“Eksodi” i Bob Marley-t/ Pse konsiderohet një nga albumet më të rëndësishëm të shekullit të 20-të

GAZETA SHQIPTARE/ Albumi “Eksodi” i Bob Marley u publikua 45 vjet më parë, dhe ndërsa një ekspozitë e re për yllin rege hapet në Londër, Arwa Haider shpjegon se si muzika e tij jehoi në mbarë botën.Në ekspozitën e parë të Bob Marley “One Love Experience” në Galerinë Saatchi të Londrës, menjëherë në sy bie katalogu i jashtëzakonshëm i regjistrimeve të yllit xhamajkan muzikë rege me grupin e tij, “The Wailers”.

Te ekranet në mur, një disk i veçantë prej ari rrezaton me praninë e tij mbretërore: albumi kryesor i 10-të i Eksodi (1977), i krijuar ndërsa Marley dhe shokët e tij të grupit tregon një aventurë të shkurtër. Në vitin e saj të 45-të, ajo është një vepër e tranzicionit të fuqishëm: konfirmon pa dyshim statusin e vërtetë global të Marlit dhe lidhjen e vazhdueshme me brezat e rinj të dëgjuesve.

Lexoni edhe:

Rita Ora dhe Dua Lipa urojnë Pavarësinë e Kosovës me video

Fryma e Eksodit është mahnitëse, titulli i saj ngjall përrallën e Dhiatës së Vjetër të Moisiut, i cili udhëhoqi popullin e tij drejt sigurisë. Ai pasqyron edhe fluturimin e Marlit për në Londër, mes turbulencave brutale të zgjedhjeve të Xhamajkës dhe  atentatit të dhjetorit 1976, që e plagosi atë dhe gruan e tij, vokalisten Rita Marli. Dhe albumi “Eksodi” u krijua teksa muzikanti kaloi më shumë se një vit në Londër.

Më vonë, “Eksodi” u quajt albumi më i rëndësishëm i shekullit të 20-të nga revista “Time”. Kjo revistë e përshëndeti albumin si “një lidhje politike dhe kulturore, që mori frymëzim nga Bota e Tretë dhe më pas e lëshoi zërin në mbarë botën”. Në shekullin e 21-të, termi “Bota e Tretë” duhet të kalojë në histori, por fuqia e këtij albumi sigurisht që vazhdon. Këngët e “Eksodi” ushqejnë përvojën e një dashurie, duke përfshirë himnin ngritës që i jep emrin kësaj ekspozite.

“Eksodi nuk është vërtet një album i krijuar në zemërim e sipër, por një thirrje për çdo lloj situate nëpër të cilën ai ka kaluar”, u shpreh Cedella Marley kur vizitoi ekspozitën.

“Eksodi” është ribotuar në faza të ndryshme, përfshirë dhe një version të 40-vjetorit miks nga vëllai i Kedella, Ziggy Marley. Mbetet një version magjepsës, i cili ndërthur këngët e Marlit me kulturën amerikane. Në formë dixhitale, ai e fut dëgjuesin në përjetime të ngjashme: ankth, sfidë dhe në fund: paqe dhe shpresë.

Bob Marli  ishte një emër i njohur në kohën e “Eksodit” të tij në Londër. Në vitin 1975, ai dhe “The Wailers” kishin luajtur në  një koncert të ngjeshur në Lyceum Theatre të qytetit, të regjistruar në albumin e tyre të parë live për “Island Records”. Në vitin 1977, vetë Londra ishte në një gjendje rrëmuje, e ndarë mes politikës, spektaklit mbretëror dhe lëvizjes në rritje të skenës në disko. “Eksodi” gjithashtu jep energjinë dhe reagimet kureshtare të Marlit.

Shkrimtarja muzikore Vivien Goldman ishte e pranishme për regjistrimin e albumit dhe kap sfondin dhe atmosferën e tij në veprën e saj të shkëlqyer “The Book Of Eksodi (2006)”.

