Lexoni edhe:
A është kjo pasuria e Luiz Ejllit?
Hënat e Marsit mund të kenë qenë dikur kometa
Phobos dhe Deimos janë shkëmbinj në formë patateje të cilët janë të lidhur gravitacionalisht me Marsin. Ato janë gjithashtu dy nga hënat më të çuditshme në sistemin diellor.
Si fillim, ato janë të vogla në krahasim me mbartësin e tyre. Phobos është vetëm 20 kilometra i gjerë. Ato janë shumë më pak të dendura se Marsi dhe me shumë kratere, duke sugjeruar një të kaluar shumëngjyrëshe. Ata gjithashtu kanë disa veçori të veçanta, si ulluqe në sipërfaqen e Phobos-it që shtrihen për më shumë se një kilometër.
Enigma për astronomët është të përcaktojnë se nga kanë ardhur këto hëna, sidomos duke pasur parasysh se dy teoritë e tyre kanë mangësi serioze.
Tani astronomët që studiojnë imazhet e hënave të kapura nga anija kozmike Mars Express kanë dalë me një teori tjetër. Phobos dhe Deimos, thonë ata, fillimisht ishin një kometë binare që u nda në dy hëna pasi u kap nga fusha gravitacionale e Marsit.
Së pari, një sfond. Astronomët kanë dy teori konkurruese për të shpjeguar origjinën e hënave marsiane. E para është se Phobos dhe Deimos janë asteroidë të kapur nga fusha gravitacionale e Marsit. Hënat duken të ngjashme me të ashtuquajturat asteroidë të tipit D që gjenden në brezin e jashtëm të asteroidëve dhe midis asteroidëve trojanë të Jupiterit. Këta asteroidë dihet se janë të pasur me materiale organike, silikate dhe ndoshta akull uji, të gjitha këto do të ishin jashtëzakonisht të vlefshme për eksploruesit e ardhshëm të Marsit.
Problemi është se orbitat e hënës nuk janë në përputhje me këtë origjinë. Kur astronomët simulojnë këtë lloj kapjeje, hënat nuk përfundojnë kurrë në orbitat që Deimos dhe Phobos kanë sot, të cilat të dyja janë afërsisht ekuatoriale.
Teoria e dytë është se në fillim të historisë së sistemit diellor, Marsi u përfshi në një përplasje që prodhoi një disk mbeturinash rreth ekuatorit të planetit. Fobos dhe Deimos u formuan nga ky disk, pikërisht në orbitat që kanë sot.
Por kjo teori nuk shpjegon pse Phobos dhe Deimos duken kaq të ngjashëm me asteroidët e tipit D me sipërfaqet e tyre karbonike.
Sonia Fornasier në Université Paris Cité në Francë dhe kolegët e saj thonë se një teori tjetër i përshtatet më qartë vëzhgimeve. Në vitin 2003, Agjencia Europiane e Hapësirës vendosi anijen kozmike Mars Express në orbitë rreth planetit të kuq, të pajisur me kamera me rezolucion të lartë të afta për të zgjidhur veçoritë në Phobos me madhësinë e makinave të vogla.
Që atëherë, Mars Express ka dërguar imazhet më të detajuara të Phobos të marra ndonjëherë. Kjo i ka lejuar Fornasier e kompani të krahasojnë sipërfaqen e Phobos me objekte të tjera të studiuara mirë në të gjithë sistemin diellor, si planeti xhuxh Ceres, asteroidet Steins dhe Lutetia, objekti i Brezit Kuiper Arrokorth, plus Kometa 67P, një trup i çuditshëm, binjak me lobe i vizituar nga anija kozmike Rosetta dhe Philae e ESA-s dhjetë vjet më parë.
Ndeshja më e afërt vjen si befasi. "Në përgjithësi, analiza jonë fotometrike ka treguar se vetitë fotometrike të Phobos tregojnë një ngjashmëri të ngushtë me ato të kometës 67P," thonë Fornasier dhe bashkë.
Kjo ngre mundësinë kurioze që teoritë e origjinës për hënat e Marsit janë krejtësisht të gabuara. "Phobos dhe Deimos mund të jenë aktualisht bërthama kometare të rraskapitura të kapura nga Marsi," thotë ekipi. Në fakt, orbitat e tyre të ngjashme sugjerojnë se ato mund të kenë ardhur nga një kometë e vetme me dy bërthama ose një kometë me lobe binjake si 67P, e cila u copëtua ngadalë nga fusha gravitacionale e Marsit.
Kjo është një ide magjepsëse që do të zgjojë interesin e gjeologëve planetarë në mbarë botën. Ata mund të mos kenë shumë kohë të presin përpara se origjina e Phobos të marrë përgjigje.
Në vitin 2026, agjencia japoneze hapësinore JAXA do të nisë misionin e eksplorimit të hënave të Marsit ose MMX. Qëllimi është të studiojë hënat, të zbresë në Phobos dhe në fund, të sjellë mostra përsëri në Tokë. Ky është një mision me rrezik të lartë me shpërblime të mëdha potenciale. Jo më pak e rëndësishme nga këto është se ai mund të zgjidhte më në fund enigmën se nga erdhën Phobos dhe Demos. Fornasier dhe bashkë duhet të mbajnë frymën e tyre kolektive, sipas discovermagazine.com.
(Kosova Sot Online)
