Lexoni edhe:
Ja kush thotë: Ta su'lmojmë të gjithë Luizin tani që është i pl'agosur
Ja ushqimi i parë i gatuar i cili daton 780,000 vjet më parë
Ushqimi i parë i gatuar daton në 780,000 vjet më parë. Ishte peshk dhe gatuhej në një lloj furre rudimentare në vend të flakës së hapur të zjarrit.
Zbulimi rishkruan një pasazh të rëndësishëm në historinë njerëzore dhe i kthen njohuritë primitive rreth përdorimit të zjarrit dhe gatimit të ushqimit prapa në kohë.
“Rreth 1.5 milion vjet më parë, njerëzit e hershëm zhvilluan trupa më të gjatë dhe trurin më të madh. Ndryshimi u soll nga dietat me kalori të lartë dhe ushqimet e gatuara”, tha David Brown, profesor i antropologjisë në Kolegjin Kolumbian të Arteve dhe Shkencave të Uashingtonit.
Deri më sot, të dhënat më të hershme të ushqimit të gatuar datojnë rreth 170,000 vjet më parë, me Homo Sapiens dhe Neandertalët që përdornin zjarrin për të gatuar perime dhe mish.
Megjithatë, një zbulim i ri arkeologjik i ka kthyer duart pas. Në një vend në luginën veriore të Jordanit, Izrael, u gjetën dhëmbë peshqish parahistorikë (krapi dhe barbela) të cilët dukej se ishin gatuar.
Duke analizuar strukturën kristalore të dhëmbëve, arkeologët zbuluan se ata i ishin nënshtruar temperaturave nën 500°C duke i vendosur në furra rudimentare.
“Kjo na sugjeron se peshku ishte gatuar në një temperaturë të kontrolluar në vend që thjesht të piqej mbi zjarr,” shpjegoi Brown. “Deri tani nuk kishim prova që Homo Erektus gatuante ushqim, por tani e dimë se ata munden.”
Dhëmbët e peshkut të gjetur rreth vatrave të lashta tregojnë se ushqimi gatuhej në temperatura të moderuara, duke i bërë kockat më të buta dhe më të prirura për t’u ruajtur, në vend që të shpërbëheshin mbi flakë të hapur.
Studiuesit gjithashtu kryen eksperimente gatimi dhe djegieje te krapi, duke i ngrohur në temperatura të ndryshme deri në 900°C dhe më pas ekzaminuan smaltin e dhëmbëve.
Nga rezultatet ata zbuluan se peshqit nga vendbanimi njerëzor i ishin nënshtruar temperaturave nga 200 deri në 500 ° C, pa ekspozim të drejtpërdrejtë ndaj zjarrit. Ndoshta peshqit janë gatuar të tërë në furra prej balte.
Në fund të fundit, ndryshimet anatomike të Homo Erectus, në formën e kafkës dhe nofullës, mund të gjurmohen në një modifikim të dietës.
Gatimi e bën mishin, peshkun dhe perimet më të lehta për t’u tretur, duke i lejuar trupit dhe trurit të rriten në mënyrë më efikase sesa ngrënia e ushqimeve të papërpunuara.
Ai gjithashtu e bëri ushqimin shumë më të sigurt për t’u ngrënë pasi shkatërroi patogjenët. “Ne kishim hipoteza se njeriu kishte filluar të gatuante ushqim në kohë shumë të largëta dhe sot kemi prova”.
Peshku është një burim i pasur proteinash dhe lëndësh ushqyese dhe, ndryshe nga gjahu, është i disponueshëm gjatë gjithë vitit, transmeton gazeta "Kosova Sot Online". “Disa besojnë se njerëzit e hershëm hanin peshk vetëm kur nuk kishte asgjë tjetër, por studimi ynë zbulon se nuk ishte kështu.
“Ne zbuluam se peshku gatuhej në çdo kohë të vitit, duke sugjeruar se ishte një komponent i rëndësishëm i dietës”. Në vend, arkeologët gjetën 5000 mbetje dhëmbësh: një sasi e konsiderueshme peshku të gatuar për një komunitet të vogël. Por si i kapën?
Uji në ligatinat ishte shumë i cekët dhe kështu njerëzit nuk kishin nevojë për teknologji si rrjeta apo grepa peshku për t’i kapur ato. Studiuesit besojnë se ata përdorën duart e tyre, siç bëjnë shumë njerëz ende sot me peshqit e lumenjve.
Në fund të fundit, peshkimi me mjete të tilla si shtiza dhe rrjeta është një praktikë relativisht e re në historinë njerëzore. Grepi e parë e peshkut daton 42,000 vjet më parë, që do të thotë se njerëzit luftuan me peshqit për qindra mijëra vjet përpara se të ishin në dispozicion mjete më efektive për t’i kapur.
(Kosova Sot Online)