“Eksodi ishte një hap krijues, një udhëtim nga një stil dhe teknikë e njohur në kërkim të një tjetri të panjohur, duke ruajtur patois reggae të muzikës duke e bërë atë të kuptueshme për një komunitet më të gjerë”, shkruan ajo.

 

Nga ana tjetër, Cedella Marley kujton:

“Kur Bobi erdhi në Londër, u çmenda fare, sepse na la në Xhamajkë… por ai me të vërtetë bëri diçka të veçantë këtu. Sa herë që dëgjoj këngën Punky Reggae Party, mund ta imagjinoj në një apartament diku këtu në Londër, dhe vetëm një grup njerëzish që vijnë. Mund ta duhanpirjen, muzikën dhe atmosferën. Ai eksperimentoi me tinguj muzikorë që nuk ishin reggae, dhe ai nuk kishte frikë ta bënte atë  gjë.”

Ndikimi i Bob Marley-t në Londër

Prania e Marley-t në Londër kishte pasur gjithashtu një ndikim të madh në DJ-in dhe regjisorin e ri Don Letts, i cili kishte kapur koncertin e vitit 1975.

“Ishte absolutisht epifani“, thotë Letts, i cili u nxit për të ndjekur Marley dhe grupin e tij në hotelin e tyre dhe për të njohur artistin xhamajkan. Deri në vitin 1977, Letts-i pëdorte disqe reggae në prototipin e klubit  “The Roxy” dhe pantallonat e tij të varura i tërhoqën vëmendjen Marley-t  kur u takuan në Kings Road. Kjo përplasje kulturore lidhej më së miri në një dokumentar të ri për jetën dhe veprën e Letts-it.

“Bobi jetonte afër meje, dhe ne patëm atë zënkën për punk-un; në muajt në vijim, ai u njoh më shumë me skenën, përmes gazetarëve si Viv Goldman dhe Chris Salewicz, dhe pas kësaj, Bobi u shty për të shkruar këngën Punky Reggae Party”, tha Letts për BBC Culture.

“Bob-i nënkuptonte kaq shumë gjëra të ndryshme për njerëz të ndryshëm dhe breza të ndryshëm – Jonathan Shank

Në “Eksodi”, Marley vendosi muzikë rebele me meloditë më të ëmbla dhe ndikoi në homazhet e shumë zhanreve, nga kolonat zanore të protestës deri te hiti verbues i Stevie Wonder në 1980 Master Blaster (Jammin’) deri te kopertina të ndryshme ndërkombëtare, duke përfshirë një “singalong global” të shekullit të 21-të të One.

Gjithsesi, ekspozita thekson “Eksodin” brenda një udhëtimi të ndërgjegjshëm politikisht, duke përfshirë albumet e fundit në studio të Marley-t dhe “The Wailers”: Survival (1979), Uprising (1980) dhe Confrontation.

Këngët kanë shumë domethënie, në një kohë kur njerëz të panumërt janë ende duke u larguar nga shtëpitë e tyre, nga konflikti politik ose padrejtësia. Një shembull i këtyre ndodhive është skandali Windrush i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar. Muzika kumbon aq shumë, sepse ka gjithmonë zjarr që flakëron poshtë bukurisë.

“Shumë prej tyre ka të bëjë me faktin se dallimi midis të pasurve dhe atyre që nuk kanë nuk është zhvendosur vërtet. Audienca e tij do të jetë gjithmonë masive; ai është artisti më i njohur në planet – jo domosdoshmërisht sepse ai është shitur më shumë, është thjesht se më shumë njerëz pa para po ndyhen. Për sa kohë që këto shifra mbeten të tilla, Bob do të jetë njeriu”, thotë Letts më tej.

Si përfundim, ekspozita e Bob Marley-t “One Love Experience” është në Galerinë Saatchi të Londrës deri më 18 prill 2022.

(Kosova Sot Online)