Kosova vazhdon të përballet me një sfidë të thellë në fushën e sigurisë

Shkruan: ANALISTI-Qani Shabani

Kosova vazhdon të përballet me një sfidë të thellë strukturore në fushën e sigurisë dhe inteligjencës kombëtare. Megjithëse janë themeluar dhe funksionojnë institucione të ndryshme si Agjencia e Kosovës për Inteligjencë, Policia e Kosovës, Forca e Sigurisë së Kosovës dhe Shërbimi Informativ i Ushtrisë, ato vijojnë të operojnë në mënyrë të fragmentuar, pa një qendër të përbashkët koordinuese, pa ndarje të standardizuar të të dhënave dhe pa një zinxhir komandues të unifikuar.

Përkundër zhvillimeve teknologjike dhe shtimit të mbështetjes ndërkombëtare, kërcënimet ndaj shtetit shpesh zbulohen vetëm pasi ndodhin incidentet, duke treguar se sistemi aktual i inteligjencës nuk është i ndërtuar për të funksionuar në kohë reale, as për të identifikuar sjelljet dhe planet e rrezikshme përpara se ato të materializohen. Kjo nuk është thjesht një mangësi operative; është një dështim konceptual në mënyrën se si shteti e kupton dhe e ndërton sigurinë si funksion jetik.

Sfidat nuk janë më vetëm të natyrës ushtarake. Kërcënimet hibride – që përfshijnë sulme kibernetike, dezinformim të koordinuar, ndërhyrje në sektorin energjetik dhe destabilizim përmes rrjeteve sociale – kërkojnë një përgjigje të re, të integruar dhe të bazuar në analiza të avancuara. Kosova, pa një qendër të integruar të inteligjencës, nuk është në gjendje të zhvillojë këtë cikël modern të sigurisë. Struktura e saj e tanishme e bën më shumë reaktive sesa parandaluese.

Për më tepër, gjatë vitit 2024 dhe në fillim të vitit 2025, janë thelluar vërejtjet e aleatëve ndërkombëtarë – përfshirë SHBA-në, NATO-n dhe BE-në – për mungesën e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve të sigurisë në Kosovë. Raportet ndërkombëtare kanë ngritur shqetësime për politizimin e informacionit të ndjeshëm, për ngadalësinë në përgjigje ndaj krizave dhe për mungesën e një strategjie të përbashkët të menaxhimit të rreziqeve. Aleatët nuk kërkojnë më vetëm stabilitet në Kosovë; ata kërkojnë kapacitete aktive të sigurisë që kontribuojnë në sigurinë rajonale dhe më gjerë.

Në këtë kontekst, Kosova ka nevojë urgjente të ndërtojë një Qendër të Inteligjencës Kombëtare të Integruar, e cila funksionon nën mbikëqyrjen e Këshillit të Sigurisë Kombëtare dhe siguron shkëmbim të përhershëm, analitik dhe operativ të informacionit. Kjo qendër duhet të jetë e pajisur me teknologji të avancuara, staf të trajnuar ndërkombëtarisht dhe me qasje të drejtpërdrejtë në zinxhirin e vendimmarrjes politike.

Një tjetër hallkë që mungon është sistemi i paralajmërimit të hershëm, që funksionon 24/7 dhe është i aftë të gjenerojë alarme për rreziqe të mundshme në terren apo në hapësirat digjitale. Deri tani, ky sistem ose nuk ekziston, ose është funksional vetëm në mënyrë fragmentare dhe pa ndikim real në politikat e sigurisë. Miratimi i një ligji të ri për menaxhimin e sigurisë gjatë krizave politike është gjithashtu i domosdoshëm për të siguruar vijueshmërinë e komandës edhe në kohë tensioni institucional, siç është parë shpesh në krizën e përfaqësimit politik apo në përballje me grupe radikale.

Në fund të vitit 2024, është rikthyer në diskurs edhe çështja e depolitizimit të inteligjencës, e cila është shpesh lënë në hije nga dinamika e brendshme politike. Nëse inteligjenca trajtohet si zgjatim i interesave partiake, atëherë dështimi është i pashmangshëm – jo për një qeveri të caktuar, por për vetë arkitekturën e shtetit. Prandaj, depolitizimi nuk është reformë teknike, por domosdoshmëri strategjike.

E gjithë kjo kërkon një ndryshim paradigme në mendësinë politike, ku siguria nuk trajtohet si çështje ad hoc apo retorike, por si prioritet i institucionalizuar në çdo qeveri, në çdo mandat dhe në çdo fazë të tranzicionit politik. Kultura e sigurisë kombëtare duhet të jetë pjesë e formimit të elitës politike dhe administrative, përmes trajnimeve të vazhdueshme, përfshirjes në agjendën legjislative dhe reflektimit të saj në buxhetin kombëtar.

Në një kohë kur kërcënimet janë më të sofistikuara, më të padukshme dhe më të shpejta se kurrë më parë, Kosova nuk mund të lejojë që të mbetet peng i një sistemi të vjetruar dhe të fragmentuar. Siguria fillon me vetëdije, konsolidohet përmes koordinimit dhe përmbyllet me vendimmarrje të bazuar në analizë dhe inteligjencë.

Çdo ditë vonesë është një ditë e fituar për ata që synojnë destabilizimin. Nëse Kosova synon me serioz të jetë pjesë aktive e arkitekturës euroatlantike të sigurisë, atëherë duhet ta ndërtojë këtë arkitekturë më parë brenda vetes – jo vetëm në ligje dhe deklarata, por në sistemin real që funksionon në kohë krize dhe paqeje.

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".