Lexoni edhe:
Vegim Furra emocionon me këngën kushtuar babës 'Baba jem sa më ka marr malli'
Energjia e errët që largon universin tonë mund të mos jetë ajo që duket
Galaktikat e largëta dhe të lashta po u japin shkencëtarëve më shumë sugjerime se një forcë misterioze e quajtur energjia e errët mund të mos jetë ajo që ata mendonin.
Astronomët e dinë se universi po shpërndahet me një ritëm të përshpejtuar dhe ata janë në mëdyshje për dekada, se çfarë mund të përshpejtojë gjithçka. Ata teorizojnë se një forcë e fuqishme, konstante është në lojë, një forcë që përshtatet mirë me modelin kryesor matematikor që përshkruan se si sillet universi. Por ata nuk mund ta shohin dhe nuk e dinë se nga vjen, ndaj e quajnë energji të errët.
Është aq e madhe sa mendohet se përbën gati 70 % të universit – ndërsa materia e zakonshme si të gjithë yjet, planetët dhe njerëzit përbëjnë vetëm 5%.
Por gjetjet e publikuara në fillim të këtij viti nga një bashkëpunim ndërkombëtar kërkimor i më shumë se 900 shkencëtarëve nga e gjithë bota, dhanë një surprizë të madhe. Ndërsa shkencëtarët analizuan se si lëvizin galaktikat, ata zbuluan se forca që i shtynte ose i tërhiqte ato, nuk dukej të ishte konstante. Dhe i njëjti grup publikoi të martën një materialp të ri, më të gjerë analizash që dhanë një përgjigje të ngjashme.
"Nuk e mendoja se një rezultat i tillë do të ndodhte gjatë jetës sime," tha Mustapha Ishak-Boushaki, një kozmolog në Universitetin e Teksasit në Dallas, i cili është pjesë e bashkëpunimit.
I quajtur Instrumenti Spektroskopik i Energjisë së Errët, ai përdor një teleskop me bazë në Tucson, Arizona për të krijuar një hartë tredimensionale të historisë 11 miliardë vjeçare të university, për të parë se si galaktikat janë grumbulluar në kohë dhe në hapësirë. Kjo u jep shkencëtarëve informacione se si evoluoi universi dhe ku mund të jetë duke shkuar.
Harta që ata po ndërtojnë nuk do të kishte kuptim, nëse energjia e errët do të ishte një forcë konstante, siç teorizohet. Në vend të kësaj, energjia duket se po ndryshon ose po dobësohet me kalimin e kohës. Nëse është vërtet kështu, do të përmbyste modelin standard kozmologjik të astronomëve. Mund të nënkuptojë se energjia e errët është shumë e ndryshme nga ajo që mendonin shkencëtarët - ose se mund të ketë diçka tjetër që po ndodh.
"Është një kohë e eksitimit të madh, dhe gjithashtu disa kruarje të kokës dhe konfuzion," tha Bhuvnesh Jain, një kozmolog në Universitetin e Pensilvanisë, i cili nuk është i përfshirë në hulumtim.
Gjetja e fundit e bashkëpunimit tregon për një shpjegim të mundshëm nga një teori më e vjetër: se përgjatë miliarda viteve të historisë kozmike, universi u zgjerua dhe galaktikat u grumbulluan siç parashikonte relativiteti i përgjithshëm i Ajnshtajnit.
Gjetjet e reja nuk janë përfundimtare. Astronomët thonë se kanë nevojë për më shumë të dhëna për të përmbysur një teori, që dukej se përshtatej aq mirë së bashku. Ata shpresojnë se vëzhgimet nga teleskopët e tjerë dhe analizat e reja të të dhënave të reja gjatë viteve të ardhshme, do të përcaktojnë nëse pamja aktuale e energjisë së errët qëndron apo bie.
"Rëndësia e këtij rezultati tani është befasuese," tha Robert Caldwell, një fizikant në Kolegjin Dartmouth i cili nuk është i përfshirë në hulumtim, "por nuk është si një matje e veshur me ar."
Ka shumë për të lexuar në përgjigje. Për shkak se energjia e errët është komponenti më i madh i universit, sjellja e saj përcakton fatin e universit, shpjegoi David Spergel, një astrofizikan dhe president i Fondacionit Simons. Nëse energjia e errët është konstante, universi do të vazhdojë të zgjerohet, duke u bërë përgjithmonë më i ftohtë dhe më i zbrazët. Nëse po rritet në fuqi, universi do të zgjerohet aq shpejt sa do të shkatërrojë veten, në atë që astronomët e quajnë Big Rip.
“Për të mos panik. Nëse kjo është ajo që po ndodh, nuk do të ndodhë për miliarda vjet, "tha ai. "Por ne do të donim të dinim për të."
(Kosova Sot Online)
