Lexoni edhe:
Cili banor i BB VIP ka kontakt me Gjestin?
A mendoni se kanë stinë planetët e tjerë?
Çdo vit, Toka ndjek një model të njohur të ndryshimeve stinore: kur verës i afrohet Hemisfera Veriore, dimri hyn në Hemisferën Jugore, dhe anasjelltas.
Por a kanë edhe planetët e tjerë modele stinore?
Në të vërtetë, planetët e tjerë, planetët xhuxhë dhe hënat në sistemin tonë diellor kanë cikle stinore, dhe ato mund të duken krejt ndryshe nga ato që përjetojmë në Tokë, thanë ekspertët për Live Science.
Për të kuptuar se si kanë planetët e tjerë stinë, mund të shikojmë çfarë shkakton ndryshimet stinore në planetin tonë. “Toka ka katër stinët për shkak të pjerrësisë së boshtit të saj të rrotullimit,” tha Gongjie Li, astrofizikane në Georgia Tech, për Live Science. Kjo do të thotë se planeti ynë rrotullohet në një kënd të lehtë prej rreth 23.5 gradësh.
Pra, kur Toka ndodhet në njërën anë të diellit, Hemisfera Veriore është e kthyer drejt diellit dhe Hemisfera Jugore është e kthyer nga larg, shpjegoi Shane Byrne, profesor i shkencës planetare në Universitetin e Arizonës. Kur planeti ynë kalon në anën tjetër të diellit gjashtë muaj më vonë, Hemisfera Veriore kthehet mbrapsht.
Marsi ka një pjerrësi boshti prej rreth 25 gradësh. Meqë kjo vlerë është shumë pranë pjerrësisë së Tokës prej 23.5 gradësh, sasia e ndryshimeve stinore në Mars është e ngjashme me atë të planetit tonë.
“Ashtu si në Tokë, ke errësirë të përhershme dhe dritë të përhershme në zonat polare, në varësi nëse je në dimër apo në verë; më pas mund të kalosh nga njëra gjendje në tjetrën çdo gjysmë viti,” tha Byrne për Live Science. Por interesant është fakti se, në vend të akullit me bazë uji, dimrat në Mars dominohen nga akulli i dyoksidit të karbonit (ose “akulli i thatë”), i cili mund të krijojë çarje të ngjashme me rrjetë në sipërfaqen e planetit.
Në kontrast, disa planetë në sistemin tonë diellor kanë pjerrësi shumë të ndryshme, gjë që çon në ndryshime më ekstreme gjatë vitit. Për shembull, Merkuri nuk ka fare pjerrësi, kështu që “pothuajse nuk ka fare ndryshime stinore,” tha Byrne. Në anën tjetër, Urani ka një pjerrësi prej 90 gradësh, kështu që polet ose janë plotësisht të kthyer nga dielli, ose fare, që do të thotë se stinët e tij janë të forta: verërat kanë periudha të gjata me diell të pamëshirshëm, ndërsa dimrat janë të zhytur në errësirë të përhershme të ftohtë.
Por pjerrësia nuk është faktori i vetëm që ndikon në ndryshimet stinore. Forma e orbitës së një planeti mund të ndikojë gjithashtu në variacionet stinore të motit. Kjo për shkak se orbitat e planetëve kanë zakonisht formë eliptike, jo rrethore. Si pasojë, disa planetë ndodhen herë shumë larg nga dielli dhe herë shumë pranë tij. Për shembull, Merkuri ka një orbitë “ekscentrike”, e cila ndikon në ndryshimet e tij stinore, tha Li. Edhe Plutoni ka një orbitë shumë eliptike që e shtyn këtë variacion në ekstrem, tha Byrne
Këta dy faktorë, pjerrësia e një planeti dhe forma e orbitës së tij, mund të ndryshojnë gjithashtu me kalimin e kohës. Byrne, i cili studion të dhënat klimatike në Mars, shpjegoi se pjerrësia e Planetit të Kuq nuk ka qenë gjithmonë 25 gradë. Në fakt, modelet e publikuara në revistën Earth and Planetary Science Letters në vitin 2018, kanë treguar se pjerrësia e Marsit ka ndryshuar nga 10 në mbi 40 gradë gjatë miliarda viteve. Kjo ka çuar në luhatje ekstreme në ciklin vjetor të planetit.
“Pra është pothuajse çështje rasti që për momentin është e ngjashme me Tokën,” tha Byrne.
“Në Tokë, jemi me fat që ky bosht rrotullimi është mjaftueshëm i qëndrueshëm,” tha Li. Për shkak të kësaj, kemi pasur cikle stinore relativisht të qëndrueshme që kanë vazhduar për mijëvjeçarë, megjithëse klima në përgjithësi ndonjëherë ndryshon kur orbita e Tokës afrohet ose largohet nga dielli.
Një qëndrueshmëri e tillë ka ndihmuar, ndoshta, në zhvillimin e jetës siç e njohim ne, tha Li. Shkencëtarë si ajo po studiojnë kushtet planetare dhe ndryshimet stinore në ekzoplanetë për të parë nëse jeta mund të ekzistojë në botë të largëta. Për momentin, duket se ndryshimet e lehta stinore dhe pjerrësitë e qëndrueshme të rrotullimit në Tokë janë të rralla.
(Kosova Sot Online)
