VV-ja, si fituese e zgjedhjeve, mban përgjegjësinë për të propozuar një kandidat të ri

Shkruan: ANALISTI-Qani Shabani

Bashkimi Evropian ka bërë thirrje të qartë për zbatim të menjëhershëm dhe të plotë të aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese të datës 8 gusht 2025. Kjo kërkesë nuk është vetëm një rekomandim formal, por një sinjal politik serioz se funksionimi i institucioneve demokratike dhe sundimi i ligjit janë parakushte të panegociueshme për avancimin e Kosovës drejt integrimit evropian. Mospërmbushja e këtij aktgjykimi do të dëmtonte rëndë kredibilitetin ndërkombëtar të vendit dhe do ta zvarriste Kosovën në një cikël të rrezikshëm të destabilitetit institucional.

-Kosova ndodhet në një moment kritik kushtetues dhe politik. Pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025, Kuvendi i Kosovës nuk është konstituuar ende, pavarësisht kalimit të më shumë se pesë muajve. Ngërçi për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit ka shkaktuar bllokim funksional të të gjithë sistemit politik. Në këtë kontekst, aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese i 8 gushtit vjen si ndërhyrje e domosdoshme për të rivendosur rregullin institucional dhe për të detyruar aktorët politikë të veprojnë në përputhje me parimet themelore të sistemit parlamentar.

Gjykata Kushtetuese në këtë aktgjykim ka sqaruar tri çështje kyçe: votimi për kryetarin e Kuvendit duhet të bëhet me votim të hapur; e njëjta kandidaturë nuk mund të sillet në më shumë se tri raunde votimi; dhe seancat parlamentare të mbajtura nga 27 qershori deri më 26 korrik janë të pavlefshme, pasi nuk kanë qenë në përputhje me vendimin e mëparshëm të Gjykatës të datës 26 qershor. Ky vendim përbën një përpjekje për të vendosur kufij të qartë procedurorë dhe për të parandaluar bllokime të qëllimshme në emër të përfitimeve politike afatshkurtra.

Në thelb, ky aktgjykim synon të garantojë transparencë, efikasitet dhe përgjegjësi politike në procesin e konstituimit të Kuvendit. Por, ndërkohë ka hapur dilema interpretimi. Vendimi cakton afatin 30-ditor për konstituimin e Kuvendit pas hyrjes në fuqi të aktgjykimit, ai nuk përcakton saktësisht çfarë ndodh nëse ky afat skadon pa rezultat. Ky vakum krijon hapësirë për tension institucional dhe për përplasje politike, ndaj duhet trajtuar me maturi dhe koordinim.

Në këtë situatë, pasojat e moszbatimit të aktgjykimit janë të shumanshme: thellim i bllokadës institucionale, rrezik për shpërbërje të legjitimitetit të Kuvendit, krizë përfaqësimi dhe diskreditim i funksioneve themelore të shtetit. Një Kuvend i pakonstituuar do të nënkuptojë pamundësi për të formuar qeverinë, për të miratuar ligje apo për të ushtruar kontrollin demokratik mbi ekzekutivin. Kjo do të dëmtonte jo vetëm stabilitetin e brendshëm, por edhe marrëdhëniet ndërkombëtare të Kosovës dhe proceset integruese.

Vetëvendosje, si fituese relative e zgjedhjeve me 48 deputetë, mban përgjegjësinë kryesore për të propozuar një kandidat të ri që ka potencial për të marrë mbështetjen e shumicës. Pas shterimit të tri raundeve për kandidaturën e Albulena Haxhiut, insistimi në të njëjtin emër përtej aktgjykimit është jo vetëm i paefektshëm, por edhe i paligjshëm. Një qasje konstruktive që ofron një emër të ri të pranueshëm për shumicën parlamentare është rruga e vetme për dalje nga bllokada.

Edhe opozita, ndonëse ka të drejtë të mos mbështesë kandidatë që i konsideron të papërshtatshëm, ka përgjegjësi të kontribuojë në zgjidhje. Qëndrimi në pozicion bllokues, pa ofruar zgjidhje alternative apo gatishmëri për negociata, është i papajtueshëm me frymën e demokracisë parlamentare. Në rrethana të tilla, asnjë palë nuk mund të pretendojë se është më e përkushtuar ndaj Kushtetutës se tjetra.

Nëse brenda afatit 30-ditor nga hyrja në fuqi e aktgjykimit Kuvendi nuk arrin të konstituohet, atëherë vendi përballet me skenar të ri politik: nevojën për shpalljen e zgjedhjeve të jashtëzakonshme parlamentare. Ky është hapi i fundit institucional për të rikthyer funksionalitetin, dhe nuk është as dëshirë e ndonjë subjekti politik e as ndëshkim, por pasojë e drejtpërdrejtë e mungesës së kapacitetit për të ndërtuar shumicë parlamentare funksionale. Kjo situatë e re do të kërkojë ndërhyrjen e drejtpërdrejtë të dy institucioneve kyçe: Presidencës dhe Gjykatës Kushtetuese.

Gjykata Kushtetuese do të duhet të konfirmojë nëse përmbushja e afatit ka dështuar dhe të sqarojë se mungesa e konstituimit brenda këtij afati e bën Kuvendin jofunksional. Presidenca, si garantuese e unitetit kushtetues dhe vazhdimësisë institucionale, ka detyrën të marrë vendimin për shpalljen e zgjedhjeve të reja, në përputhje me rekomandimet dhe interpretimet e Gjykatës. Vetëm përmes këtij bashkërendimi institucional mund të shmanget përshkallëzimi i krizës dhe të ruhet legjitimiteti demokratik i sistemit politik të Kosovës.

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".