjë mbi këtë kufi ka të ngjarë të thotë që heliumi e ka origjinën nga diku tjetër.

“Ajo që ishte befasuese ishte se ne matëm raportet ³He/⁴He që shtrihen në vlera shumë më të larta se sa mendohej më parë,” tha Horton. Supozimi tjetër logjik është edhe më sfidues: shkëmbi vjen nga më thellë brenda, që do të thotë thelbi. Kjo, në vetvete, mund të rishkruajë atë që dimë për planetin tonë.

“Tradicionalisht, thelbi dhe shtresat e jashtme të planetit tonë (manteli dhe korja) supozohej se ishin të izoluara gjeokimikisht (d.m.th., materiali nuk transferohet para dhe mbrapa),” tha Horton për Vice në një email.

Zbulimi, tha Horton për Vice, “i jep besim idesë se materiali, ose të paktën heliumi, rrjedh nga thelbi”.

“Më duket emocionuese kjo sepse sugjeron që Toka e thellë është më dinamike nga sa kemi kuptuar: elementët lëvizin midis pjesëve metalike dhe shkëmbore të planetit tonë”, tha ai, për Vice.

“Një pyetje e rëndësishme është, duke supozuar se heliumi po rrjedh nga bërthama, a ka ndonjë element tjetër që shpëton nga bërthama? Dhe kur këta elementë migruan në pjesën shkëmbore të planetit?” tha ai.

Gjetjet u botuan në revistën e rishikuar nga kolegët Nature më 30 gusht.

(Kosova Sot Online)