Sistemi i rrallë i yjeve në galaktikën tonë mund të shpërthejë
Një sistem i rrallë yjesh është gjetur në galaktikën tonë të Rrugës së Qumështit, por është i destinuar të përfundojë në një shpërthim masiv, shkruan CNN.
Sistemi yjor, i cili duket si një rrotullues kozmik, ndodhet 8,000 vjet drite larg Tokës. Por është aq i rrallë sa që astronomët kurrë nuk prisnin të gjenin një sistem të këtillë yjor në galaktikën tone.
Njihet si sistem yjor “Wolf-Rayet”. Vetëm disa yje masivë evoluojnë në “Wolf-Rayet” ndërsa i afrohen fundit të jetës së tyre. Kjo fazë zgjat disa qindra mijëra vjet, por gjatë jetës së një ylli, kjo është shumë e shkurtër, thanë astronomët. Vetëm një në njëqind milionë yje është aq masiv sa të jenë në “Wolf-Rayet”.
Dhe një çift binar prej dy yjesh si ky është edhe më i rrallë, të cilën astronomët e zbuluan së pari kur gjetën sistemin më 2018. Brenda këtij sistemi janë dy yje masive që rrotullohen rreth njëri-tjetrit, si dhe një yll shoqërues i vetëm i lidhur me to nga graviteti. Ylli shoqërues është gjithashtu ndoshta një yll i “Wolf-Rayet” që hedh gaz, duke ndihmuar krijimin e formës së ndërlikuar të resë së pluhurit.
Të dy yjet janë secili rreth 10 deri në 15 herë më të mëdhenj se dielli ynë, dhe të dy janë më shumë se 100,000 herë më të ndritshëm. Dhe në krahasim me temperaturën sipërfaqësore të diellit, e cila është rreth 9,941 gradë Fahrenheit, këta yje arrijnë një nxehtësi prej 45,032 gradë Fahrenheit – ose më shumë.
Studiuesit e quajtën sistemin “Apep” sipas zotit gjarpëror egjiptian të kaosit. Për këtë sistem yjor për herë të parë u dhanë detaje në një studim të botuar në nëntor 2018 në revistën “Nature”. Tani, astronomët kanë mësuar më shumë për këtë perlë të rrallë, duke përfshirë edhe atë se yjet masive përfundojnë një orbitë rreth njëri-tjetrit për çdo 125 vjet Toke, dhe në një distancë që është e krahasueshme me madhësinë e sistemit tonë diellor.
Dy yjet lëshojnë sasi të mëdha pluhur karboni, i cili vërtitet përreth në erërat yjore të krijuara nga yjet. Yjet rrotullohen rreth njëri-tjetrit, duke bërë që pluhuri të duket si një bisht i errët dhe i ndezur. Kjo tufë spirale është një nga të paktat e zbuluara ndonjëherë, thanë studiuesit. Ata menduan se emri “Apep” ishte i përshtatshëm sepse plumbi i pluhurit dukej si një gjarpër që luftonte me yllin qendror. Këta yje tepër të ndritshëm dhe të nxehtë janë të bukur, por të dënuar.
Hapi tjetër është zakonisht një shpërthim supernova që rezulton në shndërrimin e yllit në një vrimë të zezë. “Përveç imazhit mahnitës, gjëja më e jashtëzakonshme në lidhje me këtë sistem yjor është mënyra se si zgjerimi i spirales së tij të bukur të pluhurit na la të tronditur plotësisht”, tha Yinuo Han, autori kryesor i studimit, në një deklaratë. Han është një student i nderuar në Shkollën e Fizikës në Universitetin e Sidneit në Australi. “Pluhuri duket se ka një mendje të veten, që pluskon shumë më ngadalë sesa erërat ekstreme yjore që duhet ta drejtojnë atë”. Han e shkroi studimin ndërsa ishte në izolim për shkak të pandemisë. Studimi u botua në revistën “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”.
(Kosova Sot Online)
