Profesoresha e Universitetit të Kolumbisë: Serbia po punon kundër interesave amerikane në Ballkan

Perëndimi ka zgjedhur një qasje të butë ndaj presidnentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiq, anipse Serbia ka vendosur 8 mijë ushtarë në kufi me Kosovën dhe po armatoset nga Kina e Rusia, thotë në një intervistë për The Geopost, Tanya L. Domi, profesoreshë e Çështjeve Ndërkombëtare dhe Publike të Universitetit të Kolumbisë. Derisa apelon bashkësinë ndërkombëtare që të ndryshojë gjuhën e butë ndaj Serbisë.

Ajo thekson se lufta pushtuese e Rusisë në Ukrainë shkaktoi rrënqethje në Ballkan, derisa shton se ajo (Rusia) synon të minojë demokracinë perëndimore.

Ajo vë në pah poltikën e butë të Perëndimit ndaj Serbisë, e cila punon kundër interesave amerikane në Ballkan dhe kundër Marrëveshjes së Dejtonit.

Domi në këtë intervistë flet edhe për ndikimin e përshkallëzimit në Lindjen e Mesme.

Intervista e plotë:

Si e shihni sigurinë në Ballkan dy vjet pas pushtimit rus në Ukrainë dhe sulmit ndaj Izraelit?

Domi: Mendoj se situata në Lindjen e Mesme është pak më ndryshe. Fillimisht do të flas për Ukrainën. Unë mendoj se Ukraina, pra, sulmi në vitin 2022 dhe konflikti i pushtimit të armatosur të Rusisë në Ukrainë, shkaktoi të rrënqethura në Ballkan. Dhe arsyeja pse, është sepse ju keni një sërë përfaqësuesish rusë, që veprojnë hapur në Ballkan, si presidenti Vuçiç i Serbisë, i cili është shumë i afërt me Vladimir Putin, dhe së dyti, Milorad Dodik në Bosnje-Hercegovinë, i cili gjithashtu është një përfaqësues rus, shumë pro Moskës.

Në Zagreb, ka përpjekje nga Dragan Çoviq dhe të tjerë për të bërë favore me Moskën. Dhe kështu gjatë gjithë kohës ajo që Rusia synon të bëjë këtu dhe e ka demonstruar dhe madje e ka thënë aq shumë është se ata duan të minojnë demokracinë perëndimore dhe sjellja e tyre ju tregon se ata janë përçarësi i madh, bllokuesi i madh dhe për shembull, në Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit, në komunikatën vjetore të zyrës së përfaqësuesit të lartë, Rusia refuzon të nënshkruajë zyrtarisht një komunikatë dhe ata e vendosin atë në fund të çdo komunikate që lëshohet për statusin e Bosnjës. Kjo ju tregon se ata po punojnë kundër sovranitetit të Bosnjës, i cili është i garantuar nën Dejton, dhe po punojnë kundër interesave të Shteteve të Bashkuara dhe Aleancës së Sigurisë Atlantike. Për këto arsye, është shumë, shumë shqetësuese që kjo luftë vazhdon dhe Perëndimi, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, nuk ka qenë në gjendje të riarmatosë Ukrainën, t’i përforcojë ato tani për shkak të kundërshtimit në grupin republikan në Kongresin Amerikan. Pra, për momentin, është në një ngërç dhe është mjaft e rrezikshme.

Nuk dua të arrij në pikën ku do të mendojmë, a do të fitojë Putini? Dhe nëse ai fiton, çfarë do të thotë kjo për Ballkanin?

Pra, jo vetëm që ajo luftë po vazhdon, por më 7 tetor 2023 Hamasi sulmoi Izraelin duke rezultuar në mbi 1200 njerëz të vdekur dhe natyrisht Izraeli u hakmor kundër Hamasit dhe ka vrarë më shumë se 30,000 njerëz në Rripin e Gazës, dhe më pas përgjigja javën e kaluar nga Irani duke sulmuar vetë Izraelin dhe pastaj Shtetet e Bashkuara duke lëvizur kundër Iranit, duke rrëzuar raketa, raketa balistike. Kjo krijon një situatë të zbehtë ku njerëzit nuk e dinë se çfarë po vjen më pas, dhe kjo mund të jetë shqetësuese, sado larg që është Ballkani, është ende një brengë për atë që mund të dhe mendoj se përshkallëzimi i konfliktit mes Serbisë dhe Kosovës në kufirin e tyre shpërtheu gjatë viteve të fundit, por më pas kur ndodhi sulmi në Banjska shtatorin e kaluar dhe një numër njerëzish vdiqën, kjo dukej vërtet jashtë kontrollit. Dhe në fakt, një nga arsyet që Instituti New Line nxori një monografi mbi qëndrimin e sigurisë në Ballkanin Perëndimor ishte për shkak të sulmit në Banjska dhe unë mora një vendim se ne vërtet duhet të shikojmë rajonin në tërësi dhe të shikojmë sfidat gjeopolitike që janë të pranishme në rajon. Pra, jo vetëm që Rusia është një lojtar i madh dhe një partner i njerëzve të rëndësishëm në Ballkan, por edhe Kina po luan një rol, dhe është një konkurrente si të thuash, por ka luajtur mjaft edhe në Mal të Zi. Qeveria malazeze ka përdorur mbi disa miliardë dollarë nga Kina, ku ata morën hua dhe nuk ka asnjë mënyrë që Mali i Zi të mund ta shlyejë atë kredi duke pasë parasysh se kanë vetëm 600,000 banorë dhe një GDP shumë të vogël.

