The Guardian: Plazhet, malet, qytetet e lashta dhe çmimet e ulëta – Shqipëria i ka të gjitha
“Dikur ishte e rrallë që gazetarët të vinin këtu”, thotë Elton Caushi, kreu i operatorit turistik Albanian Trip. “Kur erdhën, donin të flisnin vetëm për gjakmarrjen dhe virgjëreshat e betuara”, tha ai për gazetën britanike theguardian, e cila ka bërë një reportazh për bukuritë e Shqipërisë.
Traditat që dikur dominonin politikën fisnore në malet e Shqipërisë janë interesante, por tani gazetari Jamie Fullerton ka treguar përshtypjet më të fundit rreth vendit të Evropës Juglindore. Falë plazheve të saja, qyteteve nën mbrojtjen e UNESCO-s dhe shtigjeve të ecjes, Shqipëria dikur komuniste, tani po lavdërohet si një destinacion “i ri i nxehtë” evropian.
Për dekada, Shqipëria kishte një reputacion si një vend i rrezikshëm dhe i ndaluar, kryesisht falë izolimit politik të saj nën diktatorin Enver Hoxha, i cili vdiq në vitin 1985. Pas luftës civile të Shqipërisë në vitin 1997 dhe përfundimit të luftës së Kosovës në vitin 1999, më shumë vizitorë gradualisht filluan të vinin në Shqipëri, të tërhequr pjesërisht nga çmimet më të ulëta se në Greqi dhe Itali. Në vitin 2009, 1.9 milion turistë udhëtuan drejt Shqipërisë; në vitin 2019, viti i fundit i plotë para COVID-19, shifra ishte 6.4 milionë, transmeton Telegrafi.
Ushqimi këtu mund të jetë një faktor në këtë ndryshim. Gazetari së bashku me Caushin ishin në një restorant pa emër në “1001 Bardhok Biba”, një rrugë afër qendrës së qytetit. “Turistët nuk e dinë këtë vend – kryesisht janë shoferët që ushqehen këtu”, thotë ai. “Unë porosita mëngjesin me tasqebap të bollshëm – një përzierje e shijshme e mishit të viçit, hudhrës, qepëve dhe salcës së domates përpara se Caushi të më dërgojë për ëmbëlsirë në orën 9 të mëngjesit në Mon Amour, një pastiçeri e stilit parisien. Ne paguajmë 390 lekë (3.3 euro) për kafe, bakllava dhe akullore”.
Pas mëngjesit nisemi për në Dhërmi, një fshat që ka parë një mori hotelesh të lulëzojnë përgjatë bregdetit gjatë dekadës së fundit. “Mbërrij në fillim të Kalas, një nga shumë festivalet e vogla të muzikës që kanë lindur përgjatë Rivierës, me dysheme vallëzimi në rërë”, shtoi gazetari britanik.
“Plazhi kryesor i Dhërmiut është i pastër, i mbuluar me shezllone dhe i rrethuar nga restorantet. Gjithçka mirë nëse thjesht dëshironi të shtriheni. Plazhet e vogla në veri, të tilla si Splendor Del Mar dhe Empire Beach Resort, janë mahnitëse. Të notosh në detin e pastër pranë Splendor është si një orë e ngadaltë dhe e qetë”, tha ai.
Më vonë, në një shëtitje në plazhin aty pranë Gjipesë – me rërë, të bukur, të izoluar, me zero zhvillim të hoteleve – dallon një bunker betoni dhe shikon këto kube me pamje nga deti: një gungë gri e paranojës së luftës së ftohtë në një bregdet ndryshe idilik, transmeton Telegrafi.
“Unë shoh një bunker tjetër. Pastaj një tjetër, në kodra kur kthehem me veturë në Dhërmi. Unë filloj t’i numëroj ato, por shpejt e kuptoj se bunkerët janë po aq të zakonshëm këtu sa lëkurat që bëjnë banja dielli. Rreth 173,371 thuhet se u ndërtuan në Shqipëri midis 1975 dhe 1983, ndërsa Hoxha përgatitej për sulm të mundshëm”, deklaron gazetari.
Caushi e paralajmëroi se qytetet turistike si Durrës dhe Saranda po tërhiqnin tashmë mjaft pushues. Në vend të kësaj, ai u ndalë në Gjirokastër dhe Berat: dy qytete më të vogla me bukuri të njohur.
U përgatit për vizitë duke lexuar “Kronikë në gur”, romanin e vitit 1971 të Ismail Kadaresë – autor i njohur shqiptar dhe gjirokastrit. Në libër romanca e shtigjeve të pjerrëta, me gunga të Gjirokastrës, gjarpërimi rreth ndërtesave si Shtëpia e Skedulit dhe Shtëpia e Zekateve – në pronësi të familjeve elitare dhe tani muze – shkëlqen përmes historisë së bombardimeve të viteve 1940.
