Rasti i Dimal Bashës dhe përgjegjësia që nuk mund të fshihet

Shkruan: ANALISTI-Qani Shabani

"Roli i Kryetarit të Kuvendit kërkon më shumë se thjesht legjitimitet politik; ai kërkon shembull në integritet, përgjegjësi dhe transparencë. Pa qartësi dhe përgjegjësi mbi veprimet dhe angazhimet akademike e profesionale, legjitimiteti i z. Bashës në këtë post është i komprometuar dhe rrezikon seriozisht besimin që qytetarët duhet të kenë ndaj institucioneve të tyre."

Pas zgjedhjes së Dimal Bashës si Kryetar i Kuvendit të Republikës së Kosovës, është rikthyer në fokus një çështje që tejkalon sfidat e zakonshme politike: bashkëautorësia e tij në librin ndërkombëtar “Globalizing the Western Balkans: Transnational Crime, Fundamental Islam and Unholy Alliances” (Globalizimi i Ballkanit Perëndimor: Krimi Transnacional, Islami Radikal dhe Aleancat e Papastra). Ky botim trajton tema jashtëzakonisht të ndjeshme, përfshirë përmendjen e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) në një kontekst kriminal, duke ngritur shqetësime për imazhin dhe integritetin institucional të Kosovës.

Libri, i shkruar nga Jana Arsovska dhe Dimal Basha, nuk përmban asnjë ndarje të dokumentuar të autorësisë. Kjo mungesë është vendimtare, pasi sipas standardeve ndërkombëtare të etikës akademike — përfshirë udhëzimet e Shoqatës Amerikane të Psikologjisë (American Psychological Association - APA), Komitetit Ndërkombëtar të Redaktorëve të Revistave Mjekësore (International Committee of Medical Journal Editors - ICMJE) dhe Komitetit për Etikën e Botimeve (Committee on Publication Ethics - COPE) — në mungesë të ndarjes së kontributeve, të gjithë bashkautorët mbajnë përgjegjësi të barabartë për përmbajtjen.

Nga komunikimet joformale është bërë e ditur nga prof. Jana Arsovska se z. Basha ka kontribuar kryesisht në kapitullin që trajton radikalizmin fetar në Kosovë, ndërsa ajo vetë është përgjegjëse për pjesën që trajton çështjet e krimit të organizuar dhe aktivitetet e dyshimta të UÇK-së. Megjithatë, ky pohim nuk mbështetet nga ndonjë dokument zyrtar apo ndarje e verifikueshme të autorësisë në libër apo nga botuesi.

Standardet akademike kërkojnë që çdo ndarje autorësie të jetë e qartë dhe e dokumentuar, në mënyrë që përgjegjësia të jetë transparente dhe e ndarë drejtësisht. Në mungesë të dokumenteve të tilla, z. Basha nuk mund të shmangë përgjegjësinë për tërë përmbajtjen e librit, përfshirë edhe pjesët që trajtojnë UÇK-në në mënyrë kontestueshme.

Në këtë kuadër, kërkohet që z. Basha të sjellë prova zyrtare dhe të verifikueshme për ndarjen e autorësisë, në formë të njohur ndërkombëtarisht si: parathënia e librit me ndarjen e kapitujve sipas autorëve; seksioni “Kontributet e Autorëve” (“Author Contributions”) që detajon ndarjen e punës; marrëveshja kontraktuale me botuesin; ose shënimet biografike në fund të librit ku specifikohet kontributi individual. Në mungesë të këtyre, distancimi nga përgjegjësia mbetet i pabazë dhe joprofesional.

Kjo situatë kërkon transparencë të plotë. Nëse z. Basha nuk ofron këto prova, ai nuk mund të shmangë përgjegjësinë për përmbajtjen e librit ku figuron si bashkautor. Në një demokraci të konsoliduar, ky është një parakusht themelor për të ruajtur besimin publik dhe integritetin e institucioneve.

Roli i Kryetarit të Kuvendit kërkon më shumë se thjesht legjitimitet politik; ai kërkon shembull në integritet, përgjegjësi dhe transparencë. Pa qartësi dhe përgjegjësi mbi veprimet dhe angazhimet akademike e profesionale, legjitimiteti i z. Bashës në këtë post është i komprometuar dhe rrezikon seriozisht besimin që qytetarët duhet të kenë ndaj institucioneve të tyre.

Në Ballkan dhe Evropë, standardet e etikës akademike dhe profesionale janë strikte dhe kërkojnë dokumentim të qartë të autorësisë për të shmangur keqkuptimet dhe përgjegjësitë e paqarta. Në shumë raste ndërkombëtare, bashkëautorët janë detyruar të publikojnë deklarata të detajuara të ndarjes së punës për të ruajtur integritetin shkencor dhe për të shmangur ndikimet negative në karrierën e tyre. Rasti i Dimal Bashës dhe Jana Arsovskës është shembull i qartë i një situate ku mungesa e transparencës dhe ndarjes së qartë të autorësisë rrezikon jo vetëm reputacionin personal, por edhe besimin e publikut në institucionet shtetërore dhe akademike.

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".