Lexoni edhe:
Ca këshilla para se të filloni zyrtarisht procesin e nxirjes
A e dini pse flemë?
Gjumi është thelbësor për një shëndet të mirë. Në fakt, ne kemi nevojë për gjumë për të mbijetuar – ashtu siç kemi nevojë për ushqim dhe ujë. Pra, nuk është çudi që shpenzojmë rreth një të tretën e jetës sonë duke fjetur.
Shumë procese biologjike ndodhin gjatë gjumit:
Truri ruan informacione të reja dhe largon mbetjet toksike.
Qelizat nervore komunikojnë dhe riorganizohen, gjë që mbështetë funksionin e shëndetshëm të trurit.
Trupi riparon qelizat, rikthen energjinë dhe çliron molekula si hormonet dhe proteinat.
Këto procese janë kritike për shëndetin tonë të përgjithshëm. Pa to, trupi ynë nuk mund të funksionojë siç duhet.
Le të hedhim një vështrim më të afërt se përse flemë, së bashku me atë që ndodh nëse nuk ngopemi me gjumë.
Pse flemë?
Ende nuk dihet shumë për qëllimin e gjumit. Megjithatë, pranohet gjerësisht se nuk ka vetëm një shpjegim përse duhet të flemë. Ka të ngjarë të jetë e nevojshme për shumë arsye biologjike.
Deri më sot, shkencëtarët kanë zbuluar se gjumi e ndihmon trupin në disa mënyra. Teoritë më të spikatura dhe arsyet janë përshkruar si më poshtë:
Ruajte e energjisë
Sipas teorisë së ruajtjes së energjisë, ne kemi nevojë për gjumë për të ruajtur energjinë. Gjumi na lejon të reduktojmë nevojat tona për kalori duke shpenzuar një pjesë të kohës duke funksionuar me një metabolizëm më të ulët.
Ky koncept mbështetet nga mënyra se si shkalla jonë metabolike bie gjatë gjumit. Hulumtimet sugjerojnë se 8 orë gjumë për qeniet njerëzore mund të prodhojnë një kursim ditor të energjisë prej 35% gjatë zgjimit të plotë.
Teoria e ruajtjes së energjisë së gjumit sugjeron se qëllimi kryesor i fjetjes është të zvogëlojë përdorimin e energjisë së një personi gjatë kohës së ditës dhe natës, kur është e papërshtatshme dhe më pak efikase për të kërkuar ushqim.
Restaurimi qelizor
Një teori tjetër, e quajtur teoria restauruese, thotë se trupi ka nevojë për gjumë për ta rikthyer veten.
Ideja është që gjumi i lejon qelizat të riparohen dhe të rriten. Kjo mbështetet nga shumë procese të rëndësishme që ndodhin gjatë gjumit, duke përfshirë:
riparimi i muskujve
sinteza e proteinave
rritja e indeve
çlirimi i hormoneve
Funksioni i trurit
Teoria e plasticitetit të trurit thotë se gjumi është i nevojshëm për funksionimin e trurit. Në mënyrë të veçantë, kjo lejon neuronet, ose qelizat nervore, të riorganizohen.
Kur flini, sistemi glimpfatik i trurit tuaj pastron mbeturinat nga sistemi nervor qendror. Ai largon nënproduktet toksike nga truri, të cilat grumbullohen gjatë gjithë ditës. Kjo e lejon trurin të funksionojë mirë kur zgjoheni.
Hulumtimet sugjerojnë se gjumi kontribuon në funksionin e kujtesës duke konvertuar kujtimet afatshkurtra në kujtime afatgjata, si dhe duke fshirë ose harruar informacionin e panevojshëm që përndryshe mund të rrëmojë sistemin nervor.
Gjumi ndikon në shumë aspekte të funksionit të trurit, duke përfshirë:
të mësuarit
memorien
aftësitë për zgjidhjen e problemeve
krijimtari
vendimmarrje
fokus
përqendrim
Mirëqenia emocionale
Në mënyrë të ngjashme, gjumi është i nevojshëm për shëndetin emocional. Gjatë gjumit, aktiviteti i trurit rritet në zonat që rregullojnë emocionet, duke mbështetur kështu funksionin e shëndetshëm të trurit dhe stabilitetin emocional.
Një shembull se si gjumi mund të ndihmojë në rregullimin e emocioneve ndodh në amigdalë. Kjo pjesë e trurit, e vendosur në lobin e përkohshëm, është përgjegjëse për reagimin e frikës. Është ajo që kontrollon reagimin tuaj kur përballeni me një kërcënim të perceptuar, si një situatë stresuese.
Kur flini mjaftueshëm, amigdala mund të përgjigjet në një mënyrë më adaptive. Por nëse jeni të privuar nga gjumi, amigdala ka më shumë gjasa të reagojë më tepër.