Ngjyra mbulon qytetin – hoteli ku qëndroi gazetari ishte në rrugën Ismail Kadare. Megjithatë, Gjirokastra dikur ishte po aq e famshme për kanabisin sa Kadareja, sipas Blero Topullit, i cili punon në kalanë e Gjirokastrës. “Kjo konsiderohej një nga pikat më të rrezikshme në Evropë – kishim një fshat që prodhonte tonelata kanabis”, thotë ai. “Kur isha fëmijë në vitet 2000, të shihje një turist ishte si të shihje një alien”.
Takohemi në kështjellën me pamje nga fshati Lazarat, i cili ishte i mbushur me prodhim ilegal droge deri në një goditje nga policia në mesin e viteve 2010.
Falë arkitekturës së saj historike, Gjirokastra u bë një vend i UNESCO-s në vitin 2005, por Topulli thotë se turistët nuk arritën në një numër të konsiderueshëm derisa gangsterët e kanabisit u larguan. Ai eci rrugës së pazarit, të rinovuara pesë vjet më parë për këtë anim turistik, por është e lehtë të shpëtosh nga ky xhep i butë i Disneyfied. Topulli e dërgon lartë për të parë perëndimin e diellit, duke kaluar pallatet e përshkruara nga Edward Lear në mesin e shekullit të XIX-të.
“Dëgjo: era në pemë tingëllon si det”, thotë Topolli. Ai ka të drejtë: më bie në vesh ndërsa dritat e kështjellës ndizen, një ulje qetësuese pas festave të plazhit të Kalas.
Më në veri në Berat, gjithashtu një qytet i mbrojtur nga UNESCO, ka një kala. Berati ka një pasuri historike të ngjashme me Gjirokastrën – dhe ngjitje të ngjashme të pjerrëta – por ndihet më i thyer.
Në rrënojat e Xhamisë së Kuqe, “unë vrapoj lart në brendësi të kullës tmerrësisht të hollë të zezë, duke hedhur kokën mbi majë, në mënyrë që marramendja të mund të kapërcejë klaustrofobinë time në rritje”.
“Kam ardhur në Shqipëri sepse brenda një jave mund të bësh plazh, viziton qytete dhe bën hiking”, më thotë një turist amerikan. Në të vërtetë, pas një udhëtimi dy orësh për në Tiranë, është një udhëtim me autobus dy orësh për në Shkodër, portë për në Alpet Shqiptare.
“Unë bëj një udhëtim klasik: itinerarin 17 km ndërmjet Valbonës dhe Thethit në parkun kombëtar të Luginës së Valbonës. Për t’u krijuar humor, lexova “Shqipëria e lartë” e Edith Durham, dokumenti i shkrimtares britanike për fiset e rajonit, bazuar në udhëtimet e saj të vitit 1908. Fortësia e ngjitjes, pyjet me gjysmë shtigje të thepisura, kërcënohesha ta tejkaloja bukurinë e egër të zonës. Por tre orë më vonë arrij majën dhe pamjet e spërkatura nga pylli bëjnë magjinë e tyre: është mahnitëse në nivelin zviceran”, thotë ai.
Në Thethin e mbushur me male, mëngjesi i petullave të bujtinës sime përcillet nga zhurma e tensionuar “klik-klik-klik” i gërmuesve. Rruga gjarpëruese për në Shkodër është shtruar me asfalt për herë të parë vitin e kaluar.
Caushi thotë se disa kanë frikë se autostrada e re e Thethit mund të çojë në mbiturizëm. “Por unë jam i lumtur për miqtë e mi atje: 15 vjet më parë do të shihje një lopë, një pulë, një fushë misri. Tani ata mund të shkojnë në shkollë më shpejt, në spital… është mirë për vendasit”.
Ai u rikthye sërish në Tiranë, në Hotel Boutique Kotoni, në qendër të qytetit, më pas në hotelin më të qetë Morina, ngjitur me Grand Park të Tiranës.
Duke qenë kryeqyteti i një vendi me një regjim antikapitalist deri në vitin 1992, Tirana nuk pati bare të duhura deri në vitet 1990, sipas Caushit.
Pas një bumi ndërtimi në vitet 2000, qyteti tani ka një popullsi prej 560 mijë banorësh. Ish-rezidenca e pasur e Hoxhës ka një kafene të modës pikërisht përballë saj.
“Unë jam në Tiranë për një kohë të shkurtër, por vizitoj Bunkart 1, kompleksin nëntokësor të Hoxhës, i cili tani është një hapësirë muze dhe arti. Ekspozitat përshkruajnë dekada të diktaturës, të ndërthurura me instalacione arti. E balancuar gabimisht, përzierja e historisë së errët dhe video-artit mund të duket si hipster në mënyrë të neveritshme, por është magjepsëse”, përfundoi ai.
Një tjetër kujtesë se sa shpejt një vend mund të ndryshojë.
(Kosova Sot Online)
