Kur feja i përkulet kombit, kombi nuk dobësohet – përkundrazi, fuqizohet!

Shkruan: Nijazi Halili

Historia shqiptare është ndër të rrallat në Ballkan që nuk dëshmon për përçarje mbi baza fetare, por për një bashkëjetesë të natyrshme dhe të qëndrueshme. Ajo që për shumë popuj ishte dhe mbetet burim ndarjeje, për shqiptarët është shndërruar në urë lidhjeje dhe në vlerë që fuqizon përkatësinë kombëtare. Ky është një dimension që, me plot të drejtë, studiuesi Emil Lafe e shpreh përmes një reflektimi të thellë: “Burri shqiptar nuk e ka zgjedhur mikun sipas fesë, por sipas parimeve morale.”

Në themel të këtij vetëdijësimi qëndron një e vërtetë historike: shqiptarët nuk mund ta kishin ndërtuar shtetin e tyre pa bashkëpunimin ndërmjet besimeve. Fan Noli, prift ortodoks, i ngriti përmendore letrare e politike Bajram Currit, mysliman, dhe Luigj Gurakuqit, katolik – për meritat e tyre të larta në shërbim të kombit. Një batalion partizanësh çamë, të gjithë myslimanë, mbajti emrin Atë Stath Melani, prift ortodoks nga Përmeti, i vrarë nga shovinistët grekë. Këto nuk janë thjesht episode të izoluara, por dëshmi të një vetëdijeje kolektive, ku atdheu ishte mbi çdo dallim fetar.

Feja, në historinë shqiptare, nuk ka qenë pengesë, por pjesë e identitetit moral dhe kulturor. E pikërisht kur ajo i përkulet kombit, bëhet faktor i paqes, i tolerancës dhe i qytetërimit. Toleranca ndërfetare shqiptare nuk ka qenë as indiferencë ndaj besimit, as relativizëm moral, por shprehje e një filozofie jetese, ku njeriu gjykohej jo për atë që beson, por për atë që bën.

Në një kohë kur rajoni ende përjeton tensione të natyrës fetare, shqiptarët kanë një obligim historik dhe etik: të ruajnë, kultivojnë dhe promovojnë këtë model unik të bashkëjetesës. Duhet një sistem arsimor që edukon mbi vlerat e bashkëjetesës, një diskurs publik që afirmon frymën e tolerancës dhe një klasë politike që nuk e përdor fenë për ndarje, por për ndërtim shoqëror.

Kur feja i përkulet kombit, kombi nuk dobësohet – përkundrazi, fuqizohet. Sepse shqiptarët historikisht kanë ditur ta ndërtojnë atdheun jo duke u ndarë, por duke u bashkuar rreth vlerave më të larta të shpirtit dhe të ndërgjegjes.

Ky opinion reflekton pikëpamje shkencore dhe historike mbi marrëdhënien e shqiptarëve me fenë dhe përkatësinë kombëtare, në funksion të promovimit të bashkëjetesës dhe harmonisë ndërfetare.

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".