Hulumtimet tregojnë se gjumi dhe shëndeti mendor janë të ndërthurura. Nga njëra anë, çrregullimet e gjumit mund të kontribuojnë në shfaqjen dhe përparimin e çështjeve të shëndetit mendor, por nga ana tjetër, problemet e shëndetit mendor mund të kontribuojnë gjithashtu në çrregullimet e gjumit.
Mirëmbajtja e peshës
Gjumi ndikon në peshën tuaj duke kontrolluar hormonet e urisë. Këto hormone përfshijnë grelinën, e cila rrit oreksin, dhe leptinën e cila rrit ndjenjën e të qenit të ngopur pas ngrënies.
Gjatë gjumit, grelina zvogëlohet sepse po përdorni më pak energji sesa kur jeni zgjuar.
Mungesa e gjumit, megjithatë, rrit grelinën dhe shtyp leptinën. Ky çekuilibër ju bën më të uritur, gjë që mund të rrisë rrezikun për të ngrënë më shumë kalori dhe për të shtuar peshë.
Hulumtimet e fundit tregojnë se privimi kronik i gjumit, madje edhe pesë netë të njëpasnjëshme me gjumë të shkurtër, mund të shoqërohet me rritjen e rrezikut të:
obezitetit
sindromës metabolike
diabeti i tipit 2
Funksioni i duhur i insulinës
Insulina është një hormon që ndihmon qelizat tuaja të përdorin glukozën, ose sheqerin, për energji. Por në rezistencë ndaj insulinës, qelizat tuaja nuk i përgjigjen siç duhet insulinës. Kjo mund të çojë në nivele të larta të glukozës në gjak dhe, përfundimisht, në diabetin e tipit 2.
Gjumi mund të mbrojë kundër rezistencës ndaj insulinës. Ai i mban qelizat tuaja të shëndetshme në mënyrë që ato ta marrin lehtësisht glukozën.
Truri përdor gjithashtu më pak glukozë gjatë gjumit, gjë që e ndihmon trupin të rregullojë glukozën e përgjithshme në gjak.
Imuniteti
Një sistem imunitar i shëndetshëm dhe i fortë varet nga gjumi. Studimi tregon se privimi i gjumit mund ta pengojë përgjigjen e imunitetit dhe ta bëjë trupin të ndjeshëm ndaj mikrobeve.
Kur flini, trupi juaj prodhon citokina, të cilat janë proteina që luftojnë infeksionin dhe inflamacionin. Ai gjithashtu prodhon disa antitrupa dhe qeliza imune. Së bashku, këto molekula parandalojnë sëmundjen duke shkatërruar mikrobet e dëmshme.
Kjo është arsyeja pse gjumi është kaq i rëndësishëm kur jeni të sëmurë ose të stresuar. Gjatë këtyre kohërave, trupi ka nevojë për më shumë qeliza dhe proteina imune.
Shëndeti i zemrës
Teksa shkaqet e sakta nuk janë të qarta, shkencëtarët mendojnë se gjumi mbështetë shëndetin e zemrës. Kjo rrjedh nga lidhja midis sëmundjeve të zemrës dhe gjumit të dobët.
Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve thotë se një i rritur mesatar ka nevojë për 7 orë gjumë në natë. Fjetja e më pak se kaq në baza të rregullta mund të çojë në probleme shëndetësore, shumë prej të cilave mund ta dëmtojnë shëndetin e zemrës suaj.
Mungesa e gjumit shoqërohet me faktorë rreziku për sëmundjet e zemrës, duke përfshirë:
presionin e lartë të gjakut
rritjen e aktivitetit të sistemit nervor
inflamacion i shtuar
nivele të ngritura të kortizolit
shtim në peshë
rezistencë ndaj insulinës
Çfarë ndodh kur flemë?
Trupi juaj kalon nëpër katër faza të gjumit. Ky cikël ndodh shumë herë gjatë natës për gjatësi të ndryshme kohore, që variojnë nga 70 deri në 120 minuta secila. Fazat në përgjithësi përsëriten rreth katër herë gjatë një periudhe gjumi 7 deri në 9 orë.
Ky model përfshin dy faza kryesore të gjumit: gjumin me lëvizje të shpejtë të syve (jo REM) dhe gjumin REM (lëvizje të shpejtë të syve). Katër fazat e gjumit përfshijnë tre faza të gjumit jo-REM dhe një fazë të gjumit REM.
Siç sugjerojnë emrat, gjumi jo-REM karakterizohet nga një mungesë e lëvizjeve të syve, ndërsa gjumi REM, kur ndodh ëndrra, karakterizohet nga lëvizje të shpejta të syve.
Katër fazat e gjumit janë renditur si më poshtë.