Pra, si bën Kina presion ndaj Malit të Zi për t’i marrë ato para? Epo, le të vështrojmë sjelljen e tyre, ndoshta në Këshillin e Sigurimit, po kërkojnë, bëni këtë për ne, na ktheni në këtë mënyrë? Ajo e vendos atë qeveri që është pro-ruse në një pozicion vërtet të keq, dhe ata (Mali i Zi) janë një anëtar i NATO-s, dhe kjo është gjithashtu shumë shqetësuese. Kështu, për shembull, jo vetëm që Kina po luan në rajon, por ka pasur një përpjekje nga shtetas rusë dhe serbë për të rrëzuar qeverinë malazeze gjatë zgjedhjeve në tetor 2016. Pra, e gjithë kjo po luhet në sfond dhe krijon një situatë ku nuk jeni saktësisht të sigurt se çfarë po ndodh, por mund të përkeqësohet. Dhe kjo është ajo që unë mendoj se të gjithë po mbajnë frymën e tyre tani dhe thonë se çfarë mund të ndodhë më pas. Unë mendoj se Shtetet e Bashkuara nuk kanë bërë një punë të mirë në përpjekjen për t’i bërë palët të tërhiqen. Natyrisht, Shtetet e Bashkuara nuk duan një luftë në rajon, por kur ata kanë zbutur Vuçiqin dhe kanë zbutur në një masë të caktuar një numër nacionalistësh në rajon, kjo nuk dërgon mesazhin e duhur sipas meje.

A e kupton sa duhet perëndimi problemin e ndikimit rus në Ballkan?

Domi: Bashkimi Evropian thotë se ata nuk do të sanksionojnë. Dua të them se kjo është politika e tyre, ata nuk përdorin sanksione. Dhe kështu, unë mendoj se Bashkimi Evropian ka qenë mjaft i dobët. Dhe për shkak të asaj që unë e konsideroj një strategji shkurtëpamëse nga Shtetet e Bashkuara, ajo është nënvizuar edhe nga partneri edhe më i dobët, nga BE. Dhe çfarë keni për t’u thënë njerëzve si Vuçiq që vendosën 8000 ushtarë në kufirin e Kosovës?

Në vend që të sulmoni kryeministrin e Kosovës, duhet t’i thoni zotit Vuçiq, tërhiquni dhe tërhiquni tani, sepse ne nuk do të vazhdojmë të lejojmë që kjo të ndodhë në këtë mënyrë. Kjo nuk është angazhim në praktika demokratike, kjo nuk tregon besim të mirë në marrëdhëniet tuaja me Shtetet e Bashkuara, dhe mendoj se thjesht nuk ka një shenjë të mirë. Tani, dua t’i jap Jim O’Brien, i cili sapo mori përsipër Byronë Evropa Eurasia në Departamentin e Shtetit të Uashingtonit, ai ishte një mbrojtës i Richard Holbrooke, a do të ndryshojë politika e SHBA? Duhet të presim dhe të shohim. Por ai mbajti një fjalim disa muaj më parë në Universitetin e Sarajevës, tha shumë gjëra të duhura. Si i ndiqni ato gjërat e duhura përtej Dejtonit, rajonit më të gjerë? Unë mendoj se ata e nënvlerësuan. Mendoj se kanë nënvlerësuar se sa tension ka, sa armiqësi ka, dhe mendoj që në thelb të sulmoj kryeministrin e Kosovës pasi të gjithë kryetarët e komunave dhanë dorëheqje në veri të Kosovës, në komunitetin pakicë, atë serb. Thjesht mendoj se ishte një veprim vërtet i dobët.

Dhe ajo që bëri ishte, bëri që njerëzit të thonë, çfarë po mendojnë Shtetet e Bashkuara tani? Ne nuk dhamë dorëheqjen, kryetarët serbë dhanë dorëheqje. Dhe më pas kryeministri donte që kryebashkiakët shqiptarë të punonin të sigurt. Ky nuk është një veprim antidemokratik. Unë në fakt mendoj se kjo kishte shumë sens. Kështu që unë jam shumë e zhgënjyer nga qasja e SHBA-së për momentin.

Dhe unë do të doja ta shihja atë të ndryshojë, të bëj shumë më tepër, duke përqafuar sundimin e ligjit, praktikat demokratike dhe duke mos luajtur me njerëzit.

Duke luajtur njerëzit kundër njëri-tjetrit, nuk është vërtet një pamje e mirë për një superfuqi si Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Por unë mendoj se kjo luftë e re në Lindjen e Mesme thjesht ngre më shumë pyetje, si çfarë mund të ndodhë tjetër, çfarë mund të ndodhë më shumë, dhe ne po shohim se Serbia ka bërë një grumbullim të madh të armëve. Pse po bëni një ngritje armësh? Pse po blini drone kineze? Pse po blini armë nga Franca? Franca po i shet armë Serbisë.

Dhe duket se shumë njerëz kanë hamendësuar se Shtetet e Bashkuara po shikojnë pas Serbisë, sepse ata kanë riarmatosur dhe shitur armë Ukrainës gjatë kësaj lufte. Pra, nuk e di, është një pikëpyetje e madhe, kush e di se çfarë fiton. Por nuk mendoj se dërgon një mesazh të mirë si një fuqi e madhe që ka luajtur një rol historik në 30 vitet e fundit. Ata duhet të dërgojnë mesazhe se ata janë këtu për të mbështetur njerëzit që të angazhohen në sjellje të mirë në praktikat e mira demokratike dhe këtu duhet të vendosni kufirin kur ata nuk e bëjnë këtë.

(Kosova Sot Online)