Vendimi i fundit i Gjykatës Kushtetuese përfaqëson një veto të fshehur

Shkruan: ANALISTI-Qani Shabani

Vendimi i fundit i Gjykatës Kushtetuese për pezullimin e përkohshëm të funksionimit të Kuvendit të Republikës së Kosovës deri më 30 shtator përfaqëson një veto të fshehur ndaj funksionimit të institucioneve kushtetuese dhe përbën një ndërhyrje serioze në jetën parlamentare të shtetit. Ndonëse i prezantuar si masë procedurale në përgjigje të një çështjeje kushtetuese, në thelb ky veprim bllokon institucionin më të lartë përfaqësues në vend dhe krijon një precedent të rrezikshëm për demokracinë parlamentare.

Në qendër të kësaj situate qëndron moszgjedhja e kandidatit të Listës Serbe për një vend të garantuar në kryesinë e Kuvendit. Edhe pse kandidati është propozuar, ai nuk ka arritur të marrë shumicën e votave të nevojshme. Megjithatë, kjo nuk përbën shkelje kushtetuese: vendi për përfaqësuesin e komunitetit serb është i rezervuar, dhe kjo e drejtë mbetet e garantuar. Mungesa e zgjedhjes është rezultat i mosarritjes së konsensusit politik në Kuvend, jo mohim i përfaqësimit.

Kuvendi është i konstituar. Kryetari është zgjedhur në mënyrë të rregullt, shumica e strukturës drejtuese është vendosur, dhe nuk ka asnjë pengesë kushtetuese që e ndalon ushtrimin e funksioneve të tij legjislative dhe mbikëqyrëse. Për këtë arsye, pezullimi i të gjithë Kuvendit për shkak të një vendi të pazgjedhur është një masë disproporcionale, jokushtetuese dhe me pasoja të gjera.

Për të kuptuar drejtë këtë situatë, është thelbësore të aplikohet një interpretim sistematik dhe teleologjik i Kushtetutës:

Interpretimi sistematik kërkon që dispozitat kushtetuese të lexohen në mënyrë të ndërvarur, në harmoni me frymën e dokumentit themelor. Neni 1 i Kushtetutës e përkufizon Kosovën si shtet unitar dhe demokratik; neni 3 e garanton funksionimin e rendit shumëetnik në një kuadër demokratik dhe institucional. Këto parime nuk mund të sakrifikohen për shkak të një pozite të pazgjedhur.

Interpretimi teleologjik, që ka për qëllim të kuptojë synimin dhe funksionin e dispozitave kushtetuese, na udhëzon drejt një përfundimi të qartë: qëllimi i Kushtetutës nuk është të bllokojë institucionet nëse një kandidat nuk merr shumicën, por të garantojë vijimësinë e tyre. Kushtetuta nuk garanton poste të fituara automatikisht – ajo garanton mundësinë për përfaqësim përmes procedurës dhe konsensusit demokratik.

Pezullimi i institucioneve për shkak të një procesi të pazgjedhur shkon përtej kufijve të një reagimi proporcional juridik. Në fakt, krijon një precedent sipas të cilit çdo pakicë që nuk arrin të sigurojë vota, mund të ndalojë tërësisht jetën parlamentare. Kjo e transformon parimin e përfaqësimit në një mjet për shantazh institucional.

Pasojat janë të rënda: rrezikohet integriteti i procesit parlamentar, legjitimiteti i institucioneve, dhe vetë funksioni i shtetit si organizëm kushtetues. Pezullimi i Kuvendit ndalon krijimin e Qeverisë dhe ngadalëson funksionimin demokratik në emër të një vakumi të pretenduar që nuk ekziston në realitet.

Në këtë kontekst, përfaqësimi i komuniteteve nuk mund të përdoret si mjet për kushtëzim, por si instrument për integrim dhe bashkëjetesë demokratike. Kushtetuta garanton të drejtën për t’u propozuar dhe për të pasur hapësirë përfaqësuese, por ajo nuk garanton automatikisht zgjedhje pa votë. Prandaj, pretendimi se Kuvendi nuk është i konstituar, për shkak të mungesës së një zgjedhjeje, është i pambështetur si në teori, ashtu edhe në praktikë.

Në përfundim, është jetike që institucionet e Kosovës, përfshirë Kuvendin dhe Gjykatën Kushtetuese, të veprojnë në frymën e Kushtetutës dhe të mbrojnë rendin demokratik dhe funksionalitetin e shtetit. Gjykata duhet të rishqyrtojë rolin e saj si garant i rendit kushtetues, jo si aktor që prodhon pezullim të institucioneve në emër të barazisë procedurale. E ardhmja e Kosovës si shtet sovran, funksional dhe demokratik nuk mund të ndërtohet mbi baza të lëkundura dhe precedenta të dëmshëm.

Kuvendi duhet të vazhdojë punën e tij me dinjitet dhe përgjegjësi. Republika e Kosovës duhet të qëndrojë e bashkuar në mbrojtje të rendit, të drejtës dhe funksionalitetit të institucioneve që burojnë nga vullneti demokratik i qytetarëve

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".