Faza 1: Gjumi jo-REM
Faza 1 ndodh kur për herë të parë bie në gjumë. Teksa trupi juaj hyn në gjumë të lehtë, valët e trurit, rrahjet e zemrës dhe lëvizjet e syve ngadalësohen. Kjo fazë zgjat rreth 7 minuta.
Faza 2: Gjumi jo-REM
Kjo fazë përfshin gjumin e lehtë pak para gjumit të thellë. Temperatura e trupit ulet, lëvizjet e syve tuaj ndalojnë dhe rrahjet e zemrës dhe muskujt vazhdojnë të relaksohen. Valët e trurit rriten për një kohë të shkurtër dhe më pas ngadalësohen. Gjatë një nate gjumi, ju kaloni më shumë kohë në fazën 2.
Faza 3: Gjumi jo-REM
Në fazat 3 dhe 4, fillon gjumi i thellë. Sytë dhe muskujt tuaj nuk lëvizin, dhe valët e trurit ngadalësohen edhe më shumë. Gjumi i thellë është rigjenerues. Trupi rimbush energjinë e tij dhe riparon qelizat, indet dhe muskujt. Ju duhet kjo fazë që të ndiheni të zgjuar dhe të freskët të nesërmen.
Faza 4: Gjumi REM
Kjo fazë së pari ndodh rreth 90 minuta pasi të bini në gjumë. Sytë lëvizin shpejt nga njëra anë në tjetrën gjatë gjumit REM. Në këtë gjumë, valët e trurit dhe lëvizjet e syve rriten. Rrahjet e zemrës dhe frymëmarrja gjithashtu përshpejtohen.
Ëndrrat shpesh ndodhin gjatë gjumit REM. Truri juaj gjithashtu përpunon informacionin gjatë kësaj faze, duke e bërë atë të rëndësishëm për të mësuarit dhe kujtesën.
Për sa gjumë kemi nevojë?
Sasia e rekomanduar e gjumit varet nga mosha juaj. Kjo gjithashtu ndryshon nga personi në person, por Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve sugjeron kohëzgjatjet e mëposhtme bazuar në moshë:
Nga lindja deri në 3 muaj: 14 deri në 17 orë
4 deri në 12 muaj: 12 deri në 16 orë në 24 orë, duke përfshirë dremitjet
1 deri në 2 vjet: 11 deri në 14 orë në 24 orë, duke përfshirë dremitjet
3 deri në 5 vjet: 10 deri në 13 orë në 24 orë, duke përfshirë dremitjet
6 deri në 12 vjet: 9 deri në 12 orë
13 deri në 18 vjeç: 8 deri në 10 orë
18 deri në 60 vjeç: 7 ose më shumë orë
61 deri në 64 vjeç: 7 deri në 9 orë
65 vjeç e lart: 7 deri në 8 orë
Çka ndodh nëse nuk flini mjaftueshëm?
Pa gjumë të mjaftueshëm, trupi e ka të vështirë të funksionojë siç duhet. Mungesa e gjumit është e lidhur me problemet kronike shëndetësore që prekin zemrën, veshkat, gjakun, trurin dhe shëndetin mendor.
Mungesa e gjumit shoqërohet gjithashtu me një rrezik të shtuar të lëndimit si për të rriturit ashtu edhe për fëmijët. Përgjumja e shoferit, për shembull, mund të kontribuojë në aksidente të rënda automobilistike dhe madje edhe në vdekje.
Te të moshuarit, gjumi i dobët shoqërohet me një rrezik të shtuar të rëzimit dhe thyerjes së kockave.
Pasojat specifike të mungesës së gjumit mund të përfshijnë:
ndryshimet e humorit
ankth
depresion
memorie e dobët
fokus dhe përqendrim i dobët
lodhje
sistemi imunitar i dobësuar
shtim në peshë
presioni i lartë i gjakut
rezistencë ndaj insulinës
sëmundjet kronike, si diabeti dhe sëmundjet e zemrës
rritje e rrezikut të vdekjes së hershme
Si përfundim…
Gjumi na mban të shëndetshëm dhe të funksionojmë mirë. Ai lejon trupin dhe trurin të riparojnë, rivendosin dhe të rienergjizohen.
Nëse nuk flini mjaftueshëm, mund të përjetoni efekte anësore si kujtesa dhe fokusi i dobët, imuniteti i dobësuar dhe ndryshimet e humorit.
Shumica e të rriturve kanë nevojë për 7 deri në 9 orë gjumë çdo natë. Nëse keni probleme me gjumin, bisedoni me mjekun tuaj ose një specialist të gjumit. Ata mund të përcaktojnë shkakun themelor dhe t’ju ndihmojnë në përmirësimin e cilësisë së gjumit tuaj.
(Kosova Sot Online)
